Հայաստանի խորհրդարանի մարդու իրավունքի հարցերի հանձնաժողովում, որը ղեկավարում է ընդդիմության ներկայացուցիչը, տեղի է ունեցել Արցախի պատերազմի հետևանքով տեղահանվածների հարցերի վերաբերյալ քննարկում, որին մասնակցել են տեղահանված բնակիչներ Շուշիից և Հադրութի շրջանից: Հարցը իրապես շատ կարևոր է և պետք է լինեն դրա վերաբերյալ առավելագույն քննարկումներ, մարդկանց խնդիրների լուծման առավելագույն արդյունավետություն ապահովելու համար:
Միաժամանակ, պետք է թերևս բավականին խնամքով հոգ տանել, որ այդ քննարկումները գուցե բավականին հեռու գտնվող այլ մարդկանց համար էլ չդառնան Արցախի ու արցախցիների խնդիրների հետ որևէ կապ չունեցող այլ խնդիրների լուծման միջոց: Ելույթ ունեցողներից մեկը՝ շուշեցի մի պատմաբան, հայտարարել է այն մասին, թե «ցրվում է Արցախի ՊԲ-ն, իսկ հարցին, թե ինչու եք ցրում, պատասխանում են, որ Ադրբեջանն է պահանջել»: Այդ հայտարարությանը հաջորդել է Արցախի նախագահի մամուլի խոսնակի պատասխան հայտարարությունը, որ Արցախի ՊԲ-ը չի ցրվում և չկա այդպիսի հարց: Ավելին, ըստ նրա, կա Արրցախի պաշտպանական բանակի արդիականացման, վերակազմավորման, վերազինման հարց, որպեսզի Արցախի պաշտպանության և անվտանգության երաշխիք: Առայժմ այսքանը: Ի՞նչ զարգացում կունենա թեման, միարժեք ասելը բավականին բարդ է, հատկապես նկատի ունենալով և այն հանգամանքը, որ Ադրբեջանը պարբերաբար դժգոհում է Արցախի սպառազինումից, այդ դժգոհությունը ներկայացնելով ընդհուպ Ռուսաստանին: Ընդ որում, Ռուսաստանի համար իրավիճակը այստեղ բավականին բազմիմաստ է:
Մոսկվան ներկայումս իր խաղաղապահ ռազմական կոնտինգենտով ապահովում է Արցախը ադրբեջանա-թուրքական նոր գրոհներից: Բայց, կարծես թե սկզբունքորեն չի խոչընդոտում պարբերական սադրանքներին, կամ անկարող լինելու, կամ տակտիկական նկատառումներով: Բանն այն է, որ Ռուսաստանի համար չկա մոտիվացիա, որպեսզի Արցախում ձևավորվի պաշտպանական այնպիսի համակարգ, որը հասնի առավելագույն այսպես ասած ինքնուրույնության և այդպիսով նվազի ռուս խաղաղապահներից անմիջական անվտանգային կախվածությունը: Միևնույն ժամանակ, Ռուսաստանն իհարկե չի կարող ընդառաջել Ադրբեջանի պահանջին՝ հասնել Արցախի զինուժի լիկվիդացիայի: Իսկ Ադրբեջանն ակնհայտորեն դնում է այդպիսի պահանջ, ընդ որում պետք չէ բացառել, որ ժամանակի ընթացքում Ադրբեջանի այդ պահանջը վերածվի պայմանի՝ Արցախում ռուս խաղաղապահների մանդատը երկարաձգելու հարցում: Մոսկվայի համար այդ հարցը լուրջ հարց է, իսկ Ադրբեջանի դիրքորոշումը՝ առանցքային: Մյուս կողմից սակայն, Ռուսաստանը չի կարող ակնհայտորեն գնալ Արցախի հայկական զինուժը չեզոքացնելու ադրբեջանական պահանջների բավարարման, քանի որ դա կբերի ՌԴ հանդեպ արցախահայության վերաբերմունքի փոփոխության, կստացվի, որ Ռուսաստանը զինաթափում է Արցախը: Այդպիսով, բավականին նուրբ և բարդ իրավիճակ է, որը հայկական կողմից պահանջում է առավելագույն լռություն և այդ լռության պայմաններում առավելագույնս ինտենսիվ և արդյունավետ աշխատանք Արցախի ՊԲ ամրացման, վերակազմավորման, արդիականացման և սպառազինման ուղղությամբ: Ինչու՞ լռություն, որովհետև այդ աշխատանքը անխուսափելիորեն ենթադրում է գործընկերություն նույն Ռուսաստանի հետ, որի խնդիրները միարժեք չեն:
Հետևաբար, Մոսկվայի հետ սեփական խնդիրների հարցում արդյունավետ քննարկում ունենալու նախադրյալը լռությունն է, որպեսզի չառաջանան «հակընդդեմ» գործոններ, որոնք Ռուսաստանում կխթանեն այլ ռեակցիաներ: Ահա այստեղ է, որ առաջանում է հարց, թե ու՞մ է ձեռնտու Արցախի ՊԲ շուրջ լռությունը խախտելը, առավել ևս չունենալով այդ հայտարարությունները ապացուցող հստակ վկայություններ: Ու՞մ է ձեռնտու, ժողովրդական բնորոշմամբ ասած՝ «մեղվի բույնը խառնելը», այն դեպքում, երբ խայթոցի ցավը զգալու են ոչ թե իրենք, այլ Արցախը: Ու՞մ է պետք այդօրինակ աղմուկ խթանելով, պատասխանատվությունը դնել հայկական կողմի վրա և փաստարկ դնել թե Բաքվի, թե Մոսկվայի ձեռքը՝ Արցախի պաշտպանական համակարգի հարցում արգելակման ռեժիմ և միջավայր ձևավորելու, ու այդ իրողության վրա պարզապես ռուս-ադրբեջանական քննարկումների հարմար միջավայր ստանալու նկատառումով: Թերևս պետք է չափազանց ուշադիր լինել այդ թեմայի վերաբերյալ հրապարակային հայտարարություններ անելիս, եթե անգամ դրանք արվում են ամենաանկեղծ և անբասիր մտահոգությամբ:
