2003թ. մեր ԿԲ-ն իր ոսկու ողջ պահուստները` 1 տոննա 396 կիլոգրամ ոսկին, վաճառեց մեկ տրոյական ունցիան 395 ԱՄՆ դոլար գնով: Հասույթը կազմեց 17 միլիոն 800 հազար դոլար: Այն ժամանակ հայտարարվեց, որ գործարքը հաջողված է, քանի որ Կենտրոնական բանկը տարիների ընթացքում այդ ոսկին կուտակել էր 280 դոլարով: Նշվում էր, որ եկամտի տարբերությունը` 5.4 մլն դոլարը (կամ 3 մլրդ դրամը), փոխանցվել է պետական բյուջե: Հիմա առաջնորդվելով նույն տրամաբանությամբ` կարող ենք հաշվարկել, թե պետական բյուջե որքան գումար կփոխանցվեր, եթե այդ ոսկին վաճառվեր երեկ: 1 տոննա 396 կիլոգրամ ոսկին 1460 ԱՄՆ դոլար/1 տրոյական ունցիա գնով վաճառելու դեպքում կստացվեր մոտ 65 մլն 800 հազար դոլար: Այսինքն` մեր կրած վնասը կազմում է մոտ 48 մլն դոլար:
Հիշեցնենք, որ այն ժամանակ` 2003թ., ԿԲ նախագահը Տիգրան Սարգսյանն էր: Նա մինչև վերջ էլ արդարացրեց իր կատարած այս խայտառակ գործարքը: 2006թ. երբ ոսկու գների աճը վկայակոչելով` նրան Ազգային ժողովում հարց ուղղվեց այս գործարքի վերաբերյալ, նա նշեց, թե Հայաստանի նման երկրների ԿԲ-ներին պետք չէ պահուստ` ոսկու ձևով: «Ոսկու պաշարները մեր համախառն արտաքին ակտիվի մեջ չնչին մաս են կազմում. մենք այսօր ունենք շուրջ 770 մլն դոլարի համախառն արտաքին ակտիվներ, իսկ ոսկին կազմում էր ընդամենը 15 մլն դոլար: Ոսկի իմաստ ունի ունենալ այն պարագայում, երբ ձեր համախառն արտաքին ակտիվներն ավելին են, քան ձեր պարտքերը: Մեզ մոտ այդպիսին չէ իրավիճակը. մեր արտաքին պարտքը շատ ավելի մեծ է, և ոսկի կուտակելու մասին դեռևս վաղ է երազել, և այդպիսի անհրաժեշտություն ՀՀ-ն մոտակա տարիների չի ունենալու»,- ասել էր Տիգրան Սարգսյանը:
Իհարկե, Տ.Սարգսյանի «հիմնավորումը» գործոններից մեկն է միայն: Եվ, ինչպես սովորաբար անում են մեր տնտեսական իշխանության ներկայացուցիչները, բոլոր մյուս գործոններն անտեսվել էին: Այսպես, նախ` ցանկացած երկրի ԿԲ էլ փորձում է հնարավորինս դիվերսիֆիկացված պահուստներ ունենալ` ոչ միայն դոլարի տեսքով, այլև եվրոյի և ոսկու: ԿԲ հիմնական պարտավորություններից է հուսալիության ապահովումը, որի ամենապարզ ձևը դիվերսիֆիկացիան է` բոլոր ձվերը մի զամբյուղի մեջ չդնելու սկզբունքը: Սա գիտեն նույնիսկ տնային տնտեսուհիները: Իսկ ոսկին բոլոր ժամանակներում էլ համարվել է ամենաիրացվելի ակտիվը: Երկրորդ, որն ավելի կարևոր է` սովորաբար ոսկու պաշարներ ունեցող երկրները, անկախ ամեն ինչից, որպես պահուստ իրենց ԿԲ-ների համար պահում են ոսկին (օրինակ` Ղրղզստանը): Հայաստանը որպես ոսկի արտադրող երկիր ոչ միայն պետք է ունենար ոսկու պահուստներ, այլև պետք է մեծացներ դրանց տեսակարար կշիռը: Սա ե՛ւ երկրի հեղինակության, ե՛ւ երկրի տնտեսության այդ ճյուղի գրավչության կարևոր գործիքներից էր:
Հիմա պատկերացնենք, որ իսկապես 2003թ. սկսած մեր ոսկու պաշարները գոնե կրկնապատկվեին: Այսօր մենք կունենայինք ավելի քան 130 մլն ԱՄՆ դոլարի պահուստներ, ինչն էլ հնարավորություն կտար գոնե 100 մլն դոլարի չափով քիչ վարկային արտասահմանյան միջոցներ ներգրավել` ԿԲ պահուստները համալրելու համար: Այսինքն` մեր արտաքին պարտքը այսօր 100 մլն դոլարով ավելի քիչ կլիներ` իր բոլոր դրական հետևանքներով: Եթե ոսկու պահուստները ԿԲ-ն չմեծացներ և պահպաներ այդ` մոտ 1.3 տոննան, ապա ԿԲ արտաքին պարտքը 50 մլն դոլարով ավելի քիչ կարող էր լինել: Ցավալի է, իհարկե, որ երկրի հաշվին նման, մեղմ ասած` ապաշնորհ առքուվաճառքներով զբաղվող մարդը դարձավ ՀՀ վարչապետ, և հիմա նույն ապաշնորհությամբ էլ խաղում է արտասահմանյան մոտ 2 մլրդ ԱՄՆ դոլար վարկային միջոցների հետ:
