Հայ-ադրբեջանական հակամարտության բանակցային աշխույժ փուլերում, որպիսին մենք դիտարկում ենք նաև այսօր՝ հենց հուլիսի 15-ին Բրյուսելում տեղի ունեցող հերթական բանակցությամբ հանդերձ, պարբերաբար առաջանում են քննարկումներ և բանավեճեր նպաստավոր ձեւաչափի, բանակցային նպաստավոր հարթակի շուրջ: Որպես կանոն դրանք տեղավորվում են հետևյալ տրամաբանության մեջ՝ իքս հարթակը, իքս սուբյեկտի կամ միջնորդի ներքո ձեււաչափը Հայաստանի համար լավ է, շահեկան է, իսկ իգրեքը՝ ոչ: Այդտեղ իքսի ու իգրեքի հանդեպ վերաբերմունքն ու գնահատականն էլ ձեւավորվում է ոչ թե ըստ գործընթացի բովանդակային շեշտադրումների և նրբերանգների, այլ ըստ բանավիճողների կամ քննարկողների աշխարհաքաղաքական ճաշակի կամ տարածված ինչ որ նարատիվների կամ կարծրատիպերի: Հակառակ պարագայում, Հայաստանում թերևս կգերակշռեր ոչ թե նպաստավոր հարթակի, շահեկան ձեւաչափի շուրջ բանավեճը, այլ բովանդակային քննարկումները, այդ կերպ նաև ձեւավորելով այն օրակարգը և օրակարգային այլընտրանքները, որոնք պետք է միտված լինեն Հայաստանի և Արցախի շահերի առաջմղմանը, ինչպիսի հարթակ ու ձեւաչափ էլ լինի:
Պետք է արձանագրել և ընկալել թերևս այն, որ Հայաստանը չի ոորոշում, թե ինչ ձեւաչափում բանակցի, ինչ հարթակում: Զուտ շատ փոքր դրվագային որոշումներ Հայաստանը կարող է կայացնել, բայց գործընթացային լայն իմաստով, թե Երեւանը, թե Բաքուն, ըստ էության արձագանքողի կարգավիճակում կամ կատեգորիայում են, այլ ոչ աշխարհաքաղաքական հոսանքների ձեւաչափերը որոշողի: Եթե օրինակ Մոսկվան, ԱՄՆ, կամ որեւէ այլ ուժային կենտրոն կայացրել է կովկասյան, այդ թվում հայ-ադրբեջանական հակամարտության խնդրով էապես զբաղվելու որոշում, եթե այդ հարցերը տեղավորվում են նրանց համար ռազմավարական կամ առաջնահերթ տակտիկական հետաքրքրությունների շրջանակում, ապա Երեւանն ու Բաքուն ոչ միայն չեն կարող մերժել դրանցով պայմանավորված քննարկումների առաջարկները, այլ ըստ էության նույնիսկ կարող են հավելյալ խնդիրներ ունենալ այդ մերժումների հետեւանքով:
Ըստ այդմ, պետք է աշխատեն, ձգտելով այնպիսի արդյունավետության, որը թույլ կտա այդ աշխատանքում գտնել հնարավորինս ընդհանուր շահեր՝ տվյալ ուժային կենտրոնի հետ, և առավելագույնս նվազեցնել շահերի եւ մոտիվացիաների տարբերությունները: Թե Երեւանը, թե Բաքուն այսօր կանգնած են այդ խնդիրը լուծելու առաջ, եւ զբաղված են դրանով, ու հարցն այն է, թե ով կլինի առավել արդյունավետ: Անշուշտ այդ արդյունավետությունը էապես կախված է նաեւ ներքին կառավարման արդյունավետությունից: Այդ իմաստով, ամենից շահեկան «ձեւաչափը», պայմանական առումով, դա Հայաստանի ներսն է, այնտեղ տիրող հասարակական-քաղաքական, սոցիալ-հոգեբանական ևտնտեսական վիճակը, ինստիտուցիոնալ արդյունավետությունը:
