100 տարի առաջ օսմանյան թուրքերի կողմից հարյուր հազարավոր հայ զոհերին հիշելիս «ցեղասպանություն» բառը գործածելով՝ Ֆրանցիսկոս պապը զայրացրել է Անկարային։ Բայց Թուրքիայի կառավարության համար ավելի վատ է այն, որ պապը կարող է ճանապարհ բացած լինել Բարաք Օբամայի համար՝ հետևելու նրա օրինակին։ Այս մասին The Daily Beast-ում գրում է հոդվածագիր Թոմաս Զայբերտը։
Ամեն տարի թուրք քաղաքական գործիչները ապրիլի 24-ին նախորդող շաբաթներին նյարդային դառնալու միտում ունեն։ Մեծ հարցը, որն ամեն տարի շրջանառվում է, արդյոք ԱՄՆ նախագահը կկիրառի՞ «ց» տառով սկսվող բառը (ց-ցեղասպանություն, g-genocide) ապրիլի 24-ի իր ավանդական ուղերձում։ Մինչ այժմ Օբաման գոհացրել է իր դաշնակցին Անկարայում՝ խուսափելով վախ ներշնչող բառից՝ փոխարինելով այն «Մեծ Եղեռն» հայկական եզրով։
Բայց այս տարի՝ կոտորածի ու մահվան երթերի 100-րդ տարելիցին, որոնք ավելի քան 1.5 մլն հայերի սպանեցին, ամեն ինչ կարող է այլ լինել։
«Օբաման Պապի նման կասի՞ «ցեղասպանություն» բառը»,-երկուշաբթի գրել է թուրքական Radikal առցանց պարբերականը։
Հայաստանը, իհարկե, նման հույսեր ունի։ Նախագահ Սերժ Սարգսյանը, որը մասնակցել է պատարագին, ողջունել է պապի «հզոր մեսիջը միջազգային հանրությանը» և AP գործակալության հետ զրույցում հայտնել, որ «1 մլրդ հետևորդ ունեցող եկեղեցու առաջնորդի խոսքերը չեն կարող ուժեղ ազդեցություն չունենալ»։
Փաստը, որ Պապը կիրառել է բառը, կմեծացնի ճնշումը Օբամայի և այլ համաշխարհային առաջնորդների վրա՝ անելու նույնը։ ԱՄՆ նախագահի կողմից «ցեղասպանություն» բառի գործածումը մահացու հարված կլինի Թուրքիայի ջանքերին՝ արգելափակելու զանգվածային սպանությունների լայն միջազգային ճանաչումը։ Դա կարող է նաև տանել Թուրքիայի նկատմամբ փոխհատուցման հայցերի ներկայացման։
ԱՄՆ-ում հայերն անմիջապես կոչ են արել Օբամային հետևել պապի օրինակին։ Ամերիկայի Հայ Դատի հանձնախմբի գործադիր տնօրեն Արամ Համբարյանն ասել է իր հայտարարոթյունում, որ Ֆրանցիսկոսը հիմք է ստեղծել Օբամայի համար՝ պատվելու այդ սոսկալի հանցանքի ճանաչման իր խոստումը։ Նա հիշեցրել է, որ Օբաման մինչ նախագահ դառնալը խոսել է Ցեղասպանության մասին։ Օբամայի կողմից ճանաչումը այժմ ավարտին կհասցնի ճմարտությունը ժխտելու և արդարությանը խոչընդոտելու Անկարայի ջանքերին մեղսակցելու իսկապես ամոթալի դարաշրջանը՝ ասել է նա։
Հայ Դատի հանձնախմբի փոխանցմամբ՝ 15 ամերիկացի սենատորներ նամակ էին ստորագրել՝ ուղղված Սպիտակ տանը, որը կոչ է անում Օբամայն ճանաչել Ցեղասպանությունը։ Համանման նամակ է կազմվել նաև Ներկայացուցիչների պալատում։
Իր քարոզով Պապը նաև մեծ անցք բացեց Թուրքիայի պլանում՝ ուղղված հայերի սպանությունների 100-րդ տարելիցից ուշադրություն շեղելուն։ Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը ապրիլի 24-ին համաշխարհային առաջնորդներին Թուրքիա էր հրավիրել՝ տոնելու թուրքերի հաղթանակն Առաջին համաշխարահինի ժամանակ Դարդանելի ճակատամարտում։ Նա նույնիսկ Սերժ Սարգսյանին էր հրավիրել, որը մերժել է այն։
Պապի հայտարարությունը փաստացի սպանել է խոշոր միջազգային խաղացողների կողմից Ցեղասպանության ճանաչումը կանխելու և 100-րդ տարելիցին ընդառաջ միջազգային հանրության ուշադրությունը հայկական հարցի վրա հնարավորինս ցածր մակարդակի վրա պահելու Էրդողանի ռազմավարությունը։ «1915-ի ճգնաժամը Պապի հետ»,- երկուշաբթի շեփորականչ էր տալիս Hurriyet-ի առաջին էջը։
Մինչ Թուրքիայում որոշ մտավորականներ և ակադեմիկոսներ կոչ են անում իրենց երկրին՝ առերեսվել անցյալի հետ և ճանաչել 1915 թվականին տեղի ունեցած ցեղասպանությունը, թուրքերի մեծ մասը համաձայն է կառավարության հետ, որ հայերի սպանությունը եղել է քաոսի մաս։ Երկրի երկու խոշորագույն ընդդիմադիր կուսկացությունները Պապի հայտարարությունը քննադատելու գործում միացել են կառավարությանը։
Ֆրանցիսկոսի հայտարարությունը Էրդողանին և Ահմեթ Դավութօղլուի կառավարությանը տվել է հնարավորություն՝ պատկերելու Թուրքիային որպես օտարերկրյա տերությունների զոհ հունիսի 7-ին կայանալիք խորհրդարանական ընտրություններից առաջ։ «Ֆրանցիսկոսը հայերի պապն է»,- երկուշաբթի գրել է կառավարամետ Turkiye թերթը։
Պատրաստեց՝ Աննա Անտոնյանը
