ԵԽԽՎ Հայաստանի հարցով համազեկուցող Ալեքսիս Ֆիշերի հայաստանյան այցը տեղի է ունենում ներքաղաքական բավական հետաքրքիր իրավիճակում, երբ առաջին անգամ հանդիպել են Կոնգրեսի ու իշխանության պատվիրակությունները, և երբ Կոնգրեսը հայտարարել է այդ ֆորմատը երկխոսության համար բավարար ֆորմատ ճանաչելու մասին: Այդ իրողությունը հիմք է տալիս ենթադրելու, որ մինչև հինգշաբթի Հայաստանում առաքելություն իրականացնող համազեկուցողները դրական գնահատական են տալու գործընթացներին և արձանագրելու են առաջընթացը:
Այդ գնահատականը կարող է լինել իրականությանը մոտ, սակայն, անկասկած, չի արտացոլի ամբողջ իրականությունը, քանի որ ներքաղաքական առկա գործընթացի հասցեին հիացական կամ դրվատանքի գնահատական շռայլելիս հատկապես համազեկուցողները պետք է որ շատ զգույշ և նրբանկատ լինեն:
Վերջիվերջո, նրանք պետք է իրավիճակը չափեն շատ կոնկրետ սանդղակով, որպիսին հանդիսանում են ԵԽԽՎ անցած երեք տարիներին ընդունած չորս բանաձևերը: Այդ կառույցը Հայաստանի իրավիճակի մասին չորս բանաձև է ընդունել, որտեղ կոնկրետ ձևակերպումներով տրված են իրավիճակը և այն ակնկալիքները, որոնք կապված են իրավիճակի հաղթահարման ու ելքի հետ: Նաև, այդ բանաձևերը հստակ ժամանակացույցեր են պարունակում: Ահա դա պետք է լինի ԵԽԽՎ համար կողմնորոշիչը՝ սեփական բանաձևերն ու դրանց կատարման ընթացքը:
Ներքաղաքական երկխոսությունն իհարկե ողջունելի է, բայց պետք չէ մոռանալ, որ իշխանությունն անցած երեք տարիների ընթացքում էլ պարբերաբար «ողջունելի» քայլեր է արել, հատկապես այն ժամանակ, երբ եվրակառույցների հայացքը կենտրոնացել է Հայաստանի վրա և մեր երկիր են ժամանել կամ ժամանելիս եղել եվրապատվիրակություններ: Այդ իսկ պատճառով, եվրապատվիրակների, հատկապես Հայաստանի հարցով կոնկրետ պատասխանատվություն ենթադրող համազեկուցողների խնդիրը պետք է լինի ոչ թե ընդհանրական գնահատականներով իրավիճակը, իսկ այդ համատեքստում էլ, փաստորեն, իշխանության հանդուրժողությունը դրվատելը, այլ բանաձևային կողմնորոշիչներով հստակ գնահատականներ տալն ու պատասխաններ պահանջելը:
Համազեկուցողներն այդպես շատ ավելի մեծ և շոշափելի, առարկայական օգուտ կարող են բերել ներքաղաքական երկխոսությանը, իշխանությանը ստիպելով այդ երկխոսության ընթացքում գործնական, ոչ թե իմիտացիոն կեցվածք որդեգրել, քան այն ողջույնի ընդհանրական և հաճախ նաև դիվանագիտական ելույթներով, որ ունենում են սովորաբար: Որքան երկրում ներքաղաքական իրավիճակը մտնում է երկխոսության փուլ, այդքան ավելի մեծ պետք է լինի դրա համար նաև ԵԽԽՎ պատասխանատվությունը, որպես կազմակերպություն, որին անդամակցելիս Հայաստանը ստանձնել է կոնկրետ պարտավորություններ: Այլապես կստացվի «ջան ասել, ջան լսել», որին միանում է նաև ԵԽԽՎ-ն:
ԵԽԽՎ-ն թերևս պետք է դառնա երկխոսության անաչառ ժյուրիի պես մի բան, ի դեմս իր համազեկուցողների, և իր բանաձևերի պարբերական և առարկայական մոնիտորինգով նպաստի երկխոսության արդյունավետությանը:
