Որևէ մեկը գիտի՞, թե ով է Հայաստանի արտաքին գործերի նախարարության գլխավոր քարտուղարը: Հնարավոր է, որ շատերն անգամ չգիտեն էլ, որ Հայաստանի ԱԳՆ-ում նման պաշտոն կա: Խոսքն իհարկե ԱԳՆ աշխատակազմի մասին չէ: Մեկ ամիս հետո գլխավոր քարտուղարի մասին կիմաման բոլորը, որովհետև հնարավոր է այնպես ստացվի, որ հենց ԱԳՆ գլխավոր քարտուղարը լինի այդ պետական կառավարման մարմնի իրական ղեկավարը և ոչ թե ԱԳ նախարարը: Այդպիսի տպավորություն է ստեղծվում Դիվանագիտական ծառայության մասին օրենքի նոր նախագծի ուսումնասիրությունից հետո:
Հայաստանում այժմ էլ կա օրենք Դիվանագիտական ծառայության մասին, և գործող օրենքում ԱԳՆ գլխավոր քարտուղարի մասին ասված է միայն, որ գլխավոր քարտուղարի պաշտոնը դիվանագիտական ծառայության բարձրագույն պաշտոն է և գլխավոր քարտուղարը ղեկավարում է դիվանագիտական ծառայությունը: Օրենքում ասվում է նաև, որ գլխավոր քարտուղարի իրավասությունները սահմանվում են Հայաստանի Հանրապետության արտաքին գործերի նախարարության կանոնադրությամբ:
Իսկ ահա օրենքի նոր նախագծով գլխավոր քարտուղարի իրավասությունները սահմանվում են օրենքով, և դրանք անհամեմատ ավելի մեծ են, քան արտաքին գործերի նախարարինը: Չնայած՝ նախարարի մասով օրենքի նախագծում ասված է, որ նա ղեկավարում է արտաքին գործերի նախարարությունը, բայց Գլխավոր քարտուղարի իրավասությունների ցանկը ընթերցելուց հետո այդ տպավորությունը միանգամից վերանում է: Նախ սկսենք նրանից՝ նախատեսվում է, որ գլխավոր քարտուղարին նշանակելու է վարչապետը, սա նշանակում է, որ ենթակայության առումով ևս նրանք հավասար են լինելու: Ճիշտ է, նախատեսվում է, որ գլխավոր քարտուղարի թեկնածությունը պետք է առաջարկի նախարարը, բայց եթե վարչապետը որևէ մեկին նշանակի գլխավոր քարտուղար, մի՞թե հնարավոր է լինելու պարզել, թե արդյոք նրա թեկնածությունը նախարարն էր առաջարկել, թե վարչապետը ուղղակի վերցրել և իր ուզած թեկնածուին էր նշանակել այդ պաշտոնում: Նախարարը հաստատ աղմուկ չի բարձրացնի, թե այսինչ ապօրինություն է, օրենք է խախտվում, ես այլ մարդու թեկնածություն էի առաջարկել, բայց վարչապետն ուրիշին նշանակեց:
Անցնենք գլխավոր քարտուղարի իրավասությունների լայն շրջանակի նկարագրմանը:
Եվ այսպես, ԱԳՆ գլխավոր քարտուղարը դիվանագիտական ծառայության պաշտոնատար անձ է, որն ապահովում է դիվանագիտական ծառայության շարունակականությունը և իրականացնում է արտաքին գործերի նախարարության աշխատակազմի ղեկավարի լիազորությունները: Գլխավոր քարտուղարն աջակցում է նախարարին՝ կառավարության արտաքին քաղաքականության մշակման և իրականացման, ինչպես նաև դիվանագիտական ծառայության ղեկավարման գործերում՝ ապահովելով նախարարության, նրան ենթակա մարմնի և օտարերկրյա պետություններում դիվանագիտական ծառայության մարմինների միջև փոխգործակցությունը և դրանց ընթացիկ աշխատանքների համակարգումը։ Գլխավոր քարտուղարը, նախարարի հանձնարարությամբ, կարող է ներկայացնել նրան Հայաստանի Հանրապետությունում հավատարմագրված դիվանագիտական ներկայացուցիչների և Հայաստանի Հանրապետության պետական մարմինների հետ հարաբերություններում։ Գլխավոր քարտուղարը մշակում և իրականացնում է արտաքին գործերի նախարարության, նրան ենթակա մարմնի և օտարերկրյա պետություններում դիվանագիտական ծառայության մարմիններում կադրային քաղաքականությունը։ Գլխավոր քարտուղարը ղեկավարում է նախարարության ընթացիկ վարչական գործունեությունը և կրում պատասխանատվություն օրենքների, այլ իրավական ակտերի, կառավարության, նախարարի որոշումների և արտաքին գործերի նախարարության կանոնադրության պահանջները չկատարելու կամ ոչ պատշաճ կատարելու համար:
Ինչպես տեսնում եք՝ գլխավոր քարտուղարը զբաղվում է ամեն ինչով՝ կադրային քաղաքականությունից, մինչև արտաքին քաղաքականության մշակում և վարչական խնդիրների լուծում:
Ինչով է սա պայմանավորված: Գաղնիք չէ, որ Հայաստանի իշխանությունները, արդեն տևական ժամանակ է, փորձում են ազատվել ԱԳ նախարար Էդուարդ Նալբանդյանից: Բայց նա ՌԴ ԱԳ նախարար Սերգեյ Լավրովի սիրելին է, և Լավրովը չի ցանկանում Նալբանդյանի փոխարեն այլ մարդու տեսնել այդ պաշտոնում: ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինն էլ 2016թ. օգոստոսին նրան մեդալ տվեց, այդպիսով պաշտպանելով սեպտեմբերին նոր ձևավորվող կառավարությունից դուրս մնալու հեռանկարից: Հայաստանի իշխանությունը չցանկանալով հակադրվել Լավրովին, Նալբանդյանին թողնում է ԱԳ նախարարի պաշտոնում, բայց նախարարության ղեկավարումը հանձնելու են այլ մարդու, որը կոչվելու է գլխավոր քարտուղար: Սա համարյա այն նույն վիճակն է, ինչ կա պետական կառավարման ամենաբարձր մակարդակում, կա դե յուրե պետության գլուխ՝ նախագահ, որը դե ֆակտո ոչ մի լիազորություն չունի: Սա Հայաստանն է և դրանով ամեն ինչ ասված է. այստեղ ոչ թե մարդիկ են հարմարվում օրենքներին, այլ օրենքներն են հարմարեցվում կոնկրետ մարդկանց:
