«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է Ռազմավարական վերլուծության «Ֆինանսական և հաշվապահական խորհրդատվության» ինստիտուտի ղեկավար, տնտեսական վերլուծաբան, «Էխո Մոսկվի», «Գազետա» կայքերի սյունակագիր Իգոր Նիկոլաևը:
– Պարոն Նիկոլաև, շարունակվում է Ռուսաստանի տնտեսության համար անբարենպաստ մթնոլորտի խորացումը՝ նավթի գների անկում, արևմտյան պատժամիջոցներ՝ այն դեպքում, երբ Ռուսաստանի բյուջեի մեծ մասը ձևավորվում է նավթագազային գումարներից: Ձեր կարծիքով՝ դեպի ո՞ւր է ընթանում ռուսաստանյան տնտեսությունը՝ տնտեսական ճգնաժա՞մ, թե՞ ժամանակավոր դժվար փուլ, որը հաղթահարելու համար Ռուսաստանն ունի ռեսուրսներ, ինչպես պնդում են շատ փորձագետներ:
– Ռուսաստանի տնտեսության զարգացման և ճգնաժամի հեռանկարները միայն նավթի գներից չէ, որ կախված են: Սա կարելի է ապացուցել շատ հեշտորեն: Եթե մենք սկսենք մանրամասն վերլուծության ենթարկել Ռուսաստանի վերջին տարիների տնտեսական աճի ցուցանիշները, հատկապես ՀՆԱ-ի ցուցանիշները, ապա կտեսնենք, որ տնտեսական աճի տեմպերը դանդաղել են: Օրինակ՝ 2013թ. պլանավորված էր 3,7% տնտեսական աճ, իսկ մենք ունեցանք 1,3%, և այդպես՝ վերջին բոլոր տարիների ընթացքում: Բայց չէ՞ որ այդ ժամանակ չկար նավթի գների անկում, չկային պատժամիջոցներ, տարվա կեսից մենք մոտենում էինք տարվա ավարտին զրոյական աճով, ուստի ըստ իս՝ այսօր սա չէ առանցքային նշանակություն ունեցող հանգամանքը:
Ռուսաստանն առանց այն էլ ընթանում էր ճգնաժամի ուղղությամբ: Նավթի գների անկումը, պատժամիջոցները միայն արագացնում են Ռուսաստանի տնտեսության մուտքը ճգնաժամային փուլ, ինչն էլ հենց այսօր տեղի է ունենում: Ուստի մեր կանխատեսումներով՝ արդեն մյուս տարի տեմպերը բացասական են լինելու: Մենք կանխատեսում ենք ՀՆԱ-ի մինուս 2%, ավելին՝ միգուցե ավելի շատ, դրա հետ միասին՝ ինֆլյացիա: Ուստի, ցավոք սրտի, մենք գնում ենք ճգնաժամային զարգացման ուղով: 2015թ. մենք արդեն կթևակոխենք բացասական դաշտ, և դա ճգնաժամային կլինի ռուսական տնտեսության համար:
– ՌԴ ներկայիս իշխանությունները կարողանալո՞ւ են, ըստ Ձեզ, կարգավորել այս իրավիճակը, որն ըստ էության այդ իշխանության քաղաքականության անհեռատեսության հետևանքն է:
– Իրավիճակի առանձնահատկությունն այն է, որ հենց այս իրավիճակից էլ կախված է իշխանությունների գոյությունը, քանի որ տնտեսությունը հասարակության տրամադրությունն է, քաղաքականության հիմքը: Բայց այս իշխանության համար բարդ է փոխել իրավիճակը, քանի որ այս իշխանությունն իր իսկ խոստումների, իր իսկ անցյալի սխալ որոշումների պատանդն է, իր իսկ պոպուլիստական որոշումների պատանդը: Բյուջետային պարտավորությունների նշաձողն այնքան էր բարձրացվել, որ այսօր այդ ամենը դժվար է շարունակել իրականացնել այնպես, ինչպես նախկինում: Իրենք չեն կարող, չէ՞, ասել, որ մեծ բաներ են խոստացել, նրանք չեն խոստովանելու, որ սխալվել են, փորձելու են դա իրականացնել, բայց ինչպե՞ս, երբ տնտեսությունը մտնում է ճգնաժամային փուլ: Այսինքն՝ ՌԴ իշխանությունները ստիպված կլինեն բարձրացնել հարկերը, որն էլ այսօր տեղի է ունենում, իսկ բարձրացնելով հարկերը՝ նրանք դեստիմուլյացիայի են ենթարկում տնտեսական ակտիվությունը, այսինքն՝ ստացվում է նեղ շրջանակ, և սկսվում է ճգնաժամի նոր ալիք: Ուստի գալիս եմ այն եզրակացության, որ նրանք իրենց իսկ պատանդներն են դարձել: ՌԴ իշխանությունները կցանկանային ինչ-որ բան անել, բայց դժվար է պատկերացնել, որ կանեն այն, ինչ անհրաժեշտ է: Օրինակ՝ կասեն, որ ահա այս որոշումները եղել են սխալ, պաշտպանության վրա նման ծախսեր անհրաժեշտ չեն, չեմպիոնատներ պետք չեն:
Պետք է ավելացնել նաև աշխարհաքաղաքական գործոնները, դրանք բացասաբար են անդրադարձել: Անհնար է պատկերացնել, որ ասեն, թե Ղրիմը սխալմունք էր, ավանտյուրա. նման բան չի լինի: Իսկ դա նշանակում է, որ այստեղ ևս նրանք իրենց նախկին որոշումների պատանդներն են: Այս ամենը խոսում է այն մասին, որ կցանկանային լուծել իրավիճակը, բայց չեն կարողանում, ուստի պետք է մնալ ճգնաժամի մեջ:
– Այս ամենին զուգահեռ մեծ է Ռուսաստանի ներկայիս իշխանությունների քաղաքական կամքը՝ հաջողելու եվրասիական ինտեգրացիոն պրոյեկտները, որոնցում մշտապես վճարողի դերում է Ռուսաստանը, այսինքն՝ այդ պրոյեկտներում առաջացած քաղաքական խնդիրները Ռուսաստանը սովոր է լուծել՝ վճարելով: Ի՞նչ է լինելու այս պրոյեկտների հետ, երբ Ռուսաստանն, ըստ էության, չկարողանա վճարել:
– Եվրասիական պրոյեկտները ստիպված կլինեն սահմանափակել: Այստեղ հրաշքներ չեն կարող լինել: Պետք է հաշվի առնել նաև այն հանգամանքը, որ Ռուսաստանն ունի սոցիալական բնույթի բյուջետային պարտավորություններ: Պոպուլիզմի հոսանքի ներքո շատ բան խոստացան, պետք էր անցնել ճգնաժամի առաջին փուլը 2008-2009թթ., պետք էր անցնել ընտրությունները, ուստի շատ բան խոստացան՝ պաշտպանական ոլորտում ծախսեր, սոցիալական ոլորտում ծախսեր, մեգապրոյեկտներ՝ Օլիմպիադա, չեմպիոնատներ և նման այլ միջոցառումներ: Սրանք չսահմանափակվող պարտավորություններ էին, թեև սրանք այսօր ևս պետք է սահմանափակվեն: Իսկ երբ բարձրանա հարցը, իսկ այն արդեն բարձրացել է, ապա ի՞նչը պետք է սահմանափակել՝ սոցիալական բնույթի ծախսե՞րը, թե՞ զոհաբերել եվրասիական պրոյեկտները. բնական է, որ պետք է զոհվեն այսպիսի պրոյեկտները ևս: Ուստի իմ կարծիքով՝ դա չի նշանակում, որ դրանք բոլորովին կզրոյացվեն, բայց կսահմանափակվեն մեծ մասշտաբներով: Կարող եմ ասել, որ նախանձելի չէ այդ պրոյեկտների ճակատագիրը:
– Պարոն Նիկոլաև, հայաստանյան տնտեսագետների կանխատեսումների համաձայն՝ Ռուսաստանում ստեղծված տնտեսական վիճակը կանդրադառնա նաև Հայաստանի վրա, որովհետև տրանսֆերտները գալիս են հիմնականում Ռուսաստանից, Հայաստանը աշխատուժ ունի Ռուսաստանում, որը գումար է ուղարկում, դա ևս կպակասի և այլն, և այլն: Ըստ Ձեզ՝ ինչպե՞ս կարելի է մեղմել այդ ազդեցությունը Ռուսաստանի արբանյակ երկրներում:
– Բնականաբար, Ռուսաստանից ծայրաստիճան կախվածությունը ճիշտ չէ: Հասկանալի է, որ նման դեպքերում, երբ Ռուսաստանը հայտնվում է ծանր վիճակում, դա արտահայտվում է կախյալ երկրների վրա ևս: Նման պայմաններում պետք է չսահմանափակել համագործակցությունը միայն Ռուսաստանով: Հատկանշականն այն է, որ համաշխարհային տնտեսությունը ևս տնտեսական զարգացման մեծ տեմպեր չի ապահովում, վերականգնվում է դանդաղ տեմպերով, բայց ամեն դեպքում ավելի լավ է վիճակը, քան Ռուսաստանում: Ուստի պետք է դիվերսիֆիկացնել համագործակցությունը: Հասկանալի է, որ այստեղ կան քաղաքական պատճառներ, որոնց համաձայն՝ դա էֆեկտիվ չէ անել, կամ չկան հնարավորություններ, սակայն այն, որ գործունեության ուղղվածությունը պետք է հենց այսպիսին լինի, ես համոզված եմ՝ տնտեսական համագործակցության դիվերսիֆիկացիա:
