Հայաստանում ԱՄՆ դեսպան Լին Թրեյսին հրաժեշտի հանդիպում է ունեցել Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի հետ: Ինչպես հայտնի է, Լին Թրեյսին ավարտում է իր առաքելությունը Հայաստանում, ու հայտնի է նաև, որ Լին Թրեյսին նշանակվել է Ռուսաստանում ԱՄՆ նոր դեսպան: Այդ հանգամանքին անդրադարձել եմ մի քանի անգամ, նշելով դրա թե խորհրդանշականության, թե նաև քաղաքական ուշագրավության մասին, դիտարկելով այդ նշանակումը Հայաստանից «ոչ հեռու» բոլոր իմաստներով: Անդրադարձի առիթներ վստահաբար դեռ լինելու են: Առայժմ դեեսպան Թրեյսին Հայաստանի վարչապետին հայտնել է ԱՄՆ հանձնառությունը՝ Հայաստանի ժողովրդավարական բարեփոխումներին աջակցելու հարցում:
Հայաստանի վարչապետը նշել է, որ դեսպանի պաշտոնավարման ընթացքում հայ-ամերիկյան հարաբերությունը ունեցել է դինամիկ զարգացում:
Իհարկե, հասկանալի է արտահայտության արարողակարգային բնույթը: Դրանից ավելին, ցավոք սրտի, նշմարելը բավականին բարդ է: Եթե կա, ապա ո՞րն է հայ-ամերիկյան հարաբերության դինամիկ զարգացման ցուցիչը: Մեծ հաշվով, հայ-ադրբեջանական հակամարտության առիթով և ռեգիոնալ անվտանգության ու ռազմա-քաղաքականության խնդիրներով պայմանավորված հանդիպումներից և այցերից բացի, ո՞րն է հայ-ամերիկյան հարաբերության դինամիկ զարգացման չափման միավորը: Ծրագրերը, որ իրականացվել ու իրականացվում են այդ ընթացքում, և որոնք անկասկած չափազանց կարևոր ու նշանակալի են Հայաստանի համար, կային գործնականում մշտապես և դրանց դինամիկան ունեցել է թե աշխուժացում, թե որոշակի հանդարտություն:
Հայ-ամերիկյան փոխհարաբերությունն ունի չափման առավել ընդգրկուն ու խորքային միավորների անհրաժեշտություն, իսկ հնչող ելույթներն ու հայտարարությունները այդպիսին լինել չեն կարող, քանի որ միջպետական հարաբերությունների գնահատականը այդ պետությունների միջև ոլորտային առարկայական կոոպերացիան է: Որքա՞ն են Հայաստանում ԱՄՆ ներդրումները, ի՞նչ ծավալ են դրանք կազմել, ինչ որակ՝ տնտեսության մեջ տեսակարար կշռի իմաստով: Ամերիկյան խոշորագույն ներդրումը տարիներ առաջ Որոտանի կասկադի ձեռքբերումն էր, իսկ հաջորդը լինելու էր Ամուլսարի ոսկու հանքը, որը սակայն արգելափակվել է 2018-ից հետո, առ այսօր, և ինչի կարևորության մասին՝ որպես ամերիկյան ներդրողների համար ցուցիչ, ԱՄՆ դիվանագետները, այդ թվում դեսպան Թրեյսին, հայտարարել են բազմիցս ու շատ բաց: Վերջին անգամ տիկին դեսպանը այդ մասին խոսել է 2022-ի ապրիլի 20-ին: Եթե հանում ենք հայ-ադրբեջանական հակամարտությունը, գործնականում տակը չի մնում ոչինչ: Իսկ հայ-ադրբեջանական հակամարտության կարգավորման գործընթացը կամ խնդիրը չի կարող լինել հարաբերության հիմք, ոչ ԱՄՆ հետ, ոչ էլ որևէ այլ երկրի: Եթե հիմքը դա է, ապա այդ հարաբերությունն այլ բան չէ, քան «դաշտագլոր»՝ հայտնի բույսը, որի արմատները այն աստիճան թույլ են, կարելի է ասել չկան, որ տեղից պոկում է աննշան քամին անգամ:
Հայ-ամերիկյան ամուր, կայուն և հեռանկարային հարաբերության հարցը պահանջում է տնային մեծ աշխատանք, առանց որի դուրս չենք գա գեղեցիկ և երբեմն նույնիսկ պաթետիկ հռետորաբանության շրջապտույտից, որի առանցքում մի պարզունակ բանաձև է «ճիշտ պոչ բռնելու» մասին: Եվ կարևոր չէ արդեն, թե ում պոչի մասին է խոսքը, եթե խոսքը ընդամենը պոչ բռնելու մասին է: Մինչդեռ, ինչպես որևէ պետություն, այդ կերպ նաև ԱՄՆ հազիվ թե ի դեմս Հայաստանի ուզում է տեսնել իր պոչից կախված որևէ մեկին: Ուզում են տեսնել գործընկեր, որը գեղեցիկ խոսելուց բացի, և դրանից առաջ, ի վիճակի է արդյունավետ գործել հենց ինքն իր տունն ու ներքին կյանքը կարգի բերելու հարցում, իրականացնել արդիականացում և ռեֆորմներ ոչ միայն ոլորտային, այլ նաև հաարակական-քաղաքական հարաբերությունների մշակույթի իմաստով: Հայաստանի այցեքարտը կարող է լինել միայն դա, ըստ այդմ դրա հիմքով միայն կարող է լինել որևէ արտաքին գործընկերոջ, առավել ևս գերտերություն Նահանգների հետ հարաբերության իրապես դինամիկ զարգացում: