Հոկտեմբերի 24-ի կառավարության հերթական նիստում հավանության է արժանացել «Գյուղատնտեսության ոլորտում ապահովագրական համակարգի ներդրման փորձնական ծրագրի» իրականացման նախագիծը, որը նախատեսում է պետական աջակցություն տնտեսվարողներին ապահովագրական մեխանիզմների ներդրման միջոցով: Մինչ կառավարության կողմից ծրագրի հավանության արժանանալը՝ սեպտեմբերի 30-ից արդեն սկսվել էր գյուղատնտեսության ապահովագրության պայմանագրերի վաճառքը: Նշենք, որ այս փուլում ապահովագրությունն իրականացվելու է «Ռոսգոսստրախ», «Սիլ Ինշուրանս» և «Ինգո Արմենիա» ապահովագրական ընկերությունների կողմից: Հավելենք նաև, որ առայժմ ապահովագրվելու են ընդամենը երկու մշակաբույսեր՝ խաղողն ու ծիրանը, բայց չի բացառվում, որ կավելանան ևս մի քանի անուն մշակաբույսեր:
Օրերս «Գյուղատնտեսությունը ապահովագրողների ազգային գործակալության» գործադիր տնօրենի տեղակալ Նարեկ Հովակիմյանը «Առաջին լրատվական»-ին բավականին մանրամասն ներկայացրել էր ապահովագրության մեխանիզմն ու սրա նրբությունները, որոնց մանրամասնորեն անդրադառնալն իմաստ չունի, հատկապես, որ բավականին հետաքրքիր, լավ մեխանիզմ է մշակված, որում ներառվել է աշխարհում գոյություն ունեցող լավագույն փորձը:
Համաձայն ներկայացված տարբերակի՝ ըստ մշակաբույսերի գոյություն ունեն ապահովագրական ծածկույթներ, որոնք իրենց մեջ ներառում են այն ծախսը, որը պետք է գյուղացին մեկ հա-ի համար կատարի, որպեսզի բերք ստանա, հավելած ենթադրելի շահույթը, որ հաշվարկվել է 20%-ի չափով: Այս փուլում մեզանում սկսում են «բերքն ապահովագրելով», բայց փոխհատուցումը տրվելու է ոչ թե բերքի կորստին համապատասխան, այլ դրան համազոր կատարված ծախսերին, հավելած 20% ենթադրելի շահույթը: Փոխհատուցումը իրականանալու է ըստ փաստացի վնասի և ընտրած ապահովագրական ծածկույթի: Սկզբի համար միանգամայն ընդունելի մոտեցում է, հատկապես, որ մատչելի գներով բավականին հետաքրքիր ու ճկուն մեխանիզմ է առաջարկվում: Սակայն այս գործընթացում անհանգստացնող խնդիր կա, որ բոլորովին այլ հարթությունում է:
Ներկայացված ծրագրում նշվում է, որ ՀՀ 6 մարզերում կարկուտի և հրդեհի, գարնանային ցրտահարության ռիսկերից կապահովագրվի ավելի քան 30 հազար հա հողատարածք: Համաձայն ՀՀ 2014թ. գյուղատնտեսական համատարած հաշվառման հիմնական արդյունքների՝ 2014թ. հոկտեմբերի 10-ի դրությամբ հանրապետությունում հաշվառվել են 27.9 հազար հա պտղատու այգի և 14.1 հազար հա խաղողի այգի: 27.9 հազարից շուրջ 20 հազարը (ավելի քան 71%) և 14.1 հազարից ավելի քան 9 հազար հա-ն (գրեթե 65%) իրենցից ներկայացնում են 1 հա-ից պակաս հողակտորներ: Իսկ ապահովագրման ենթակա են 1 հա և ավելի այգետարածքները: Փաստացի հանրապետությունում առկա խաղողի այգիների 65%-ը և պտղատուների ավելի քան 70%-ը ապահովագրման ենթակա չեն: Հետևաբար խիստ կասկածելի է, որ առաջիկա տարիներին հնարավոր կլինի ապահովագրել շուրջ 30 հազար հա տարածք, որն էլ իր հերթին կապահովի ապահովագրական գործընթացի շարունակականությունը:
Մյուս կողմից՝ գյուղատնտեսության ապահովագրման առումով մեծածավալ աշխատանքը, որ կատարվել է, վերաբերելու է խաղող մշակողների երրորդ և ծիրան, հետագայում նաև պտուղ մշակողների չորրորդ մասին, յուրաքանչյուր չորրորդին: Հասկանալի է, որ գործընթացի սկիզբն է, և փոքր հողակտորների ապահովագրությունը կարող էր լուրջ խոչընդոտներ ստեղծել գործընթացի կազմակերպման ճանապարհին: Բայց, ինչպես երևում է թվերից, բազմամյա տնկարկների գրեթե 70%-ը գտնվում է մեկ հա-ից էլ փոքր տարածքների վրա, հետևաբար պետությունը անհամաչափ մոտեցում է դրսևորում իր քաղաքացիների նկատմամբ, ինչը հավակնում է դառնալ օրինաչափություն:
Մի քանի տարի է, ինչ պետությունը սուբսիդավորված վարկեր է տրամադրում գյուղատնտեսության զարգացմանը: Տրամադրումը սկսվեց երեք միլիոնով և տրամաբանորեն պետք է թիվը նվազեր 2 մլն-ի և ավելի ցածրի, քանի որ կես հա-ի մշակության զարգացման համար 3 մլն-ը մեծ գումար է: Դա նախկինների օրոք էր: Այս կառավարության օրոք ստարտային թիվը բարձրացվել է 4 մլն-ի, ինչը կես հա կամ նույնիսկ 0.7-0.8 հա մշակողների համար անհամարժեք թիվ է:
Փաստորեն գյուղատնտեսության ոլորտում վերջին տարիներին երկու խոշորագույն ձեռնարկումներ են իրականացվում, որոնք, սակայն, ուղղված են ոլորտում զբաղվածների բացարձակ փոքրամասնությանը՝ դրանով իսկ էլ ավելի խորացնելով միջին կարողության տերերի և աղքատների միջև եղած՝ առանց այդ էլ մեծ անջրպետը:
Շատերը կառավարության այս մոտեցումը կփորձեն արդարացնել հողերի խոշորացման մոտիվացիայով, բայց խոշորացումը պայմանավորված է բազմաթիվ ու բազմապիսի գործոններով, որոնցից մեկն էլ գյուղական զբաղվածության ապահովումն է, ինչը կառավարության անելիքն է, որը, սակայն, չի արվել, չկա ու առաջիկայում էլ չի ուրվագծվում: Հետևաբար փոքր հողատերերը շարունակելու են որպես ապրուստի միջոց ունենալ այդ հողակտորները: Հատկապես, որ բոլոր կառավարությունները իրենց հաշվետվություններում սրանց դիտարկել են որպես զբաղվածների, աշխատանք ունեցողների: Մինչդեռ սրանց նկատմամբ, որ բացարձակ մեծամասնություն են կազմում, ի սկզբանե էլ դրսևորվել է անհամարժեք մոտեցում:
Հայաստանը եղել է ու կա սոցիալական պետություն: Մեզանում լուրջ գումարների ներդրմամբ ծրագրեր են մշակվում, ներդրումներ արվում սոցիալական լարվածությունը մեղմելու նկատառումով, բայց մյուս կողմից՝ պետական մակարդակով խոչընդոտում են տնտեսությունների համաչափ զարգացմանն ու կամա-ակամա միտված են սոցիալական լարվածության մեծացմանը: Ամեն ինչ գալիս է թերևս նրանից, որ բոլոր կառավարություններում էլ համապատասխան մարմինները խուսափում են «մանրուքների մեջ մտնելով» իրենց համար ավելորդ գլխացավանք ստեղծել: