«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է քաղաքագետ, Ֆրանսիայի ռազմավարական հետազոտությունների կենտրոնի փորձագետ Կայծ Մինասյանը։
– Պարոն Մինասյան, ի՞նչ հնարավորություններ է ստեղծում Հայաստան–ԵՄ համաձայնագիրը: Դրա իրագործման ինչպիսի՞ հնարավորություն կա հիմա:
– Ինչ կարող ենք սպասել՝ հարգանք, քաջություն և կամք: Առաջին, հարգանք ասելով՝ նկատի ունեմ, որ ԵՄ-ն զորացրեց Հայաստանի ինքնիշխանությունը՝ հարգելով մեզ իբրև անկախ և ինքնիշխան պետություն:
Երկրորդ՝ քաջություն: Այսօր ՀՀ իշխանությունները, ընդդիմադիր ուժերը, հասարակությունը պիտի ունենա՞ն այն քաջությունը, որ գործի դրվեն այն պայմանները, որ կան փաստաթղթում, որովհետև համաձայնագիրը բավական հետաքրքրական է և բավականին լուրջ: Եթե քաջություն ունենանք իրագործելու բոլոր պայմանները, Հայաստանը կդառա լրիվ ժողովրդավարական պետություն, և իր բոլոր հաստատությունները պետք է փոխվեն, իշխանության և հասարակության հարաբերությունները պետք է ամբողջովին փոխվեն: Արդյո՞ք իշխանական ուժերը դա պատրաստ են իրագործելու, թե՞ ոչ:
Եվ երրորդ՝ կամքը. քաղաքական կամք ասելով՝ նկատի ունեմ, որ այլևս ուրիշ ձևով պետք է մոտենանք հարցերին, ավելի պրագմատիկ և ինքնիշխան պետք է լինենք և այլևս չտրվենք այնպիսի կեցվածքի, որ սպասենք՝ ուրիշները չխանգարեն: Ասել կուզեմ, որ նախ և առաջ պետք է շեշտը դնել ստորագրության վրա և այն պրոցեսի, որ տեղի էր ունենում մի քանի տարի շարունակ, ինչու էր Հայաստանը իրեն դրել այդ էմոցիոնալ պայմանների մեջ: Բոլորս պետք է լուրջ մոտենանք այդ հարցին՝ արդյոք վաղվա համար, ապագայի համար անհրաժեշտ է, որ Հայաստանն այլևս այդ էմոցիոնալ վիճակի մեջ չդնի՞ իրեն: Այսինքն՝ կարելի՞ է արդյոք Հայաստանի իշխանություններից ակնկալել, որ այլևս այդ վիճակում մեզ չդնենք, այսինքն՝ ուրիշներից սպասել բարեկամական կեցվածք, որպեսզի հանգիստ լինենք և ստորագրենք որևէ պայմանագիր որևէ պետության կամ միության հետ: Հայաստանին այնպիսի դրության մեջ էին դրել, որ անհամբեր սպասում էր պայմանագրի ստորագրմանը՝ հույս ունենալով, որ Ռուսաստանը, Ադրբեջանը, Թուրքիան կամ Եվրոպան չեն խանգարի, որ կյանքի կոչվի պայմանագիրը: Նման բան այլևս անկարելի է թույլ տալ: Եթե ուզում ենք, պետք է ստորագրենք: Շատ կարևոր է, որ չկրկնվի այսպիսի կեցվածքը:
Հիմա գնդակը ՀՀ իշխանությունների դաշտում է, և ՀՀ իշխանությունները պետք է պատասխանատվություն ունենան իրենց բաժինն իրագործելու և պատասխանատվություն կրելու թե՛ ԵՄ պետությունների առջև, թե՛ ամբողջ միջազգային համայնքի և գլխավորապես հայ ժողովրդի առջև:
– Այս համաձայնագրի կյանքի կոչման ճանապարհին ռուսական սպառնալիքներն ի՞նչ դերակատարություն կարող են ունենալ՝ հատկապես ղարաբաղյան հարցում՝ հաշվի առնելով, որ ռուսական հեռուստաալիքներով շրջանառվում է, որ Ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորումը կարող է տեղափոխվել Մոսկվա–Թեհրան–Անկարա ձևաչափ:
– Բացառվում է: Արգելված է նման միտում գործածելը, կարևոր է, որ այդ լեզուն մոռանան քաղաքագետները, լրագրողները, հասարակությունը: Չեմ ասում, որ չպետք է զգույշ լինենք կամ անկեղծ չլինենք, բայց խոսել այն լեզվով, որ ռուսները կարող են սպառնալիք լինել և այլն, ճիշտ չէ: Խնդիրը մեր մեջ է, որքան մենք գործածենք նման միտում, այնքան առիթ կտանք, որ մյուսները գործածեն: Այսինքն՝ եթե լրագրողները, քաղաքական ղեկավարները նման լեզու գործածեն, ինչպես կարող ենք մյուս երկրներին ասել՝ չգործածեն այդ լեզուն: Որքան մենք ուժեղանանք, այնքան դրացիները չեն գործածի սպառնալիքի լեզուն: Սա սկսվում է Հայաստանի իշխանություններից, երբ շատ ժամանակ առաջ Սերժ Սարգսյանը հայտարարում է, որ Աղդամը մեր հայրենիքը չէ, կամ ասելով, որ կկարծի, թե հեշտ է խոսել Ռուսաստանի հետ: Բոլոր պետությունները գիտեն, որ այդպիսի նախագահ ունենք, որ այդ լեզվով է խոսում: Ես չեմ ասում, որ նա պետք է պատերազմական լեզվով խոսի, ճիշտ հակառակը, բայց չի կարելի պարտության ոճով խոսել պաշտոնական լեզվով, դա տկարացնում է մեր դիրքերը և մեր դիրքորոշումը, մեր ռազմավարությունը և մեր ինքնությունը: Եվ եթե շարունակենք տկար լեզվով խոսել, կքաջալերենք, որ մյուս երկրները նույնպես նույն լեզվով խոսեն մեզ հետ: Որքան Հայաստանի իշխանությունները՝ սկսած նախագահից, շարունակեն գործածեն տկարի լեզուն, պետք չէ սպասել, որ քեզ կհարգեն բոլոր պետությունները: Օրինակ՝ երբ Ռուսաստանի դեսպանը Հայաստանում իր ուզած ձևով հայտարարում է, որ այսպիսի միությունն անկարելի է, քանի որ Ռուսաստանի շահերին է խփում, ոչ մի արձագանք չի լինում մեր իշխանությունների կողմից: Հայաստանը և համայն հայությունը նոր որակի պետք ունի:
– Որքանո՞վ այս համաձայնագրի ստորագրումից հետո ԵՄ–ն կաջակցի իշխանություններին, մասնավորապես Սերժ Սարգսյանին՝ իշխանությունը 2018-ից հետո երկարաձգելու:
– Եթե իրականության մեջ իրականացվեն բոլոր պայմանները, որ գա համաձայնության, կփոխվեն հարաբերությունները իշխանության և հասարակության միջև, կնշանակի, որ Հայաստանի հասարակությունն ավելի ակտիվ կլինի ավելի ժողովրդավարական և պահանջատեր կլինի: Եվ նույնիսկ, եթե այսօրվա իշխանությունները հաղթանակ արձանագրեցին՝ ստորագրելով այս համաձայնագիրը, եթե իրականացրին բոլոր պայմանները, ժողովրդավարությունը կզորանա, բոլոր կողմերը կշահեն, առաջին հերթին՝ Հայաստանն իբրև պետություն: Կարևորն այն է, որ ժողովրդավարությունը իսկապես զորանա:
