Սարդարապատի հուշահամալիում Սերժ Սարգսյանը հանդես է եկել ուղերձով` նվիրված Հանրապետության օրվան: Նախագահի խոսքը լակոնիկ է եղել` իր մեջ պարունակելով մի քանի ծեծված արտահայտություններ, դասագրքային ճշմարտություններ: Սա մի տեսակ շեղում է Սարգսյանի վերջին շրջանի մարտավարությունից, երբ նա նշանակալից որևէ իրադարձություն, հարթակ օգտագործում է` անվտանգության բաղկացուցիչն ընդգծելու, այդ համատեքստում իր առաքելությունն անուղղակիորեն գնահատելու համար:
Թերևս, Առաջին Հանրապետության առիթը հարմար չի համարվել անվտանգության թեման զարգացնելու համար, որովհետև պետական գոյության երկու և կես տարիները համեմատության, հաջող ասոցիացիայի առիթ չեն: Օրինակ, խորհրդարանական մի ընտրություններում հաղթանակը Սերժ Սարգսանին այնքան քաջալերել, ոգևորել էր, որ նա նորընտիր ԱԺ առաջին նստաշրջանի բացմանն ամբիոնի մոտ մնաց մեկ ժանից ավելի և խոսեց քսաներեք տարվա հեռանկարի մասին` հասկացնելով, որ իր այսօրվա արածն առնվազն նման պատմական ինտերվալի արժեք ունի:
Սերժ Սարգսյանը պրագմատիկ է ու շատ լավ գիտի, որն է իրական և ոչ իրական հաղթանակը և դրանցից որի արժևորմանն արժե տեղ տալ իր բազմազբաղ օրակարգում: Առաջին Հանրապետության երկու-երեք տարիները հաղթանակի ասոցացիա չեն առաջացնում: Այդ տարիներով ոչ թե հպարտանալ է պետք, այլ դրանցից անհրաժեշտ է հետևություններ անել: Դրանք գուցե Սարգսյանն իր մեջ, մտքում արել է, բայց բարձրաձայնել չի կարող` արտաքին և ներքին դաշնակիցներին չնեղացնելու, չխրտնեցնելու համար:
Օրինակ, Սերժ Սարգսյանը կարող էր ասել, թե Երրորդ Հանրապետությունը դասեր է քաղել հարյուրամյա վաղեմության իրադարձություններից և անվտանգության համակարգի հիմքում դրել է հարևան երկրների հետ հարաբերությունների կարգավորման անհրաժեշտությունը` հրաժարվելով մաքսիմալիզմից: Հանգիստ կարող էր ասել, որովհետև, ըստ ամենայնի, այդպես էլ մտածում է, այլապես` տարիներ առաջ չէր նախաձեռնի հայ-թուրքական հաշտեցման գործընթացը: Բայց նման բան այսօր Սարգսյանը չի կարող բարձրաձայնել, որովհետև Առաջին Հանրապետությունը, հայդատականությունը կուսակցական «բրենդների» վերածած ՀՅԴ-ին հենց ինքն է բերել-խցկել կոալիցա` անձնական ու ներքաղաքական ինչ-որ հաշիվներից ելնելով: Կամ Սերժ Սարգսյանը կարող էր ասել, որ առաջին Հանրապետությունը դարձավ ռուս-թուրքական մերձեցման ու դավադրության զոհը: Կարող էր ասել, բայց այսօր Սարգսյանը դրա մասին նույնպես լռեց, որովհետև ռուս-թուրքական մերօրյա «սիլի-բիլիի» համատեքստում` կարող էր արժանանալ արդեն ոչ թե դաշնակցականների «համազգային նվնվոցին», այլ Պուտինի «կայսերական ցասմանը»: Սարգսյանն այսօր շատ բան կարող էր, բայց չասեց` գերադասելով «անհավեսության» տողատակը:
