ՀՀ Գիտությունների ազգային ակադեմիայի էկոլոգանոոսֆերիկ կենտրոնը 2010 թվականի մայիս ամսից սկսած Դեբեդ գետից և այդ ջրից ոռոգվող հողերից փորձանմուշներ է վերցրել` ջրի ու հողի մեջ ծանր մետաղների առկայության չափը պարզելու համար: Մասնագետները պարբերաբար ուսումնասիրություններ են անցկացրել Ալավերդի, Ախթալա քաղաքներում, Նեղոց, Ճոճկան ու Քարկոփ գյուղերում: Հետազոտության արդյունքները պարզել են, որ աղտոտված են այդ համայնքների գյուղատնտեսական հողերը, ինչպես նաև այդ հողերում աճեցրած բերքը:
Հողում, ջրում եւ գյուղմթերքներում հայտնաբերվել են սնդիկի, կալիումի, արսենի, կապարի, նիկելի, պղնձի, ցինկի պարունակություն։ Դրանք սահմանված թույլատրելի նորման գերազանցում են 1.5-ից մինչեւ 10 անգամ: Հայտնաբերված ծանր մետաղների մեծ մասը տոքսիկ են եւ վտանգավոր մարդու առողջության համար: Խախտվում է ուղեղի նորմալ աշխատանքը, ախտահարվում են լյարդը, երիկամները: Ծանր մետաղները առաջացնում են ալերգիա, քաղցկեղածին են եւ ազդում են օրգանիզմի վերարտադրողական ֆունկցիայի վրա: ՀՀ գիտությունների ազգային ակադեմիայի էկոլոգանոոսֆերիկ կենտրոնի լաբորատորիայի ղեկավար Լիլիթ Սահակյանի խոսքով, ծանր մետաղները ունեն կուտակվելու հատկություն, մուտագեն են, ունեն երկարաձգված ազդեցություն: Մասնավորապես, ըստ մասնագետի, հետագա սերունդների վրա, հնարավոր է, այդ մետաղները ազդեցություն ունենան:
Թումանյանի տարածաշրջանում աճեցրած գյուղմթերքները, տեղում սպառվելուց բացի, արտահանվում են: «Փորձում ենք միջազգային դրամաշնորհային ծրագրերի միջոցով իրականացնել հողերի մաքրում, որպեսզի այս տարածաշրջանում մարդիկ ինչ-որ չափով մաքուր բերք ստանան», – ասում է Լիլիթ Սահակյանը:
