Լուսանկարը՝ Armeniasputnik-ի
Չճշտված և մեծ մասամբ կեղծ լուրերը հայաստանյան լրահոսում տեղ են գրավում մեծ պարբերականությամբ: Այդ ամենն թողնում է հանրային մեծ պսիխոզի տպավորություն, որը պայմանավորված է սոցիալ-հոգեբանական ծանրագույն իրավիճակով: Դա պատի սինդրոմն է, այսինքն՝ հանրային թե՛ տեսադաշտի, թե՛ պարզապես շնչահեղձության, այսպես ասած՝ «օդ չլինելու» հետևանք: Հասարակությունը չի գտնում լուծումներ: Ամեն առանձին դեպք կարող է ունենալ իր տրամաբանական բացատրությունը, բայց երբ այդ դեպքերը ուղղակի հեղեղում են լրահոսը, դա արդեն խոսում է հասարակական համաճարակի մասին: Ընդ որում, այստեղ խնդիրը սոցիալական ծանր վիճակը չէ կամ անարդարությունները և այլն, ինչը, որպես կանոն, բերվում է իբրև արտագաղթի կամ հուսահատ այլ քայլերի, ինքնասպանությունների կամ կենցաղային բռնությունների բուն պատճառ:
Բուն խնդիրն այն է, որ Հայաստանում փակվել է հեռանկարը, փակվել են ուղենիշները: Ղարաբաղյան պատերազմի առաջին տարիներին հասարակությունն ապրում էր ոչ պակաս ծանր սոցիալ-հոգեբանական պայմաններում, շատ շատերը անգամ հաճախ կանգնել են սովի դեմ երես առ երես: Եղել է ահռելի արտագաղթ, սակայն չի եղել հանրային պսիխոզի ալիք, որպիսին տեսնում ենք այժմ:
Ամենևին պատճառը երկրորդ պատերազմի աղետալի ելքը չէ։ Հակառակը՝ արցախյան երկրորդ պատերազմն ու պարտությունը ոչ թե պետք է այսպես բզկտեր, կազմաքանդեր ու կամազրկեր մեր հասարակությանը, այլ ավելի պետք է ամրապնդեր մեր հավաքական կամքը՝ հանուն վաղվա օրվա, հանուն սերունդների, հանուն հայոց պետականության հավերժության։ Ու բանն այն չէ, որ երկու տասնամյակ, քառորդ դար առաջ չկար Ֆեյսբուք, իսկ հիմա կա: Ամենևին: Խնդիրը ոչ թե Ֆեյսբուքի բացակայությունը կամ առկայությունն է, այլ տեսլականի, հեռանկարի, ինչ-որ տեղ նաև երազանքի, որ կորել է հանրության մոտ:
Երեսուն տարի առաջ մարդիկ ապրում էին անկախ պետություն ստեղծելու մտայնությամբ, ամեն մեկի մոտ՝ յուրովի, սակայն ընդհանուր հասարակական տեսլականով, սպասումով: Ամեն մեկն ապրում էր իր կյանքով, սակայն ապրում էր նաև գիտակցումով, որ երկիրը շարժվում է դեպի անկախություն: Եվ դա առանձնահատուկ ուժ և համբերություն էր տալիս հանրությանը, եթե անգամ որոշակի ինքնախաբեության բաղադրիչով: Այդուհանդերձ, հենց այդ ուժը օգնեց հաղթել Արցախի պատերազմը՝ անհավասար պայմաններում, երբ Ադրբեջանը անհամեմատ ավելի շատ ռեսուրսներ էր տնօրինում, քան հայկական կողմը:
Ներկայումս ոչ թե Ֆեյսբուք կա, այլ հեռանկար չկա: Ավելին, հեռանկարի դեպքում Ֆեյսբուքն ուժ է, գործիք, միջոց, նոր հնարավորություններ: Բայց հեռանկար չկա, չկա իրական էլիտա, որը կյանքի ուղենիշներ և օրինակներ կտա հանրությանը՝ համոզիչ օրինակներ: Ճառերը օրինակ կամ ուղենիշ չեն, որովհետև հանրությունը բացարձակապես այն վիճակում չէ, երբ կարող է «կշտանալ» ճառերով:
Հայաստանին անհրաժեշտ են ոչ թե դասախոս պաշտոնյաներ, այլ պաշտոնյաներ, որոնք իրենց անձնական քայլերով, անձնական զոհաբերություններով, անձնական նախաձեռնություններով կդառնան հանրային օրինակ, պետության հեռանկարի հանդեպ հավատի, վստահության օրինակ, վարակիչ օրինակ:
Հայաստանում իրադրությունը հասել է մի կետի, երբ հանրությունը կարիք ունի ինքնազոհաբերության պատրաստ էլիտայի: Խոսքը «խարակիրիի» մասին չէ, այլ այն մասին, որ հասարակությունն ուզում է տեսնել պետության հեռանկարի համար զրկանքի պատրաստ, հանուն բոլորի գտնելու ինչ-որ սեփական բան կորցնելու պատրաստ էլիտա:
Թյուր է այն կարծիքը, թե հանրությունը արյուն է տենչում կամ տենչում է, այսպես ասած, դատաստան և այլն: Ամենևին, դա իրականությունը նենգափոխելու շահադիտական փորձեր են՝ պատասխանատվությունը հեռացնելու համար: Հանրությունը վերամոտիվացվելու, պետության հեռանկարի հանդեպ վստահությամբ, հետևաբար նաև ահռելի ստեղծարար էներգիայով լցվելու համար ունի ընդամենը զրկանքի գործնական օրինակ ցույց տվող էլիտայի պակաս:
