«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է Արցախի նախկին արտգործնախարար, արտակարգ և լիազոր դեսպան Արման Մելիքյանը։
-Պարոն Մելիքյան, վարչապետ Փաշինյանն օրերս խորհրդարանում խոսելով մադրիդյան սկզբունքների մասին հայտարարեց, որ այն նախատեսում էր Ղարաբաղի կարգավիճակ՝ Ադրբեջանի կազմում։ Կան հակադարձումներ, որ եթե մադրիդյան սկզբունքները կյանքի կոչվեին, չէր լինի պատերազմը, իսկ ապագայում Արցախն ինքնորոշվելու իրավունք էր ունենալու։ Ի՞նչ դիտարկումներ ունեք, արդյոք ներկայացվածը մադրիդյան սկզբունքների ճիշտ ինտերպրիտացիա էր:
-Ինքս Մադրիդյան սկզբունքներն անկիրառելի ու մեր շահերին հակառակ եմ համարել ի սկզբանե և պաշտոնական Երևանի ու Ստեփանակերտի կողմից դրանք, որպես բանակցային օրակարգի հիմք, ընդունելու պատրաստակամությունը պատճառ դարձավ, որ ես հրաժարական տվեցի Արցախի նախագահի արտաքին հարաբերությունների հարցերով խորհրդականի պաշտոնից ու հեռացա պետական կառավարման համակարգից: Իսկապես, այդ սկզբունքների ընդունումը և դրանց կիրառման դեպքում՝ Արցախում նոր հանրաքվեի անցկացման գաղափարը, ապալեգիտիմացնում էր այնտեղ 1991 թվականին անցկացված հանրաքվեի արդյունքներն ու քանդում անկախ պետականության կառուցման իրավական հիմքերը: Այդուհանդերձ, Մադրիդյան սկզբունքներն Արցախի կարգավիճակ Ադրբեջանի կազմում չէին նախանշում: Դրանցով սահմանվում էր, որ Արցախի ապագա կարգավիճակը պետք է որոշվի «Լեռնային Ղարաբաղի բնակչության ազատ կամաարտահայտության միջոցով», որի արդյունքներն անվերապահորեն պետք է ճանաչվեն արտաքին աշխարհի, այդ թվում նաև Ադրբեջանի, կողմից: Այլ հարց է, թե կոնկրետ որ տարածքում պետք է այդ հանրաքվեն անցկացվեր և ովքեր իրավունք կունենային դրան մասնակցել: Պաշտոնական Բաքուն նաև պնդում էր, որ քանզի խնդիրը պետք է լուծվի Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականության շրջնակներում, ապա խոսք լինել չի կարող Արցախի անկախության մասին և խնդիրը պետք է հանգեցվի նրան, որ հանրաքվեի մասնակիցները պետք է ընտրեն Ադրբեջանի կազմում ինքնավարություն ունենլու և չունենլու միջև:
-Առհասարակ իմաստ ունի՞ հիմա քննարկել անցյալի բանակցությունները, ներկայի ռազմավարությունը ներկայացնելու փոխարեն, ի՞նչ է տալիս անընդհատ անցյալին հղում անելը:
-Այդ մոտեցումը իշխանությանը հնարավորություն է տալիս վերահասցեագրել իրեն ուղղված մեղադրանքները նախորդ իշխանություններին՝ ասելով, որ նրանց գործած սխալներն են այսօրվա աղետալի վիճակի պատճառը: Մեծ հաշվով, իսկապես, նախկինում թույլ տրված սխալները, ժամանակի մեջ կուտակվելով, հող նախապատրաստեցին մեր հետագա բոլոր կորուստների համար: Սակայն մեր քաղաքական վերնախավն, ընդհանուր առմամբ, նաև այնչափ թերխաշ էր և է, որ ունակ չգտնվեց սխալների խելամիտ վերլուծություն կատարել ու իրավիճակին համարժեք փոխհամաձայնեցված քաղաքական օրակարգ ձևավորել: Դրա փոխարեն տգեղ գզվրտոցի ականատեսն ենք: Կարծում եմ, որ երկիրը ղեկավարած քաղաքական թիմերից յուրաքանչյուրը մեր պետության համար աղետալի հետևանքներ բերած սխալների իր բաժինն ունի ու դա վերաբերվում է նաև այսօրվա իշխանություններին: Փաստորեն այժմ ևս կարևորվում է ոչ թե սխալների ուղղումն այլ մեղավորի «փնտրտուքը»:
-ԱԳ նախարար Արարատ Միրզոյանն ընդունելով ԵԱՀԿ գործող նախագահին խոսել է այն մասին, որ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի գործունեությունը սառեցված է, բայց ձևաչափի մահվան մասին լուրերն էլ խիստ չափազանցված են: Իմաստ ունի՞ կառչած մնալ մի ձևաչափից, որը ռուս-ուկրաինական առճակատման պայմաններում չի աշխատելու, նոր մեխանիզմի կարիք չկա ՞ ։
-ԵԱՀԿ Մինսկի խումբն «անմահ» է, քանի որ այն լուծարելու համար իրավական արդյունավետ մեխանիզմ գոյություն չունի: Պաշտոնական Երևանի համար այս հարթակը միակն է, որը խնդրի խաղաղ կարգավորման գործընթացի համատեքստում մշտապես աջակցել է ոչ բռնի՝ քաղաքական ու դիվանագիտական միջոցների կիրառմանը, իսկ համանախագահ պետությունների ղեկավարներն ու բարձրաստիճան պաշտոնյաներն էլ մինչև 2020 թվականի պատերազմը մշտապես պնդել են, որ հիմնախնդիրը չի կարող լուծվել ուժի կիրառման կամ դրա սպառնալիքի միջոցով: Համանախագահ պետություները նաև ՄԱԿ-ի ԱԽ վետոյի իրավունքով օժտված մշտական անդամներ են: ՄԽ ձևաչափը անհրաժեշտ է կենդանի պահել, որպեսզի համանախագահները չմոռանան այն սկզբունքները, որոնք առաջնային էին համարում հակամարտության կարգավորման գործընթացում: Սկզբունքներից նրանց հրաժարվելը որևէ կապ չի կարող ունենալ ռուս-ուկրաինական պատերազմի հետ: Կարող է լինել շահերի վերանայում, բայց ոչ սկզբունքների և մենք սրանից պետք է ելնենք ու դրանով ինքներս չարդարացնենք նրանց՝ իրենց իսկ կողմից հռչակված սկզբունքներից հրաժարվելը:
-Խաղաղության պայմանագրի բանակցությունները կարծես փակուղում են, ինչը ենթադրում է, որ ռազմական սադրանքներն անխուսափելի են: Այս փուլում մանևրելու ի՞նչ հնարավորություններ ունի Հայաստանը: Կա՞ տարբերակ՝ խուսափելու Ղարաբաղն Ադրբեջանի կազմում ճանաչելուց:
–Պաշտոնական Երևանը կարող է ճանաչել հայ-ադրբեջանական սահմանը, բայց Արցախի՝ Ադրբեջանի կազմում լինել-չլինելու խնդիրը իրավական տեսանկյունից արցախցի մեր հայրենակիցներն իրենք են լուծել դեռևս 1991 թվականին: Իրավական տեսանկյունից էլ Արցախի Հանրապետության տարածքն նաև այժմ շարունակում է մնալ մինչև 2020 թվականի սեպտեմբերի 27 եղած սահմաններում:
