«Առաջին լրատվական»–ի զրուցակիցն է ԼՂՀ նախկին արտգործնախարար Արման Մելիքյանը:
– Մաքսային միությանն անդամակցելու որոշմամբ Հայաստան-ԵՄ շփումները կպակասեն. դա կարծեք թե անվիճելի փաստ է: Հետաքրքիր է, սակայն, հնարավոր կլինի՞ պահպանել Հայաստան-ԵՄ հարաբերությունների արդյունքում մինչ օրս ձեռք բերվածը, ձեռքբերումների պահպանման համար ի՞նչ է անհրաժեշտ:
– Շփումները ոչ թե կպակասեն, այլ, թերևս, չեն ավելանա: Եթե որպես պահպանման ենթակա «ձեռքբերում» դիտարկելու լինենք այն, որ ձևավորվել է կեղծված ընտրություններին աջակցելու ԵՄ-ի ավանդական դարձած պահվածք, ապա այսօր դա ժամանակավորապես ակտուալ հարց չէ, և դրան իմաստ կունենա անդրադառնալ երեք-չորս տարուց:
– Հաշվի առնելով Ռուսաստանի հետ ՄՄ անդամ երկրների քաղաքական կապվածության մակարդակը՝ հիմքեր կա՞ն ենթադրելու, որ բոլոր այդ երկրներում (հետագայում՝ նաև Հայաստանում) քաղաքական ստանդարտները, ազատությունների չափը որոշվելու են Ռուսաստանի կողմից: Այսինքն` հնարավո՞ր է գծվի ազատության մի սահման, որը հատելն անթույլատրելի լինի:
– Վերադարձ դեպի Խորհրդային Միությանը բնորոշ զանգվածային բռնաճնշումների գործելակերպը դժվար թե տեղի ունենա՝ փոխվել է տնտեսական մոդելը: Այստեղ ձևավորվելու է մասնավոր սեփականության ընդհատված ավանդույթով չինովնիկական պետությունների գոտի, որում օրինական ճանապարհով ձեռք բերված սեփականությունը բացառիկ երևույթ է լինելու դեռ առաջիկա մեկ-երկու տասնամյակների ընթացքում: Սա իշխող վերնախավերի դիրքերի պահպանման դեմ ուղղված առաջնային վտանգն է լինելու, ինչը կարող է հանգեցնել արտաքին աշխարհից այլընտրանքային նյութական միջոցների ներհոսքի արգելման:
– Հայաստանում մամուլի, խոսքի ազատության առումով որոշակի առաջընթաց կա: ՄՄ անդամ դառնալով` Հայաստանը կհայտնվի մի «շրջանակում» (հաշվի առնելով դրությունը ՄՄ անդամ մյուս երկրներում), որտեղ միայն կարելի է նահանջ ապրել: Խոսքի ազատության առումով մեր ձեռքբերումները վտանգվա՞ծ են արդյոք:
– Հեռուստատեսությունը Հայաստանում այսօր էլ է արգելափակված: Տպագիր մամուլն արդեն կորցրել է իր նշանակությունը, այն այլևս զանգվածային բնույթ չունի, և այստեղ կարելի է ամեն ինչ հրապարակել, բայց չկա ընթերցողը: Մնում է համացանցը, որի նկատմամբ պետության կողմից կիրառվելիք հնարավոր սահմանափակումները կդիտարկվեն որպես ոտնձգություն խոսքի և խղճի ազատության դեմ:
– Սիրիական հակամարտության շրջանակներում ԱՄՆ-ի և Ռուսաստանի ձեռք բերած համաձայնության փաթեթում հնարավո՞ր է ինչ-որ կերպ ներառված լինի նաև Հայաստանի հարցը, այսինքն` Հայաստանը ևս դառնա «առևտրի առարկա»: Մաքսային միությանն անդամակցելու Հայաստանի որոշումը կարո՞ղ է դրանով ևս պայմանավորված լինել:
– Ես կարծում եմ, որ առաջիկա տասնամյակի համար Ռուսաստանի աշխարհաքաղաքական ձևաչափն ընդհանուր առմամբ փոխհամաձայնեցվել է ավելի վաղ, և Հայաստանն այդ ձևաչափի բաղադրատարրերից մեկն է: Մաքսային Միությանը միանալու համաձայնության մասին Մոսկվայում արված հայտարարությունը, թերևս, մարտավարական խնդիր էր լուծում:
– Մաքսային միությանը Հայաստանի անդամակցման որոշումը պայմանավորում են նաև Ռուսաստանի կողմից ճնշումներով. իբրև դրանց բաղադրիչ՝ նաև նշվում է հնարավոր պատերազմը: Եթե ՄՄ անդամակցմամբ խուսափում ենք պատերազմից, մյուս կողմից` Ռուսաստանն Ադրբեջանին զենք է վաճառում, հարց է առաջանում` որտե՞ղ պիտի այդ զենքն օգտագործի Ադրբեջանը:
– Չեմ կարծում, որ Ռուսաստանի կողմից Հայաստանի վրա ճնշում գործադրելու անհրաժեշտություն է եղել: Կարելի է ասել, որ Հայաստանի՝ Մաքսային Միության մեջ մտնելու մտադրության մասին մոսկովյան հայտարարությունը նպատակ ուներ ճնշում գործադրել Ադրբեջանի վրա, և պատահական չէ, որ այն արվեց Պուտին-Ալիև հանդիպումից հետո և Ադրբեջանի նախագահական ընտրություններից առաջ:
– Մաքսային միությանը Հայաստանի անդամակցումն ի՞նչ հեռանկարներ է բացում ԼՂ խնդրի կարգավորման համար: Ռուսաստանը կարո՞ղ է հանդես գալ տարածաշրջանում անվտանգությունն ապահովողի դերում:
– Շատ բան պարզ կդառնա Ադրբեջանում կայանալիք նախագահական ընտրություններից հետո: Ամեն դեպքում, կարծում եմ, որ պատերազմի հավանականությունը մեծ չէ` Ռուսաստանն ինքը կգերադասի իր շահերն ապահովել առանց պատերազմական գործողությունների մեջ որևէ ձևով ներքաշվելու: Հայաստանն ու Արցախը ևս շահագրգռված են խաղաղության պահպանմամբ: Այսպիսով` միակ պատերազմածին օջախը մնում է Ադրբեջանը, որը ևս դժվար թե առանց լուրջ արտաքին դաշնակցային աջակցության սիրտ անի պատերազմ սկսել:
