Լեռնային Ղարաբաղում նոր պատերազմը հնարավոր է կանխել միայն «խաղաղարար օպերացիայի» միջոցով: Եվ միակ ուժը, որ կարող է դա նախաձեռնել, Ռուսաստանն է՝ կարծում է ռուսաստանցի քաղաքագետ Ալեքսանդր Սկակովը:
Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիայի Արևելագիտության ինստիտուտի գիտաշխատողը «Առաջին լրատվական»-ի հետ զրույցում բավական ուշագրավ կարծիք հայտնեց՝ ասելով, որ Ռուսաստանը, իհարկե, ցանկանում է խաղաղարար ուժեր տեղակայել շփման գծի երկայնքով, բայց դրանք չպետք է լինեն միայն ռուսական ուժեր. դա պետք է լինի համատեղ օպերացիա:
«Այո, իհարկե, Ռուսաստանը ունի նման մտադրություն, որովհետև դա ռազմական գործողությունների վերսկսումը կանխելու միակ երաշխիքն է: Բայց դա պետք է լինի համատեղ օպերացիա: Խնդիրն այն է, որ մյուսները՝ Ֆրանսիան, Ամերիկան, դա չեն ուզում: Այսօր դա նրանց պետք չէ»:
Հարցին՝ արդյոք դա հնարավո՞ր է, եթե հաշվի առնենք, որ Հայաստանը դեմ է հանդես գալիս նման զարգացմանը, Սկակովը պատասխանում է. «Չէ՞ որ Հայաստանը կողմ է խաղաղությանը Ղարաբաղում, դրա համար պետք է բացատրել հայկական կողմին, որ դա խաղաղության համար է»:
– Ալեքսանդր, կարո՞ղ ենք ասել, որ Լավրովի նախաձեռնությունը ինչ-որ առումով ձախողվեց, որովհետև նախքան նրա այցը Երևան ռուսական մամուլը քննարկում էր այլ հարցեր՝ հակամարտության կարգավորման կոնկրետ տարբերակ, որը ենթադրում է որոշ տարածքների վերադարձ Ադրբեջանին, խաղաղապահ ուժերի տեղակայում և այլն, բայց Լավրովը Երևանում ավելի շատ շեշտը դրեց հրադադարի պահպանման, շփման գծում անվտանգության ամրապնդման հարցերի վրա:
– Կարծում եմ՝ Ռուսաստանը հայտնվել է շատ բարդ իրավիճակում: Ռուսաստանը դաշնակցային հարաբերություններ ունի Հայաստանի հետ և լավ հարաբերություններ՝ Ադրբեջանի հետ: Իրավիճակը շատ բարդ է: Ըստ իս՝ վերջին էսկալացիան սադրանք էր դրսից՝ Թուրքիայի կողմից, Թուրքիան հրահրել է Ադրբեջանին, որպեսզի սկսվեն ռազմական գործողություններ: Ինքը՝ Թուրքիան, ոչինչ չի կորցնում, բայց բարդ իրավիճակի մեջ է դնում Ռուսաստանին:
Ի՞նչ կարող է հիմա անել Ռուսաստանը՝ Ադրբեջանին պարտադրել խաղաղությո՞ւն: Բայց Ադրբեջանը Վրաստան չէ, դա շատ ավելի դժվար կլինի: Այս պայմաններում Ռուսաստանը հնարավոր է, որ նախաձեռնի խաղաղարար գործունեություն, ինչն էլ նա փորձում է անել: Բայց խնդիրն այն է, որ Ռուսաստանից բացի՝ ուրիշ ոչ մեկին այդ օպերացիան պետք չի:
– Իսկ ի՞նչ նկատի ունեք՝ ասելով խաղաղարար գործունեություն:
– Սկզբում դիտորդների տեղակայում շփման գծում՝ ներառյալ հայ-ադրբեջանական պետական սահմանը, քանի որ այնտեղ ևս լինում են փոխհրաձգություններ, իսկ հետո, ըստ երևույթին, խաղաղարար ուժերի մուտք, որոնք միայն ռուսական չպետք է լինեն:
– Այդ դեպքում ինչպե՞ս կմեկնաբանեք Սերժ Սարգսյանի հայտարարությունը «Բլումբերգին» տված հարցազրույցի ժամանակ, որ նա չի տեսնում ռուս խաղաղապահների տեղակայման հնարավորություն: Նշանակում է՝ ինչ-որ բա՞ն է փոխվել ռուսների հետ բանակցություններում:
– Պետք չի տեղակայել ռուսական ուժեր, դա պիտի լինի համատեղ օպերացիա, Ռուսաստանը չպետք է միայնակ իր վրա վերցնի պատասխանատվությունը, ոչ մի դեպքում: Թե ով կլինի Ռուսաստանից բացի՝ Ֆրանսիան, Ամերիկան… Բայց նրանք չեն ուզում, դա նրանց պետք չէ այսօր: Այդ պատճառով էլ այսպիսի բարդ իրավիճակ է ստեղծվել:
– Այսինքն՝ Դուք չե՞ք ժխտում, որ Ռուսաստանը մտադիր էր կամ մտադիր է խաղաղարար ուժեր մտցնել Լեռնային Ղարաբաղ:
– Այո, այո, իհարկե, Ռուսաստանը ունի նման մտադրություն, որովհետև դա ռազմական գործողությունների վերսկսումը կանխելու միակ երաշխիքն է: Կարծում եմ՝ միակ ուժը, որն ի վիճակի է կանխել պատերազմը, Ռուսաստանն է, բայց նա պիտի անի դա ինչ-որ մեկի հետ միասին:
– Բայց որքանո՞վ է դա իրատեսական, եթե հայկական կողմը փաստացի ասում է, որ դեմ է նման զարգացմանը:
– Կարծում եմ՝ անհրաժեշտ է խոսել այդ թեմայով, քննարկել: Չէ՞ որ Հայաստանը կողմ է խաղաղությանը Ղարաբաղում, դրա համար պետք է բացատրել հայկական կողմին, որ դա Ղարաբաղում խաղաղության հաստատման համար է: Այդքանը:
– Ի՞նչ եզրակացություն պիտի անենք Լավրովի երևանյան այցից:
– Պիտի եզրակացնենք, որ Ռուսաստանը շատ բարդ իրավիճակում է, նա պետք է ինչ-որ բան անի՝ պատերազմը կանխելու համար, բայց մինչև վերջ պարզ չէ, թե կոնկրետ ինչպես պիտի հասնի դրան:
– Բայց տպավորություն կա, որ Լավրովը որևէ բանի չհասավ Երևանում, այդ պատճառով էլ խոսում էր միայն Զինադադարի մասին համաձայնագիրը հարգելու անհրաժեշտության մասին:
– Եթե լիներ որոշում, կարելի էր ինչ-որ բանի հասնել:
– Բանակցությունները հակամարտության կարգավորման շուրջ, Ձեր կարծիքով, կվերսկսվե՞ն, թե՞ ոչ:
– Ես չեմ հավատում, որ բանակցային գործընթացը Ղարաբաղի հարցով ապագա ունի:
– Ինչո՞ւ:
– Որովհետև Ադրբեջանը վստահ է իր ուժերին, և Հայաստանը նույնպես վստահ է իր ուժերին: Եվ այսօր խաղաղության գործընթացը ապագա չունի: Եթե Ադրբեջանում լինի ներքին ճգնաժամ՝ մանաթի արժեզրկում և այլն, այդ դեպքում կարելի է ինչ-որ բանի մասին խոսել, բայց հիմա՝ ոչ:
– Ուրեմն կարո՞ղ ենք ասել, որ գործընթացը գնում է դեպի նոր պատերազմ, եթե բանակցություններ չկան, և հեռանկար չկա:
– Առայժմ՝ այո, պատերազմի ճանապարհով է գնում:
– Այսինքն՝ որևէ լավատեսական բան չե՞ք կարող ասել:
– Ցավոք սրտի, առայժմ որևէ լավ բան չեմ կարող ասել:
