«Առաջին լրատվականի»-ի զրուցակիցն է ԱԺ «Ժառանգություն» խմբակցության պատգամավոր, ԵԽԽՎ հայկական պատվիրակության անդամ Զարուհի Փոստանջյանը
– Հայաստան կատարած այցից հետո ԵԽԽՎ Մոնիտորինգի հանձնախմբի` Հայաստանի հարցով համազեկուցողները բավական կոշտ քննադատության ենթարկեցին իշխանություններին` նշելով, որ «2008-ի մարտի իրադարձություններին մասնակցած անձանց կալանքի տակ պահելը, ինչպես նաև այդ իրադարձությունների ժամանակ 10 մարդու մահվան պատճառների պատշաճ հետաքննության բացակայությունը շարունակում են թունավորել քաղաքական միջավայրը Հայաստանում»:
– Համազեկուցողները քաղաքական գործիչներ են, և փորձառու Պրեսկոտի ո՛չ սուր, ո՛չ մեղմ գնահատականներին ես լուրջ չեմ վերաբերվում: Ցավում եմ, որ ԵԽԽՎ անդամության այս 10 տարիների ընթացքում իրավիճակը բարեփոխվելու փոխարեն, ընդհակառակը, օրեցօր ավելի է վատթարանում:
– Ինչո՞ւ լուրջ չեք վերաբերվում, կարծում եք, որ դա ընդամենը խա՞ղ է:
– Պրեսկոտի գնահատականներին չեմ ցանկանում անդրադառնալ, քանի որ որևէ տեղաշարժ չկա մարտի 1-ի սպանությունների գործերով: Ինչ գնահատական ուզում է տան, միևնույն է, ԵԽԽՎ զեկուցողներն իրենք են այստեղ թերացել, երբ ժամանակին իրենց գնահատականներն արդարացի չէին: Անգամ ԵԽԽՎ-ում շրջանառության մեջ է դրվել, որ իշխանությունները, ի դեմս Ռոբերտ Քոչարյանի, ՀՀ զինված ուժերն ապօրինի օգտագործել են ներքաղաքական իրադարձություններում, զինված ուժերի օգտագործման հետևանքով զոհվել է պարտադիր զինվորական ծառայության մեջ գտնվող զինծառայող: Ուզում եմ հարց տալ` նա ի՞նչ գործ ուներ այդ օրը Երևանի կենտրոնում, ի՞նչ ծառայություն էր իրականացնում: Նա բանակ էր զորակոչվել, որպեսզի իր պարտքը տա պետության հանդեպ, պաշտպանի հայրենիքը: Բազմաթիվ հարցեր կան, որոնց ԵԽԽՎ-ում փաստաթղթի տեսքով անդրադարձ է կատարվել և մինչև օրս դրանց պատասխան չի տրվել: Եվ ԵԽԽՎ-ն էլ հետամուտ չի եղել իր փաստաթղթերի իրականացմանը: Այնպես որ, շատ ճիշտ կլիներ, եթե Պրեսկոտն անդրադարձ կատարեր հենց այդ հարցերին: Բացի այդ, արդեն ավելի քան երկու տարի է` Հայաստանի հարցը չի քննարկվել ԵԽԽՎ-ում: Ես ցավում եմ, որ Հայաստանի հարցը ԵԽԽՎ-ում վերջին անգամ քննարկվել է 2009-ի ամռանը, և այս տարվա աշնանային նստաշրջանում նոր կքննարկվի, այսինքն` հազիվ երկու տարին մեկ անգամ են մեզ անդրադառնում:
– Ձեր կարծիքով, սա ինչի՞ մասին է վկայում:
– Սա վկայում է այն մասին, որ ԵԽԽՎ-ն ընդունել է ոչ թե իր առաքելությանը համապատասխան գործելաոճ` պաշտպանել մարդու իրավունքները, ազատությունն ու ժողովրդավարությունը, դրա համար նպաստավոր պայմաններ ստեղծել, այլ` ընդունել է քաղաքական որոշում, և ԵԽԽՎ-ում պատգամավորները ներկայացնում են իրենց խորհրդարանների քաղաքական շահերը:
– Աշնանը հնարավոր համարո՞ւմ եք, որ ինչ-որ տեղաշարժեր լինեն Հայաստանի հարցով:
– Ես իրենցից տեղաշարժեր ո՛չ սպասում եմ, ո՛չ ակնկալում: Տեղաշարժը պետք է լինի մեր հասարակության մեջ, մենք պետք է լինենք պահանջատեր: ԵԽԽՎ-ն, գիտեք, տարբեր մարմիններից է բաղկացած` Նախարարների կոմիտե, Խորհրդարանական վեհաժողով և այլն: Բայց այնտեղ կան երկու կարևոր մեխանիզմներ` Մարդու իրավունքների հանձնակատարի ինստիտուտը և Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը: Կարծում եմ` մենք հատկապես այդ երկու ինստիտուտները պետք է լիարժեք օգտագործենք: Իհարկե, պետք է մյուս կառույցներն էլ օգտագործվեն, բայց մենք այդ կառույցներից սպասելիք ու ակնկալիքներ առանձնապես չունենք, քանի որ փորձը ցույց է տալիս` շատ հաճախ այդ կառույցներն իրենց սպասելիքներին հակառակ որոշումներ են ընդունում` ելնելով քաղաքական նպատակահարմարությունից:
– Իշխանությունները փորձում են արդարանալ, թե այս ընթացքում երկու քաղբանտարկյալի ազատ են արձակել, իսկ Արամ Բարեղամյանի գործը ընթացքի մեջ է, ՀՀԿ փոխնախագահ Ռազմիկ Զոհրաբյանն էլ ասաց, թե բոլորն, ի վերջո, ազատ կարձակվեն` իրենք «ջոկողություն» չեն դնում:
– Այս ամենը հենց ջոկողությամբ է տեղի ունենում: Օր առաջ, ժամ առաջ բոլորը պետք է ազատ արձակվեն: Այդ մարդիկ ընդհանրապես չպետք է բանտարկվեին ու չպետք է դատապարտվեին: Հետո, երբ 2009թ. համաներում հայտարարվեց, պետք է դա բոլորին վերաբերեր, ու բոլորին պիտի ազատ արձակեին: Բացի այդ, կար ԵԽԽՎ բանաձևը, ըստ որի` բոլոր այն մարդիկ, որոնք կամովին իրավապահներին կներկայանան, նրանց նկատմամբ ազատազրկում չպետք է կիրառվի: Մինչդեռ Նիկոլ Փաշինյանի դեպքում հակառակը եղավ` կալանավորեցին: Այսինքն` միանշանակ է, որ կիրառվում է խտրական մոտեցում:
– Կարելի՞ է ենթադրել, որ մինչև աշուն քաղբանտարկյալներին ազատ կարձակեն, մանավանդ` փորձը ցույց է տվել, որ ԵԽԽՎ նստաշրջաններից առաջ ազատ են արձակում մի քանի հոգու, իսկ աշնանային նստաշրջանում նաև Հայաստանի հարցը պիտի քննվի:
– Ադրբեջանի քաղբանտարկյալների հարցով նշանակված է հատուկ զեկուցող: Դա ինքնուրույն ինստիտուտ է, որը կապ չունի համազեկուցողների հետ: Երբ Ադրբեջանի հետ կապված գործընթացը սկսվի, հաջորդը լինելու է Հայաստանը և մեր քաղբանտարկյալները: Հնարավոր է, որ նույն զեկուցողն անդրադարձ կատարի նաև ՀՀ քաղբանտարկյալներին: