Ռուս քաղաքագետ Իվան Պրեոբրաժենսկին քիչ հավանական է համարում լայնամասշտաբ պատերազմի վերսկսումը Լեռնային Ղարաբաղում և կարծում է, որ Ռուսաստանն այսօր շահագրգռված է իրավիճակի կայունացմամբ, ոչ թե պատերազմով: Պրեոբրաժենսկին «Առաջին լրատվական»-ի հետ հարցազրույցում Ռուսաստանի այս մոտեցումը կապեց Սիրիայում նրա ռազմական միջամտության հետ` ասելով, որ «Ռուսաստանին անհրաժեշտ է ամուր թիկունք սիրիական գործողության համար»:
Այս իմաստով Հայաստանի և Ադրբեջանի օդային տարածքները, ըստ քաղաքագետի, կենսական նշանակություն ունեն ռուսների համար` դեպի Սիրիա ռուսական զորք և սպառազինություն տեղափոխելու առումով, որովհետև Թուրքիան, լինելով սիրիական հակամարտության հակառակ ճամբարում, իր օդային տարածքը չի տրամադրի Ռուսաստանին:
– Սահմանային լարվածությունը ղարաբաղյան հակամարտության գոտում կարո՞ղ է վերածվել լայնամասշտաբ պատերազմի:
– Իմ կարծիքով, լայնամասշտաբ պատերազմի հավանականությունն այժմ ավելի քիչ է, քան, ասենք, մեկ տարի առաջ: Ղրիմի միացումից հետո ղարաբաղյան հակամարտության բոլոր կողմերը բորբոքվեցին: Ռուսաստանը ցույց տվեց, որ ինչպես 1980-ականների վերջին-1990-ականների սկզբին, այնպես էլ հիմա տարածքային վեճերը կարելի է լուծել ուժով: Ադրբեջանում եզրակացրեցին, որ ամենակարևորն այն է, թե ով է ավելի ուժեղ ռազմական տեսանկյունից, իսկ Հայաստանում ավելի շատ ուշադրություն դարձրեցին ղրիմյան նախադեպի մեկ այլ կողմին` վիճելի տարածքների բնակչությունն ո՞ւմ կողմից է: Այսօր հակամարտության մասնակի «ապասառեցումը» շատ առումներով հենց այդ դատողությունների հետևանք է:
Բացի այդ, պետք է նշել, որ Ռուսաստանն էլ իր հերթին սկսել է օգտագործել ղրիմյան նախադեպն իր արտաքին քաղաքականության մեջ և հենվելով դրա վրա` փորձում է մեծացնել իր ազդեցությունն ինչպես Ադրբեջանի, այնպես էլ Հայաստանի վրա:
Բայց այսօր Մոսկվան շահագրգռված է իրավիճակի առավելագույն կայունացմամբ. Ռուսաստանին անհրաժեշտ է ամուր թիկունք սիրիական գործողության համար, որն ըստ երևույթին երկար կտևի: Օպերացիայի առաջին օրերը ցույց տվեցին, որ դեպի Սիրիա տանող թուրքական օդային տարածքը փակ է, իսկ Բուլղարիան և Հունաստանը հուսալի չեն: Շատ ավելի անվտանգ է երթուղին Ադրբեջանի (կամ էլ Հայաստանի ու Ադրբեջանի), այնուհետև Իրանի, հետո էլ իրաքյան Քուրդիստանի օդային տարածքներով, որի երկինքը որևէ մեկը չի վերահսկում:
Այդ իսկ պատճառով Ռուսաստանը հիմա ամեն ինչ կանի, որ կանխի իր իսկ կողմից Ուկրաինայում հրահրված հակամարտության կրկնությունը Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև:
Այն լուրերը, թե ռուսական ինքնաթիռները արդեն թռչել են դեպի Սիրիա Ադրբեջանի օդային տարածքով, իսկ Ադրբեջանն իբր դիտարկում է Եվրասիական տնտեսական միությանը անդամակցելու հնարավորությունը, ըստ իս, հաստատում են այս ենթադրությունները:
– Գերմանական «Դոյչե Վելե» պարբերականում հրապարակված Ձեր հոդվածում («Ռուսաստանը ճանապարհ է փնտրում դեպի Սիրիա Ղարաբաղի միջոցով») Դուք Ղարաբաղը կապում եք սիրիական խնդրի հետ: Ինչո՞վ են դրանք իրար հետ կապված:
– Ղարաբաղի և Սիրիայի միջև ուղիղ կապը միայն մեկն է` աշխարհագրականը, կամ ինչպես հիմա ընդունված է ասել Ռուսաստանում` աշխարհաքաղաքականը: Ռուսաստանի համար Սիրիան Ղարաբաղից ավելի հարավ է: Ամենահարմար ուղին, որը չեն կարող փակել Միացյալ Նահանգները և ՆԱՏՕ-ի դաշնակիցները, գնում է Հայաստանի և Ադրբեջանի օդային տարածքով: Այս տարածքը հարմար է բեռների փոխադրման բազայի համար: Այնպես որ, գլխավոր կապը աշխարհագրական քարտեզն է: Մնացածը հետևանքներ են:
– Եթե պատերազմը Ղարաբաղում պետք չէ Ռուսաստանին, այդ դեպքում ինչո՞ւ է Ռուսաստանը զենք մատակարարում հակամարտող կողմերին: Չէ՞ որ, օրինակ, ադրբեջանցիները հենց այդ զենքով են կրակում հայկական դիրքերի ու բնակավայրերի վրա: Իսկ քաղաքական իմաստով Մոսկվայի կողմից զենքի վաճառքը Բաքվում ընկալում են որպես կանաչ լույս, որ հարձակվեն Ռուսաստանի դաշնակցի վրա: Ինչպե՞ս սա կմեկնաբանեք:
– Հակամարտության երկու պոտենցիալ կողմերին զենք վաճառելն ամենևին չի նշանակում, որ Ռուսաստանը ցանկանում է պատերազմ հրահրել Ղարաբաղում: Ճիշտ հակառակը: Եթե Ռուսաստանը հետևողականորեն ուժեղացներ միայն մեկ կողմին, այդ դեպքում կարելի էր խոսել այդպիսի մտադրության մասին, որովհետև խոսք կգնար այն մասին, որ Ռուսաստանը ցանկանում է այնքան ուժեղացնել կողմերից մեկին, որ մյուս կողմը չկարողանա ռազմական տեսանկյունից նրան հակադրվել: Տվյալ պարագայում ակնհայտ է զսպման դասական տակտիկան: Հայաստանին զսպում են Ադրբեջանին սպառազինություն վաճառելու միջոցով, Ադրբեջանին էլ` Հայաստանին սպառազինություն տալու և վաճառելու, ինչպես նաև Հայաստանում ուղղակի ռազմական ներկայության միջոցով:
– Հայաստանի արտգործնախարար Է. Նալբանդյանը մի քանի օր առաջ «տեղեկացրել է ՀԱՊԿ-ի իր գործընկերներին Ադրբեջանի սադրանքների հետևանքով ստեղծված իրավիճակի մասին»: Սա ինչ-որ արդյունք կտա՞ իրավիճակը կայունացնելու առումով:
– Կարծում եմ, այդ «տեղեկացումը» հանրության սեփականությունն է դարձել միայն այն բանից հետո, երբ Հայաստանի դիվանագետները քննարկել են այդ խնդիրը ՀԱՊԿ-ի իրենց գործընկերների հետ: Իսկ դա նշանակում է, որ Երևանն արդեն ստացել է գործընկերների ոչ պաշտոնական աջակցությունը:
Հասկանալի է, որ տվյալ փուլում ՀԱՊԿ-ը չի խառնվի հակամարտությանը: Պետք էլ չի: Բավական է այն, որ Ռուսաստանը հավելյալ փաստարկ ստացավ, որպեսզի մասնակիորեն լուծի ղարաբաղյան հարցը և թույլ չտա հակամարտության վերսկսումը:
– Ինչպե՞ս եք պատկերացնում բանակցային գործընթացը և Մինսկի խմբի գործունեությունը հետագայում, եթե հաշվի առնենք, որ Մինսկի խմբի ազդեցությունը հակամարտության վրա գնալով նվազում է, իսկ Ադրբեջանը շարունակում է փչացնել հարաբերությունները Արևմուտքի հետ:
– Մինսկի խմբի մեջ մտնում են ոչ միայն արևմտյան երկրները, այլև Ռուսաստանը: Չնայած Մոսկվայի և արևմտյան երկրների հարաբերությունների սրմանը, այսօր էլ արևմտյան դիվանագետներն առաջվա պես կարծում են, որ ղարաբաղյան կարգավորման գործընթացում գլխավոր միջնորդի դերը վերապահված է Ռուսաստանին: Պատճառը պարզապես այն է, որ ուրիշ ոչ ոք մտադիր չէ լրջորեն միջամտել հակամարտությանը, որի ելքը արևմտյան պետություններին իրականում չի հետաքրքրում: Ուստի, եթե Ռուսաստանի ազդեցությունը հերթական անգամ ավելանում է Ադրբեջանի և Հայաստանի վրա, դա նշանակում է, որ ավելանում է ընդհանրապես Մինսկի խմբի ազդեցությունը հակամարտության գոտում իրավիճակի վրա: Սխալ կլինի մտածել, որ միայն Եվրամիության ազդեցությունն էր (չէ՞ որ Ադրբեջանի և ԱՄՆ-ի հարաբերությունների վատթարացման մասին այժմ խոսք չկա) Բաքվին հետ պահում պատերազմը վերսկսելուց:
