Հունվարի 14-ին կառավարության 2021 թվականի առաջին նիստի ընթացքում վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը նախարարներին հաջողություն է մաղթել երկիրը հետպատերազմական ճգնաժամից դուրս բերելու, վերականգնման գործում:
Հաջողության մաղթանքը, անշուշտ, հասկանալի է, սակայն առավել քան պարզ է նաև այն, որ ճգնաժամից դուրս գալու համար պահանջվելու է շատ ու շատ ավելին, ընդ որում՝ ոչ միայն զուտ աշխատանքային ջանքի տեսքով:
Ամեն ինչ, անշուշտ, կախված է աշխատանքից, սակայն աշխատանքը պահանջում է հումք: Տվյալ պարագայում հումքի մասին խոսելիս նկատի են առնվում ներդրումները, եթե խոսքը տնտեսական ճգնաժամի հաղթահարման և վերականգնողական գործընթացի մասին է: Ներդրումներ, որոնք փոխելու են թե՛ հոգեբանական, թե՛ տնտեսական մթնոլորտը, որոնք ապագայի հանդեպ հույս և վստահություն են ներշնչելու հանրությանը:
Շաբաթներ առաջ Արցախի Մարդու իրավունքի պաշտպանը հայտարարեց, որ պատերազմի հետևանքով Ադրբեջանը տնտեսությանը պատճառել է 2 միլիարդ դոլարի վնաս: Անշուշտ, դա խիստ նախնական գնահատական է, բայց ակնառու է, որ հանգամանալից գնահատման դեպքում այդ թիվը ոչ թե կնվազի, այլ կաճի: Այսինքն՝ վնասը կազմում է միլիարդներ: Ընդ որում, դրանով հանդերձ, խնդիրն անգամ զուտ նոմինալ վնասի մասին չէ: Ի վերջո, վնասը եղել է ոչ միայն գույքային կամ տարածքային: Հայկական տնտեսությունը կորցրել է հնարավորություններ: Օրինակ՝ ադրբեջանական օկուպացիայի ներքո են մնացել գործարաններ, տեխնոլոգիաներ, գյուղտեխնիկա, ցանքատարածություններ, արոտավայրեր և այլն: Այսինքն՝ միջոցներ, որոնք տնտեսական գեներացիայի, ըստ այդմ՝ Համախառն ներքին արդյունքի, հավելյալ արժեքի ձևավորման միջոցներ են: Այսինքն՝ Հայաստանին պատճառված վնասը իրականում չափվում է թերևս տասնյակ միլիարդներով: Այդ չափումը կախված է նրանից, թե Հայաստանն ու Արցախը որքան արագ և արդյունավետ կվերականգնեն հնարավորությունները, գեներատիվ հզորությունները՝ գյուղատնտեսության, արտադրության, ծառայությունների ոլորտում: Հենց դա է, որ վերականգնման համար պահանջում է միլիարդավոր դոլարի ներդրումներ: Առանց դրա չափազանց բարդ է լինելու խոսել արագ վերականգնման և առավել ևս ճգնաժամի խորքային հաղթահարման ու զարգացման մասին: Այսինքն՝ կառավարությունից պահանջվում է տիտանական աշխատանք, սակայն լոկ այդ աշխատանքը բավարար չէ, և կառավարությունը պետք է ստանձնի ֆունկցիոնալ առումով ավելին, քան լոկ կառավարական ֆունկցիաներն են: Կառավարությունը պետք է փորձի ապահովել համազգային ռեսուրսային մոբիլիզացիա, որովհետև կասկածից վեր է՝ վերականգնողական հիմնական ռեսուրսը պետք է լինի դա: Ակնկալել, որ հնարավոր է հարցերը լուծել արտաքին պարտքի կամ դրամաշնորհների միջոցով, թերևս կլինի որոշակիորեն միամտություն, մի շարք պատճառներով: Միևնույն ժամանակ, սակայն, միամիտ է ենթադրել, թե համազգային մոբիլիզացիան զուտ տեխնիկական խնդիր է, թե բոլորը պատրաստ են ու սպասում են ընդամենը մեկնարկային ազդանշանի:
Պատերազմի թեժ օրերին համահայկական հանգանակությունն ապահովեց մոտ 172 միլիոն դոլար: Ամսական կտրվածքով վատ թիվ չէ, սակայն կա ռիսկ, որ այն կամաց-կամաց կվերածվի տարեկան կտրվածքի, այսինքն՝ պատերազմի ընթացքում հանգանակող հայությունը պատերազմից հետո էապես կորցնելու է ոգևորությունն ու մասնակցության ձգտումը, առավել ևս պարտությունից և դրանից հետո քաղաքական ծայրահեղ բևեռացվածությունից հետո: Եվ դա բավականին լուրջ վտանգ է, որի հաղթահարման կամ չեզոքացման մեխանիզմ գտնելը կենսական է: Այստեղ բանալի կարող էր լինել քաղաքական լայն համաձայնությունը, որ ներքաղաքական թեժ պայքարից վեր, համազգային ռեսուրսի համախմբման հարցում քաղաքական ուժերը պատրաստ են կանգնել այդ շահերից վեր: Սակայն Հայաստանի ներքին կյանքը հույս չի ներշնչում, թե հնարավոր է գալ այդպիսի լայն համաձայնության: Մինչդեռ Հայաստանը չունի սպասելու ժամանակ: Ամսական գոնե 100 միլիոն դոլարի համազգային հանգանակությունը պետք է լինի այն նվազագույն նշաձողը, որ հայությունը պետք է դնի իր առաջ: Քաղաքական կյանքի մասնակիցներն ի զորու չեն կանգնել իրենց խնդիրներից վեր: Հայ ժողովուրդը պետք է իր համար պատասխան գտնի՝ ինքը պատրա՞ստ է կանգնել քաղաքական ուժերից վեր:
