«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է քաղաքական սատիրայի վարպետ Սամվել Բաղդասարյանը:
– 2008-ին` Մարտի 1-ից հետո Ձեր կողմից ներկայացվեց «Մայր Հայաստանը»: Այդ ժամանակ, երբ խիստ լարված էին Ռոբերտ Քոչարյան-Լևոն Տեր-Պետրոսյան-Սերժ Սարգսյան հարաբերությունները, Դուք ներկայացման ավարտը հանգուցալուծեցիք` այս երեք նախագահներին ներկայացնելով որպես ծռված Մայր Հայաստանի «հալալ ախպերներ»: Հինգ տարի անց քաղաքական զարգացումները ցույց տվեցին, որ իրավացի էիք Ձեր կանխատեսումներում: Որտեղի՞ց այս կանխատեսումը` դրանում համոզվա՞ծ էիք, թե՞ խոսքի զորությամբ իրականություն դարձավ:
– Քաղաքական սատիրան լուրջ ժանր է: Ներկայացումը, ինչպես հիշում եք, բեմադրվեց շատ բարդ ու լարված քաղաքական-հասարակական ժամանակաշրջանում: Չափազանց դժվար էր գտնել ավարտը: Եվ այդ լարվածության մեջ, իսկապես, տիեզերքից ուղարկված ճառագայթում եղավ: Այո՛, «երեք ախպոր» միտքը հետաքրքիր էր: Մենք, իհարկե, շատ ենք կասկածում: Գրեթե անընդհատ կասկածում ենք` անգամ երբ ճշմարտությունն են մեր երեսին խփում: Որովհետև մենք թևակոխել ենք խեղաթյուրումների մեծ դարաշրջան: Իսկ վերջին 5 տարիների ընթացքում խեղաթյուրումների գործով հատուկ թիմ է աշխատում: Եվ հոլիվուդյան կեցվածքով երիտասարդ «կարծիք ձևավորողները» կեղծելու գործի վրա կարիերա են անում: Հայաստանը իրականում այն չէ, ինչ ներկայացվում է: Հայաստանը շատ ավելի խորն է, և նրան սիրողն էլ պիտի խորը լինի: Ցավոք, այսօր քաղաքական սատիրայի վերջը, կարծես, եկել է Հայաստանում:
– Ի դեպ, ինչո՞ւ նոր ներկայացումներ չեք բեմադրում: «Մայր Հայաստանից» հետո անցել է 5 տարի է: Դուք լռում եք: Ինչո՞ւ:
– «Մայր Հայաստանից» հետո պետք էր լռել: Որովհետև երբ կոդերի ես անդրադառնում, դրանից հետո կոդերը լռություն են պահանջում: Հետո, հավանաբար ավելի խելացի, ավելի մտածող մարդկանց խումբ կա, որոնք այսօր հասարակական կարծիք են ձևավորում: Բայց ինձ չափազանց հաճելի է, երբ հասկանում եմ, որ հասարակությունն իրականում հիշում է ամեն ինչ: Մարդիկ փողոցում մոտենում են, նույն հարցն են ուղղում. «Ինչո՞ւ հանդես չեք գալիս…»: Արտիստին դա պետք է: Ի դեպ, ասեմ, որ իմ լռության տարիներին շատ ակտիվ հետևել եմ հատկապես էլեկտրոնային լրատվամիջոցներին: Այսօր առաջին անգամ է, որ դեռ ոչինչ չեմ կարդացել, և, պատկերացրեք, այնքան երջանիկ եմ, այնքան հաճելի օր սկսվեց: Իրականում կյանքը նախագահների, անընդհատ շրջանառվող 7-8 անունների և քաղաքականության մասին չէ: Ես ոչ մի քաղաքական ուժի չեմ հարում,և դա շատ ծանր բեռ է: Գոնե լրագրողներին պետք է, որ հայտնի լինի, թե ինչ է նշանակում ապրել ու ստեղծագործել Հայաստանում, լինել երկրում տեղի ունեցող իրադարձությունների մասնակիցը` չհարելով որևէ քաղաքական ուժի: Հուսով եմ, որ Հայաստանում մի օր կձևավորվի այդ մշակույթը, որ մարդը կամ մարդկանց մի խումբ, չհարելով որևէ քաղաքական ուժի, իրավունք ունեն մասնակից լինելու քաղաքական-հասարակական գործընթացներին:
– Սամվե՛լ, Դուք ձեռնոց նետեցիք լրատվամիջոցներին` խեղաթյուրման ու կեղծիքի գործիք դառնալու համար: Ես էլ Ձեզ եմ ձեռնոց նետում` ցանկացած երկրում սատիրայի վարպետի համար այս որակի քաղաքական գործիչները գտածո են: Միայն ամենազվարճալի երազում կարելի էր տեսնել, որ, օրինակ, Գագիկ Ծառուկյանը քաղաքական գործիչ է դարձել: Եվ քաղաքական սատիրայի պակասից է, որ այս մարդուն խաղացնում են քաղաքականության մեջ: Ինչո՞ւ եք այս 5 տարիներին լռել, ինչո՞ւ եք Ձեր լռությամբ թույլ տվել, որ Հայաստանում քաղաքական սատիրան մահկանացուն կնքի: Ինչո՞ւ մարդկանց չեք հուշում, որ լավ ծիծաղել է պետք «մեյդան ընկածների» վրա:
– Թե ինչու եմ ես լուռ` կարող եմ և չպատասխանել` օգտվելով լռության իմ իրավունքից: Բայց կարող եմ նաև ասել, որ հանգստանում էի և դիտում էի: Հնարավոր է` աշնանը խոսք ասեմ: Այնուամենայնիվ, լռությունն էլ ծանր գործ է: Լռությունն իր գինն ունի, և լռությամբ երբեմն կարելի է ավելի շատ բան ասել:
– Ստացվում է, որ Դուք նախագահների վարքաբանությանն եք հետևում` 5 տարի լռելով` հող եք նախապատրաստում, որ հասարակությունը Ձեզ կանչի:
– Ամենևին:
– Հայաստանի երեք նախագահներն էլ քո պերսոնաժներն են եղել: Ըստ քեզ, ո՞վ է նրանցից ավելի խարիզմատիկը:
– Երեքից յուրաքանչյուրն իր ձևի մեջ է հետաքրքիր: Խնդիրն այն է, որ քաղաքական կյանքում փոփոխություններ չկան. այս տարիների ընթացքում փոփոխությունների նմանակում իմիտացիա (նմանակում) է եղել միայն: Երբ քաղաքական-հասարակական իմիտատորների քանակը շատանում է, իրական իմիտատորները լռում են: Երբ կեղծ հայրենասերները ձայները գլուխներն են գցում, իրական հայրենասերները անցնում են ընդհատակ: Քաղաքացիների մի մասը անփոփոխության մղձավանջից չսպանվելու համար գնաց: Բայց հենց այս ընթացքում ծնվեց քաղաքացին: Շատ ուրախ եմ, որ Հայաստանում ձևավորվում է քաղաքացիական հասարակություն, միայն թե չօգտագործվեն քաղաքական ուժերի կողմից: Եվ եթե քաղաքացիական հասարակությունը փոփոխություն չպարտադրեց, հասարակական հերթական «սարվատը» կլինի: Փոփոխություն չանելու պատճառով Հայաստանում Մարտի 1 եղավ: Նույն պատճառով ահագնացավ արտագաղթը: Ու եթե այսպես շարունակվի` փող չունեցողներն ու շատ փող ունեցողները նույն կաթսայում են հայտնվելու, որովհետև այս երկու շերտերն էլ իրականում նման են իրար` ծայրահեղ քայլերի ունակությամբ, թեպետ շարժառիթները տարբեր են: Պետք է շատ շտապ փոփոխություններ արձանագրել և քաղաքական դաշտ բերել նոր, հետաքրքիր ֆիգուրներ: Ու շատ կարևոր է, որ շարժման մեջ ոչ թե մեկն իմանա, թե ինչ են անելու հետո, այլ հավաքական առաջնորդությամբ ձևավորվի քայլերի հաջորդականությունը: Չլինի թե կրկնվի այն, ինչ ընդդիմության հանրահավաքին և իշխանական կուսակցական նիստերին է պատահում, երբ թիմակիցները երբևէ տեղյակ չեն լինում, թե ինչ անակնկալներ է պատրաստել իրենց առաջնորդը: Մարդ են, մի օր էլ, ասենք, մեկը ընկավ գիրք կարդալով` չեկավ, մյուսը` ասենք, գնաց քեֆի ու չեկավ, ի՞նչ պետք է անեն այս պարագայում թիմակից տղերքը: Երևի գնան խմելու…
– Իսկ հնարավո՞ր է, որ օլիգարխները դառնան նոր ներկայացման պերսոնաժները:
– Գիտեք, օլիգարխները քաղաքական սատիրայի համար անհետաքրքիր են: Իմ պերսոնաժներն իրենց քաղաքական վարքով ու իմացաբանությամբ որոշակի արժեք են ներկայացրել: Քաղաքական սատիրայի սպեկտորը չի կարելի իջեցնել և անձնավորված ներկայացնել որևէ օլիգարխի: Ժամանակին անդրադարձել եմ օլիգարխներին` ոչ անվանապես, այլ որպես հավաքական կերպար, որովհետև նրանք սարսափելի նման են իրար` գուցե ընդունած խորոված-քյաբաբով, նույն բառաֆոնդի կիրառումով, մտածողությամբ: Բայց ձայնի մի տոն կա, որով խոսելիս մարդիկ անմիջապես հասկանում են, որ խոսքը օլիգարխի մասին է:
– Վանոն նույնպես Ձեր պերսոնաժներից էր: Եվ Դուք միացաք «Հանուն մեծատաղանդ գրող, պետական գործիչ Վանո Սիրադեղյանի` առանց քաղաքական հետապնդման Հայաստանում ապրելու իրավունքի» ստորագրահավաքին:
– Վանոն իմ սիրելի պերսոնաժներից էր: Ես երբեք մտերմություն չեմ ունեցել Վանոյի հետ, որովհետև այդ դեպքում այլևս չէի կարող խաղալ նրան: Շատ հետաքրքիր, շատ խարիզմատիկ կերպար էր:
– «Մայր Հայաստան» ներկայացման մեջ միայն Վանոն էր, որ Լևոն Տեր-Պետրոսյանի հեռախոսազանգին չպատասխանեց, և թե ինչ ասաց քթի տակ` չլսվեց, բայց դա, իրականում, շատ կարևոր ժեստ էր: Ինչո՞ւ եք այդպես բեմադրել:
– Որովհետև Վանոն էր, որ տուժեց երեք նախագահների ձեռամբ: Մեկը գործը բացեց, մյուսը` ուղարկեց, էն մյուսն էլ` դեմ չէր:
