Անկանխատեսելիությունն է դարձել Հայաստանի ներկայիս իշխանական համակարգի ամենաբնորոշ գիծը: Գրեթե անհնար է ասել, թե վաղն ասենք ով ում հետ, ինչ առիթով և ինչ բառերով կարող է հաշիվներ մաքրել: Բայց որ այդ գործընթացը ունենալու է պարբերական կրկնություններ, գրեթե անկասկած է: Դա թելադրում է Հայաստանի ներիշխանական ստատուս քվոն, իսկ ավելի շուտ` ստատուս քվոյի բացակայությունը: Թող զարմանալի չթվա, բայց Հայաստանի ներքաղաքական իրավիճակի ներկայիս առանձնահատկությունը, թերևս, հենց ստատուս քվոյի, որևէ ստատուս քվոյի բացակայությունն է, եթե այդ հասկացության արարողակարգային իմաստի փոխարեն փորձենք կիրառել առարկայական, ըստ էության իմաստը:
Խնդիրն այն է, որ Հայաստանի քաղաքական դաշտում այսօր կան շատ ստատուսներ, որոնք սակայն ամրագրված չեն ոչ մի «քվոյով»: Թերևս բացառություն է կազմում միայն Հայ Ազգային Կոնգրեսը, որի ստատուսը միանգամայն համապատասխանում է իր «քվոյին» և նույնիսկ ավելին` ինչ-որ տեղ նաև զիջում է, քանի որ Հայ Ազգային Կոնգրեսի ֆորմալ կարգավիճակը, երկրում զարգացումների օրինականության պարագայում, պետք է լիներ շատ ավելի բարձր, քան արտախորհրդարանական ընդդիմություն հանդիսանալը: Մնացյալ բոլորի պարագայում, հատկապես իշխանական և մերձիշխանական դաշտում գործողների, կա ստատուս, սակայն հենց դրա կրողների համար իսկ անհասկանալի է, թե որտեղի՞ց իրենց այդ ստատուսը և ինչո՞վ է այն ամրագրված կամ փաստարկված: Խնդիրը միայն հանրային աջակցությամբ ամրագրվելն ու փաստարկվելը չէ: Բանն այն է, որ այդ ուժերը իրենք իրենց համար իսկ դարձել են անհամոզիչ:
Խնդիրն այն է, որ նրանց ստատուս քվոյի աղբյուր հանդիսացած Ռոբերտ Քոչարյանը, ով 2008թ.-ի մարտին իր վրա վերցրեց դրա պատասխանատվությունը, ինքը կանգնած է ստատուսի լուրջ խնդրի առաջ, իր իսկ ձևավորած ներիշխանական ստատուս քվոյին տեր կանգնելու խնդրի առաջ: Եթե չլիներ Ռոբերտ Քոչարյանի միջամտությունը, ապա կասկածից վեր է, որ ներկայիս թե՛ ընդհանուր քաղաքական, թե՛ ներիշխանական և մերձիշխանական ստատուս քվոն լինելու էր բոլորովին այլ կոնֆիգուրացիայի, քանի որ դաշտերի պոտենցիալը բոլորովին այլ է: Եվ դրանից էլ առաջանում են փոխադարձ կշտամբանքները, կասկածները, անվստահությունն ու կսմիթները: Այդ ուժերը պարզապես այլևս չունեն ինքնահաստատվելու, իրենց ստատուսը հաստատելու այլ միջոց, այլ սուբյեկտ, քան միմյանց վրա ինքնահաստատվելը, միմյանց վրա ինքնահաստատվելու միջոցով իրենց ստատուսները «քվոյավորելը»: Հասարակության հետ նրանց հարաբերությունները մերկացվել են վերջնականապես:
Իշխանական և մերձիշխանական ուժերին այդտեղ ոչինչ այլևս չի շողում: Պատահական չէ, որ նույնիսկ իմիտացիաները, որոնք ծաղկում ու բարգավաճում էին 2008-ի ապրիլից հետո, զգալիորեն նվազել են իրենց ծավալով: Օրինակ` ամենևին պատահական չէ, որ երբ Սերժ Սարգսյանը հայ-թուրքական հարցում կայացնում էր արձանագրությունները կասեցնելու որոշումը, նա չփորձեց անգամ մի թեթև կլոր սեղան հրավիրել և կուսակցությունների սիրելի հիսնյակի հետ իբր քննարկել ստեղծված իրավիճակն ու նոր միայն որոշում կայացնել: Ձևացնելու ժամանակները շատ արագ անցան, իշխանության կարծածից էլ արագ: Իմիտացիաները որևէ մեկի ստատուսը չամրագրեցին, քանի որ հանդիսատեսից ավելի թատրոնի մասնակիցներն իրենք չէին հավատում իրենց խաղի անկեղծությանն ու իրականությանը:
«Բլեֆի մեջ կարևորն այն է, որ նախևառաջ դու հավատաս քո բլեֆին», հայտնի ֆիլմում բացատրում էր Էնթընի Քուինի հերոսը երիտասարդ ավանտյուրիստին: Հայաստանի իշխանությունն ինքը իր «բլեֆին» չհավատաց, ուր մնաց հավատացներ հասարակությանը: Այդ հանգամանքն էլ իր հերթին էլ ավելի է սրում իրավիճակն իշխանության մեջ, քանի որ հասարակության մոտ ունեցած այդ անհաջողությունները խորացնում են իշխանական համակարգի կենսունակության շուրջ եղած ներքին կասկածները: Մինչ այժմ հասարակությանն ինչ-որ բան պարտադրելը իշխանության համար ջանք չէր պահանջում, ինչն էլ դառնում էր «մեր դեմ խաղ չկա» տրամաբանության ներշնչանքի աղբյուր ներիշխանական տարբեր սուբյեկտների համար: Մինչդեռ այժմ իշխանությունը հասարակությանը չի կարողանում խաբել, իսկ որևէ բան պարտադրելու հարցում էլ բախվում է լուրջ դժվարությունների: Ու քանի որ դա է ներիշխանական համակարգի սուբյեկտների ինքնավստահության չափանիշն ու չափորոշիչը, նրանք սկսում են կասկածել իրենց անվտանգությանը, կասկածել համակարգի կենսունակությանը:
Իրավիճակի նրբությունը այն է, որ այդ մթնոլորտով ներիշխանական սուբյեկտները միմյանց սադրում են ընդդեմ հասարակության: Այսինքն` մեկը մյուսին համոզելու համար պետք է ցույց տան, թե ինչպես են կարող բռան մեջ պահել հանրությանը: Բայց ամբողջ խնդիրն այն է, որ հասարակությունն ինքը իշխանությանը չի սադրում: Իսկ այդ պարագայում հասարակության հանդեպ իշխանության որևէ գործողություն դառնում է ուղղակի անհեթեթ, անտրամաբանական, հիմքից և հետևաբար նաև համակարգի բաղադրիչների համար ազդեցիկությունից, համոզչականությունից զուրկ: Դա է, թերևս, ներկայիս ներիշխանական հարաբերությունների անատոմիան, որը դառնում է իշխանության ներսում բռնկվող խմբակային կամ անձնական հակադրությունների պատճառ: Անշուշտ, այդ իրավիճակը հեռու է ներիշխանական լուրջ բախումների հեռանկարից:
Պարզապես նույն կերպ այն հեռու է նաև ներիշխանական կայունության հեռանկարից, քանի դեռ չի նախաձեռնվել մի գործընթաց, որը կդառնա ներքաղաքական նոր ստատուս քվոյի աղբյուր` համեմատաբար ավելի համապատասխանող դաշտում առկա պոտենցիալին: Իսկ այդ գործընթացը կարծես թե կարող է ունենալ միայն մի բնույթ` ընտրական: Արտահերթ կլինի դա, թե հերթական` թերևս իշխանության որոշելիքն է: Եթե համակարգը կարծում է, որ ներիշխանական հակասությունների այդ լարմանը կարող է դիմանալ մինչև հերթական ընտրություն, ապա թերևս խնդիր չկա, և գուցե կարելի է համոզված ասել, որ ներիշխանական վայրիվերումները կշարունակվեն առնվազն ևս երկու տարի, քանի դեռ երկրում չկա ստատուս քվո, այլ կան ստատուսներ և դրանց հետ որևէ կապ չունեցող «քվոներ»: Մնում է միայն հարցը, թե արդյո՞ք իշխանությունը ճիշտ է հաշվարկել ներիշխանական լարման նկատմամբ իր ուժերի համարժեքությունը:
