Եվրամիությունը որոշում է կայացրել Հայաստանում երկարաժամկետ դիտորդական առաքելություն հիմնելու մասին, որը կգործի երկու տարի ժամկետով: Այդ քաղաքացիական առաքելությունը դիտարկելու է Հայաստանի ու Ադրբեջանի սահմանը: Երևանը ողջունել է ԵՄ այդ որոշումը: Եվրամիության արտաքին հարցերի ու անվտանգության հանձնակատար Ժոզեֆ Բորելը հայտարարել է, որ այդ որոշումը Կովկասում Եվրամիության ներգրավվածության նոր փուլ է: Ի՞նչ կտա այդ փուլը Հայաստանին և Կովկասին: Սա հարց է, որը չունի միարժեք պատասխան:
Անկասկած, Եվրամիության դիտորդական առաքելության հանգամանքը, առավել ևս երկարաժամկետ տեղակայումը, դրական և ողջունելի է: Այն կարող է լինել ռեգիոնալ կայունության գրավականներից մեկը, մեխանիզմ, որը օգտակար կարող է լինել այդ խնդրի լուծման գործում: Միևնույն ժամանակ, պետք է նկատի ունենալ, որ Ադրբեջանն օրինակ 44-օրյա պատերազմ սկսել է մի պարագայում, երբ գործում էր ԵԱՀԿ Մինսկի խումբը, իր համանախագահությամբ՝ ՄԱԿ ԱԽ մշտական անդամ միջուկային երեք տերության կազմով, նաև ԵԱՀԿ գործող նախագահի մոնիտորինգի առաքելությամբ, որն իհարկե չուներ մեծ աշխատակազմ, բայց այդուհանդերձ հարակից մի մեխանիզմ էր: Այդ ամենը սակայն Ադրբեջանին հետ չպահեց նախ սողացող, հետո ավելի ու ավելի ընդգրկուն պատերազմի գնացող քաղաքականությունից և ի վերջո հանգեցրեց 44-օրյա պատերազմի ու հետագա ագրեսիվ քաղաքականության շարունակության: Այդ իմաստով, գերագնահատել Եվրամիության դիտորդների դերը, մեղմ ասած պետք չէ:
Ռեգիոնում խաղաղության ու պատերազմի հարցերը լուծվում են մի շարք այլ, առավել խորքային և առավել ազդեցիկ ու կենսունակ գործոնների համախմբով, հետևաբար այստեղ Հայաստանի և Արցախի անվտանգության խնդիրները պահանջում են դիվանագիտական աշխատանքի բավականին լայն և ընդգրկուն շրջանակ, անընդհատ աշխատանքով: Առավել ևս, որ Եվրամիության գործողությունն ինքնին թերևս ոչ այնքան սուբյեկտային քայլ է՝ մեղմ ասած պատեհ չէ առավել ևս այսօր խոսել Եվրամիություն քաղաքական սուբյեկտի գոյության մասին, այլ թերևս մի քանի այլ սուբյեկտ-կենտրոնների քաղաքական փոխհարաբերության արգասիք: Ըստ այդմ, քայլը ինքնին մեծապես կախված է այդ փոխհարաբերության ընթացքից, ինչպես հենց անմիջականորեն Եվրամիության տիրույթում, այդպես էլ լայն իմաստով Եվրաատլանտյան, որտեղ կան նաև Միացյալ Նահանգները, Բրիտանիան, ու անկասկած նաև Թուրքիան, որի արտաքին գործերի նախարարը մի քանի օր առաջ Վաշինգտոնում էր և բանակցում էր ԱՄՆ նախագահ Էնթոնի Բլինքենի հետ, որն էլ իր հերթին, ի դեպ, գործնականում նույն օրը խոսել էր Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի հետ, իսկ նախօրեին էլ՝ Իլհամ Ալիևի, նրան հորդորելով անհապաղ բացել Լաչինի միջանցքը և ակտիվացնել քայլերը Հայաստանի հետ բանակցության ուղղությամբ: Բլինքենը վերհաստատել էր այդ բանակցությունը կազմակերպելու ԱՄՆ հանձնառությունը, բայց դարձյալ բաց է մնացել հարցը, թե ի՞նչ կլինի Ադրբեջանի հետ, եթե չլսի Լաչինի միջանցքը բացելու այդ հորդորները: Միևնույն ժամանակ, ՌԴ արտգործնախարար Լավրովը օրերս հայտարարել էր, որ Երևանը ՀԱՊԿ մոնիտորինգի փոխարեն գերադասել է Եվրամիության մոնիտորինգը, բայց այն կլինի «հակաարդյունավետ»՝ «կոնտրպրոդուկտիվ», եթե դրան չհամաձայնի Ադրբեջանը: Ինչպիսին է Ադրբեջանի վերաբերմունքը, պարզ չէ, սակայն այստեղ կա մի նուրբ հանգամանք, որն է թերևս Եվրամիության դերակատարության կամ ազդեցության «բանալին». ինչպե՞ս է Եվրամիությունը վերաբերում Հայաստան-Ադրբեջան սահմանին և այն հատվածներին, որոնց հանդեպ Ադրբեջանն առ այսօր ներկայացնում է հավակնություն բաց տեքստով: Այստեղ է թերևս անվտանգության հարցի «շան գլուխը»:
