Նոյեմբերի 5-ի Երևանում անցկացված խորհրդարանական ընդդիմոության հանրահավաքը վկայեց, որ նախկին կառավարող համակարգը ներկայացնող ուժերը գործնականում շարունակում են կամ չունենալ արցախյան, հայ-ադրբեջանական կարգավորման հեռանկարի վերաբերյալ քաղաքական դիրքորոշման բովանդակային, հայեցակարգային պատկերացում, կամ հրաժարվում են այն հանրությանը ներկայացնելուց, մտավախություն ունենալով, որ այդ պատկերացումը բոլորովին չի նպաստի իրենց հանրային վարկի բարձրացմանը: Մեծ հաշվով, այստեղ թերևս իրավիճակը առավել պարզ է, հաշվի առնելով նախորդ քառորդդարյա այն քաղաքականությունը, որ վարել են այդ ուժերը կամ ավելի շուտ նրանց առաջորդները՝ լինելով Հայաստանը կառավարող համակարգի ղեկավար: Եթե լիներ առավել արդյունավետ մեթոդաբանության և հայեցակարգի պատկերացում, ապա հազիվ թե այդ գործիչները այն չկիրառեին իրենց քաղաքական կենսագրության բարձրագույն կետում, երբ ունեին դա անելու առավելագույն լծակ և հնարավորություն: Ընդ որում, խոսքը մի ժամանակաշրջանի կամ ժամանակաշրջանների մասին է (որովհետև իհարկե սկզբունքորեն տարբեր էին միջազգային իրողությունները Ռոբերտ Քոչարյանի և Սերժ Սարգսյանի նախագահական ժամկետներում), որոնք անշուշտ լինելով իհարկե խորքային առումով բավականին բարդ, այդուհանդերձ անհամեմատելի էին ներկայիս շրջափուլի հետ: Ըստ այդմ, առավել հավանական է եզրահանգումը, որ գործ ունենք ավելի շուտ այլ պատկերացման, հատկապես ներկայիս բարդագույն պայմաններում պատկերացման բացակայության հետ, քան այն հանրությունից այսպես ասած փակ պահելու հաշվարկի: Միևնույն ժամանակ, այդ ուժերը նաև չեն կարող խոստովանել, որ ի զորու չեն անել ավելին, քան այն, ինչ փաստացի արվում է այսօր: Այդ իսկ պատճառով նրանք ընդդիմախոսությունն ու քննադատությունը կառուցում են գերազանցապես զգայական շեշտադրումների վրա: Իսկ այստեղ, ինչքան էլ չհնչի տարօրինակ, դա թերևս նաև ընդհանուր առմամբ Հայաստանին ներկայիս իրավիճակում օգտակար ամենաօպտիմալ տարբերակն է:
Խոսքն այն մասին չէ, որ հնարավոր չէ կառուցել առավել օգտակար սխեմաներ: Իհարկե հնարավոր է, անգամ իդեալական սխեմայի կառուցումը:
Բայց, իրական կյանքն ու քաղաքականությունը շատ ավելի բարդ են և այն, ինչ հնարավոր է նկարել տեսականում, գործնական դաշտում կարող է լինել անհնարին և անիրատեսական: Նախկին կառավարող համակարգ-ներկայիս ընդդիմությունը ի զորու չեն լինել ավելին՝ թե քաղաքական բովանդակության, թե քաղաքական որակի իմաստով: Ի զորու չէ մի շարք թե սուբյեկտիվ, թե օբյեկտիվ հանգամանքներից ելնելով, այդ թվում և այն, որ ավելին լինելու պարագայում այդ համակարգը հայտնվելու է այսպես ասած «միջանկյալ» վիճակում՝ վստահելի չի դառնալու հանրության այսպես ասած ոչ համակիր հատվածի համար, իսկ դա շատ մեծ հատված է, և անվստահելի է դառնալու իր համակիրների մի զգալի մասի համար: Իսկ դա նշանակելու է, որ տեղի է ունենալու գործնականում իշխող ուժին հակադիր միակ շատ թե քիչ համակարգային բևեռի լղոզում և տարալուծում: Այդ կերպ, առանց այդ էլ մեծ վերապահումով երկբևեռ քաղաքական իրավիճակը դառնալու է միաբևեռ: Իսկ այստեղ խնդիրն այն չէ, որ դա կարող է սպառնալ կառավարող ուժի այլասերմամբ, ինչպես հայտնի խոսքն է ասում բացարձակ իշխանության վտանգի առումով:
Խնդիրն այն է, որ միաբևեռ իրողությունը Հայաստանի համար էապես բարդացնելու է արտաքին քաղաքական մանևրի հնարավորությունը, ու դա մի ժամանակաշրջանում, երբ այդ ճկունությունը առավել քան պահանջված է՝ հաշվի առնելով համաշխարհային տուրբուլենտության աննախադեպ ուժգին ու երկարատև իրավիճակը: Հետևաբար, երբ առկա է նկատելի, շոշափելի դժգոհություն երկբեվեռության ներկայիս կառուցվածքի և որակի առումով, այդուհաանդերձ անհրաժեշտ է նայել իրողություններին առավելագույնս սթափ ու հասկանալ, որ «անցում» կարող է լինել միայն երկրորդ բևեռի համար անհրաժեշտ համակարգային նոր սուբյեկտի ձևավորման պարագայում, ըստ այդմ դա է ներկայումս գլխավոր խնդիրն այն բոլոր ուժերի, ում մտահոգում է քաղաքական օրգանիզմի առողջության ներկայիս մակարդակը: Մի բան աներկբա է, որ Հայաստանն այսօր չունի այդ օրգանիզմը ըստ էության մեկ շատ թե քիչ կայացած օրգանի (բեվեռի)՝ քաղաքական համակարգային ուժի կենտրոնի վրա թողնելու «շքեղություն» թույլ տալու հնարավորություն:
