Նախկին նախագահների հանդիպման ձևաչափի վերաբերյալ հանրային արձագանքները խիստ տարբեր են, ինչը միանգամայն օրինաչափ է թե հանրային օրգանիզմի տեսանկյունից ընդհանրապես, և թե Հայաստանում առկա իրողությունների և դրանց պատմա-քաղաքական հետագծի: Նախաձեռնության քաղաքական և հասարակական արդյունավետության հնարավորության, անհրաժեշտության, կենսունակության, օգտակարության հնարավոր գործակցի մասին խոսել եմ, և թերևս կլինի խոսելու առիթ: Այս դեպքում անդրադառնալ մեկ այլ ասպեկտի, որը նախաձեռնության հետ չունի ուղիղ կապ կամ առնչություն, սակայն գործնականում անմիջականորեն դրանից պրոյեկցվող է, թեև ինքնին խնդիրը առկա է վաղուց և բավականաին «սուվերեն» բնույթով: Խոսքն այն մասին է, որ Հայաստանի ներքաղաքական, հասարակական կյանքը շարունակում է պարփակված մնալ նախկին նախագահների՝ և նրանց «տնօրինած» հանրային սեգմենտի, և գործող իշխանության ու դրա տնօրինած հասարակական-քաղաքական միջավայրի շրջանակում:
Հայաստանում այդ շրջանակից դուրս գործնականում բացակայում է որևէ շատ թե քիչ նշանակալի հանրային ինստիտուցիոնալ կառույց և շրջանակ, քիչ թե շատ նշանակալի կշիռ ունեցող հասարակական-քաղաքական համակարգ: Այդ շրջանակից դուրս ցաքուցրիվ քաղաքական, հասարակական նախաձեռնություններ են, որոնք կարող է և խոսում են զգալիորեն նույն բանի մասին, նույ լեզվով, սակայն որոնց գործունեությունը հախուռն է, մոտիվները շատերի դեպքում անհասկանալի, կասկածելի, հանրությանը ներկայացվող առաջարկները գործնականության և առարկայականության, ռացիոնալության տեսանկյունից ոչ համոզիչմ իսկ հավաքական գործակցության դրվագներն էլ խիստ ժամանակավոր թե հենց բուն ժամանակի, թե գաղափարական-քաղաքական բովանդակության տեսանկյունից: Ինչ խոսք, այն շրջանակը, որ ձևավորված է վերը նկարագրված քառանկյան միջոցով՝ նախկին նախագահներ և գործոող իշխանություն, ինքնին ունի քաղաքական որակի և բովանդակության լրջագույն խնդիր, առավել ևս նախկին նախագահների «դաշտի» առումով: Այդ շրջանակում առկա է նաև պատասխանատվության լրջագույն հարց՝ Հայաստանի այօրվա իրավիճակի, դրան հասցրած ճանապարհի և գործերի համար:
Սակայն, ի վերջո բուն հարցը բարոյախրատական հարցադրումները չեն, որ առատորեն կարող են ներկայացվել այդ շրջանակի բոլոր դերակատարներին: Բուն հարցը քաղաքական նոր իրավիճակ, քաղաքական նոր որակ, նոր ինստիտուտներ ու համակարգեր, քաղաքական նոր բովանդակություն և ճարտարապետություն ձևավորելն է: Երբ այդ դաշտում կլինի շոշափելի առաջընթաց և կնշմարվի կայուն և էական կշիռ ունեցող ուժ, միավոր՝ թե կառուցվածքային, թե գաղափարական-քաղաքական բովանդակության և հայեցակարգերի, ռազմավարության իմաստով, այդ իրողությունը արդեն քաղաքական արդյունավետության իմաստով որակական ճնշում կգործադրի առկա ձևաչափերի վրա, ստիպելով դրանց հաշվի նստել նորի հետ: Եվ այդ ճանապարհով նաև Հայաստանը կարող է հաղթահարել նախկին-ներկա տրամաբանությամբ պարփակված քաղաքական փակ շրջանը: Ինչ անել այդ խնդիրները լուծելու համար: Սա իհարկե ամենից բարդ հարցն է, որը բնականաբար առաջին հերթին պահանջում է մի պարզ արձանագրում: Պետք է ընդունել, որ հարցը չունի հեշտ պատասխան և լուծումների կարճ ճանապարհ: Պահանջվում է երկարատև ռազմավարություն, դրա շրջանակում տակտիկական արդյունավետ պլանավորման հատկություն:
