ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի ռուսաստանցի առաջին համանախագահ Վլադիմիր Կազիմիրովը մեծ ներդրում է ունեցել արցախյան առաջին պատերազմի՝ 1994 թվականի անժամկետ զինադադարի հաստատման հարցում։
Հիշեցնենք Վլադիմիր Կազիմիրովը 1992 թվականին նշանակվել էր Ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման բանակցություններում Ռուսաստանի միջնորդական առաքելության ղեկավար, 1994 թվականին՝ ՌԴ նախագահի լիազոր ներկայացուցիչ։ 1994-1996 թվականներին՝ համանախագահ։
Կազիմիրովի անմիջական մասնակցությամբ են ընթացել հակամարտության կարգավորման և ինչպես նշեցինք՝ 1994 թվականի մայիսին զինադադար՝ հաստատելու բանակցությունները։ Հիմնահարցի կարգավորման վերաբերյալ հոդվածներով և զեկույցներով հանդես է եկել մամուլում և համաժողովներում՝ այդ թվում քննադատելով Իլհամ Ալիևին արցախյան երկրորդ պատերազմը սանձազերծելու մեջ։
Կազիմիրովն ակտիվ դիվանագիտական գործունեությամբ չի զբաղվում 2000 թվականից։ Ներկայացնում ենք Վլադիմիր Կազիմիրովի՝ «Առաջին լրատվական»-ի գրավոր հարցերից մի քանիսի պատասխանները։
-Պարոն Կազիմիրով, Ձեր անձնական ներդրումը 1994 թվականի անժամկետ զինադադրի կնքման հարցում անգնահատելի է։ Բայց ինչպես նշեցինք, զինադադարն անժամկետ էր և տարիների ընթացքում կողմերը պետք է լուծեին մնացած հարցերը։ Հայաստանի և Արցախի համար առ այսօր չլուծված է մնում Արցախի կարգավիճակի հարցը։ Դուք հնարավոր համարու՞մ եք այսօր լուծել այդ հարցը՝ այն դեպքում, երբ անորոշ է անգամ Մինսկի խմբի ճակատագիրը։
-Դուք ճիշտ եք գնահատում զինադադարն անժամկետ էր, որը տևեց ավելի քան 26 տարի:
Տարիքի բերումով ես չէի էլ կարող մասնակցել Ղարաբաղյան երկրորդ 44-օրյա պատերազմի հանգուցալուծմանը. դրանով զբաղված էին երեք պետությունների ղեկավարներ։ Բայց ես մի քանի անգամ դատապարտել եմ Իլհամ Ալիևին՝ ուխտադրժության և նույնիսկ իր հոր օրոք համաձայնեցվածի հետ հաշվի նստելու չկամության մեջ։ Սա ստոր արարք էր և հակասում է միջազգային հիմնավոր պրակտիկային։ Նրա հիշատակումները հայերի կողմից օկուպացված ադրբեջանական հողերի մասին հիմնականում անհիմն են: Իհարկե, Երևանն ու Ստեփանակերտը կարող էին աստիճանաբար սկսել հողերը վերադարձնել ադրբեջանցիներին, բայց չի կարելի չհիշել, թե ում մեղքով այդ տարածքները հայտնվեցին հայերի ձեռքում։ Ի վերջո, Ադրբեջանն էր, որ հայերից շատ ավելի հաճախ խախտեց զինադադարը և կրակի դադարեցումը (սա փաստ է) և դրա համար վճարեց իր նոր շրջանների կորստով։ Ուստի, Բաքվի՝ օկուպացիայի վերաբերյալ ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդին ուղղված հղումները համոզիչ չեն։ Ավելին, Ադրբեջանը առաջինն էր, որ մեկ տարի շարունակ չկատարեց ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի բանաձևերի հիմնական պահանջը՝ դադարեցնել ռազմական գործողությունները։
Այժմ Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակի հարցն էլ ավելի է կախված ժամանակի գործոնից։ Այդ հարցն էլ ավելի դժվար լուծվող դարձավ, երբ տարածքների կեսից ավելին Շուշիի և Հադրութի հետ միասին գտնում են Բաքվի վերահսկողության տակ։ Եվ արդեն ինչքան շատ խախտումներ կան հենց Ադրբեջանի կողմից։ Ինձ թվում է, որ այս պետությունը (ավելի ճիշտ՝ նրա ղեկավարությունը ) չի համապատասխանում ժամանակակից պահանջներին։ Եվ ես համաձայն եմ ձեր կասկածների հետ՝ Մինսկի խմբի և ԵԱՀԿ-ի դերի վերաբերյալ ընդհանրապես։
–Երբ առհասարակ խոսում ենք Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակի մասին, արդյոք 1994 թվականից սկսած այդ կարգավիճակի ընկալումը Հայաստանում և Ադրբեջանում տարբեր չէր։
-Իհարկե, դեռևս ԼՂ կարգավիճակի հարցը հայերի և ադրբեջանցիների կողմից բոլորովին այլ կերպ էր ընկալվում՝ հատկապես նրանց ղեկավարների կողմից։
Բայց, միևնույն է, որոշ շանսեր կային փոխադարձ ընդունելի լուծում գտնելու այն կարգավորման սխեմաներում, որոնք հայտնի էին։
–Ի՞նչ եք կարծում, այսօր կա՞ հնարավորություն Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև խաղաղության պայմանագիր ստորագրելու ու մեկընդմիշտ փակելու պատերազմների էջը։
-Սա բոլոր տեսակի հույսից վեր է։ Բայց ստիպված կլինեք աստիճանաբար հասնել դրան: Թե կոնկրետ ինչպես, այնքան էլ պարզ չէ: Բայց կա մեկ բարդացնող գործոն՝ Թուրքիայի դերը, որը սկսել է մեծ պատրաստակամությամբ միջամտել Անդրկովկասի գործերին։ Իհարկե, պետք է, ես կասեի, ստեղծագործական մոտեցում ցույց տալ նրա արարքներին, բայց երբեմն նրան պատասխանել ուղղակի մերժումով։ Այժմ Թուրքիայի դիրքորոշումը, իր ողջ երկակիությամբ հանդերձ, արժանի է մեծ ուշադրության և երբեմն պարզապես հակահարված է պահանջում։ Բայց իհարկե խաղաղության պայմանագիրը շատ ցանկալի է։