«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է ՄԱՀՀԻ ասոցացված փորձագետ, իրանագետ Էմմա Բեգիջանյանը
Իրանի նորընտիր նախագահ Ռայիսին Հայաստանի և Ադրբեջանի նախագահներին տարբեր կերպ է շնորհավորել: Մասնավորապես նա շնորհավորել է ադրբեջանական ժողովրդին ՝ «Ադրբեջանի տարածքները հաջողությամբ ազատագրելու, այդ տարածքներում Ադրբեջանի պետական իշխանության վերականգնման և պետական սահմանների վերահսկողության հաստատման կապակցությամբ»: Անակնկա՞լ էր այսպիսի հայտարարությունը մեզ համար, թե ոչ:
Նախ, ես տարբեր առիթներով ասել եմ, որ Բաքվում Իրանի դեսպանը թուրքամետ, ադրբեջանամետ հստակ դիրքորոշում ունի: Երկրորդը, Իրանը երբևէ չի ասել, որ ազատագրված տարածքները Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականության մեջ չեն ընդգրկված: Այսինքն, ամեն անգամ, ամեն հանդիպման Իրանը միշտ էլ ասել է, որ այդ տարածքներն Ադրբեջանին են պատկանում: Իսկ թուրքամետ շրջանակներում եղել են ավելի կոշտ դիրքորոշումներ: Իրանի պաշտոնական դիրքորոշումը միշտ եղել է Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը հարգելը, նույն ձևով նաև Հայաստանի տարածքային ամբողջականությունը: Ղարաբաղը և մնացյալ տարածքները Թեհրանը դիտարկել է որպես Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությանմեջ: Մյուս կողմից Իրանը չէր կարող բացահայտ Հայաստանի հետ իր ընդհանուր շահերի մասին երբևէ խոսել, և չի էլ խոսել: Այնպես որ, ես այստեղ որևէ անակնկալ չեմ տեսնում:
Այս հայտարարությունը հայ-իրանական հարաբերությունների վրա որևէ անդրադարձ կարո՞ղ է ունենալ:
Ես կարծում եմ՝ հատկապես այսօր չի կարող ունենալ, որովհետև այդպիսի տեսակետներ միշտ էլ հնչել են, և հայկական կողմը միշտ էլ ըմբռնումով է մոտեցել՝ հաշվի առնելով Իրան-Ադրբեջան փոխհարաբերությունների կարևորությունը Իրանի համար:
Ռայիսին Հայաստանի նախագահին ու վարչապետին ուղղված իր ուղերձներում բարօրություն է մաղթում, իսկ օրինակ Ալիևին ուղղված ուղերձում նշում է, որ երկու բարեկամական եղբայրական երկրների հարաբերությունները հիմնված են եղբայրական կապերի, երկու ժողովուրդների ընդհանուր պատմության և մշակույթի վրա:
Այո, Ռայիսին պահպանողական է, իսկ դա նշանակում է, որ նա իսլամին շատ ավելի տեղ է տալիս: Այո, Ռայիսին կարող էր ենթադրենք շնորհավորել նաև Նիկոլ Փաշինյանի հաջողությունը, խոսեր հայ-իրանական փոխհարաբերությունների ընդլայնման մասին: Ինձ համար ինչ-որ տեղ նորություն էր, որ դա չեղավ, որովհետև բոլոր դեպքերում Իրանը միշտ պահել է հավասարակշռությունը: Մյուս կողմից պետք է հաշվի առնենք, որ եթե Իրանը ինչ-որ բան այնպես չանի, Ադրբեջանը կարող է նրան չներգրավի ազատագրված տարածքների վերականգնման ծրագրերում: Իրանին համար դա շատ անհրաժեշտ է, որ իր սահմանամերձ գոտիներում ինքը ներկա լինի և հասկանա՝ ինչ է կատարվում: Ռայիսին հենց առաջին օրվանից հայտարարել է, որ իր արտաքին քաղաքականության հիմքում փոխհարաբերությունների սերտացումն է հարևան երկրների հետ: նույնը հայտարարում էր նաև Ռոհանին: Այդ երկրներից մեկը Հայաստանն է, որը կենսական նշանակություն ունի: Մի բան էլ պետք է հաշվի առնել. Երբ նրանք տեսնում են, որ մեր իշխանությունները գնում են դեպի Թուրքիա, դեպի Ադրբեջան, հակված են Ադրբեջանի հետ խաղաղության պայմանագիր կնքելուն, այդ բոլորն իրենք հաշվի են առնում: Իրենք հենց այնպես ոչինչ չեն ասում: Երբ տեսնում են, որ օրվա իշխանություններն այդպես են տրամադրված, իրենք էլ նույն ձևով են իրենց պահում: Իրենք հայտարարել են, որ Հայաստանի տարածքային ամբողջականությունն իրենց համար կարմիր գիծ է, բայց մենք լուրջ քայլեր չենք էլ անում: Ինձ թվում է, որ այս հանգամանքը ևս նշանակություն ունի, որովհետև ոչ մեկի համար գաղտնիք չէ, որ մեր իշխանությունները փորձում են Թուրքիայի և Ադրբեջանի հետ հարաբերությունները դարձնել բարեկամական: Իրանն էլ ասում է՝ եթե իրենք ուզում են բարեկամանան, մենք ինչի՞ ենք Ադրբեջանի հետ թշնամանում:
