Հայ մեծանուն կոմպոզիտոր Ալեքսանդր Սպենդիարյանի 150-ամյա հոբելյանին նվիրված միջոցառումների մեկնարկը կտրվի Հայաստանի ազգային ֆիլհարմոնիկ նվագախմբի համերգով, որը տեղի կունենա հունիսի 15-ին «Արամ Խաչատրյան» համերգասրահում: Հոբելյանական տարում համերգներ, գիտաժողովներ, ցուցահանդեսներ կանցկացվեն ոչ միայն Հայաստանում և մարզերում, այլև Վրաստանում, Ռուսաստանում և այլ երկրներում:
Հունիսի 14-ին լրագրողների հետ հանդիպմանը նախաձեռնությունների մասին մանրամասներ ներկայացրին ՀՀ ԿԳՄՍ նախարարի տեղակալ Արա Խզմալյանը, Ալ. Սպենդիարյանի տուն-թանգարանի տնօրեն Մարինե Օթարյանը, Հայաստանի երաժշտական ընկերության նախագահ, Ալ. Սպենդիարյանի տուն-թանգարանի գիտական խորհրդի անդամ Դավիթ Ղազարյանը:
«Սպենդիարյանը մեր հոգևոր-մշակութային պատմության այն երևույթն է, որով եվրոպական քաղաքակրթական արժեքները, եվրոպական երաժշտական ձևերը ներարկվեցին մեր իրականություն, իսկ դա փոխում է ոչ միայն մեր երաժշտական ճաշակը, ընկալումները, այլև՝ մտածողությունը, կենցաղավարությունը: Ինչպես ժամանակին Խաչատուր Աբովյանն էր մեր իրականություն բերում առաջադեմ արժեքները, այնպես էլ Սպենդիարյանն իր ժամանակ նույն աշխատանքն էր անում նույն պատասխանատվությամբ և կարևորությամբ: Բոլորիս պարտքն է հարգանքի տուրք մատուցել Սպենդիարյանին»,- նշեց փոխնախարարն ու հավելեց՝ ամենևին պատահական չէ, որ ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի հռչակավոր մարդկանց և կարևոր իրադարձությունների 2020-ի օրացույցում ընդգրկվել է նաև Սպենդիարյանի անունը:
Խոսելով հոբելյանական միջազգային գեղարվեստական ծրագրերի մասին՝ Խզմալյանը տեղեկացրեց, որ համավարակի պատճառով լիարժեք չեն կարող իրականացնել բոլոր նախաձեռնությունները, բայց բացթողումները կլրացնեն 2022-ին:
Մարինե Օթարյանի խոսքով՝ կոմպոզիտորին նվիրված միջոցառումներն իրենք բաժանել են մի քանի մասերի, որոնցից կարևոր են հատկապես գիտաժողովները, գիտական նստաշրջանները: ԳԱԱ արվեստի ինստիտուտի հետ համատեղ տուն-թանգարանը, Հայաստանի կոմպոզիտորների միությունը հոկտեմբերի 7-8-ը կանցկացնեն գիտական նստաշրջան, որին կմասնակցեն մասնագետներ տարբեր երկրներից:
Նա տեղեկացրեց, որ համավարակի տարածման ընթացքում հավաքագրվել, ցուցակագրվել են Հայաստանում և երկրից դորս բոլոր արխիվների Սպենդիարյանին վերաբերող նյութերը, սքանավորվել, թվայնացվել և ցուցակագրվել է Ե. Չարենցի անվան գրականության և արվեստի թանգարանի՝ Սպենդիարյանին վերաբերող ամենամեծ ֆոնդը՝ 3 090 միավոր թանգարանային արժեք թղթե հիմքով:
Օթարյանն ասաց, որ ժամանակին Սպենդիարյանի դուստրը՝ Մարինա Սպենդիարովան, շատ մանրակրկիտ ուսումնասիրել է բոլոր արխիվները ու հրապարկել այն, ինչ կարողացել է, իսկ տուն-թանգարանը Յալթայի պատմության և գրականության թանգարանի արխիվն ուսումնասիրելիս ուշադրություն է դարձրել Սպենդիարյանի անձնական իրերին, որոնք շատ հետաքիքր են: «Մեր թանգարանում կոմպոզիտորի անձնական իրերը քիչ են, քանի որ նա չորս տարի է ապրել Հայաստանում, իսկ այնտեղ տեսանք… իրեր, որոնց կրկնօրինակները գուցե հետագայում ձեռք բերենք: Կարևոր է Ալեքսանդր Երկրորդի կողմից Սպենդիարյանի տատին՝ Ելիզավետա Սպենդիարովային տրված փաստաթուղթը, որում ասվում է, որ նա իր ամուսնուց ժառանգում և իր բոլոր սերունդներին է փոխանցում պատվավոր քաղաքացու տիտղոսը»,- պատմեց տուն-թանգարանի տնօրենը:
Հավաքված նյութերը զետեղվելու են ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի հովանու ներքո տպագրվելիք բազմածավալ ալբոմում, որում կներառվի նաև սկավառակ: Կընդգրկվեն Սպենդիարյանի սիմֆոնիկ և այլ ժանրի ստեղծագործություններ: Ձայնագրման ու թողարկման աշխատանքները կիրականացնի Հայաստանի պետական սիմֆոնիկ նվագախումբը:
Անդրադառնալով համերգային ծրագրերին՝ Օթարյանը հայտնեց, որ դեռ մայիսին կոմպոզիտորին նվիրված համերգով է ներկայացել Սիմֆոնիկ նվագախումբը, իսկ հունիսի 15-ին հոբելյանական միջոցառումների մեկնարկը կտա Ֆիլհարմոնիկ նվագախուբը: Առաջին անգամ համերգասրահի ճեմասրահում կցուցադրվի Սպեդիարյանին պատկանող Սպենդիարաֆոն երաժշտական գործիքը:
Սեպտեմբերի 4-5-ը Գյումրիում տեղի կունենա երաժշտական փառատոն, որի շրջանակում կհնչեն կոմպոզիտորի կամերային ստեղծագործությունները: Միջոցառումներ են նախատեսվում նաև արտերկրում: Սեպտեմբերի 25-30-ն ընկած ժամանակահատվածում Վրաստանում՝ Հովհաննես Թումանյանի տուն-թանգարանում և «Հայ-Արտ» կենտրոնում կազմակերպվելու են ցուցահանդես, համերգ և դասախոսություն: Մոսկվայում ՀՀ դեսպանատանը համերգ-դասախոսություն և ցուցահանդես է նախատեսվում, որին մասնակցելու են Խաչատրյան տրիոն և դասախոսությամբ հանդես է գալու Մարինե Օթարյանը: Համերգ-դասախոսություն, ցուցահանդեսներ, սիմֆոնիկ համերգ և այլ միջոցառումներ են կազմակերպվելու Լոնդոնում և Իրանում:
Ալ. Սպենդիարյանի տուն-թանգարանի գիտական խորհրդի անդամ Դավիթ Ղազարյանի համոզմամբ՝ Սպենդիարյանը, լինելով Ռիմսկի-Կորսակովի ամենափայլուն ուսանողներից մեկը, կարողացավ ռուսական մշակույթը համադրել հայկականի հետ և ներկայացնել աշխարհին:
«Ինձ համար շատ կարևոր է Սպենդիարյանի և Թումանյանի կապը: Երբ Սպենդիարյանը մտահղացել է ստեղծել օպերա, առաջնայինը նյութն է եղել: Մարտիրոս Սարյանի միջնորդությամբ Սպենդիարյանն ու Թումանյանը հանդիպել են: Կոմպոզիտորի ուշադրությունը գրավել է «Թմկաբերդի առումը» պոեմը, որն այմուհետև «Ալմաստ» օպերայի հիմքն է դարձել: Օպերան երաժշտական մեծ արժեք է, որով մեր օպերային թատրոնը հաճախ բացում է համերգաշրջանը»,- ընդգծեց Ղազարյանը:
Ասուլիսին հաջորդեց «Ա. Սպենդիարյան-150» հոբելյանական նամականիշի մարման հանդիսավոր արարողությունը: Նամականիշի մարումն իրականացրին ՀՀ ԿԳՄՍ նախարարի տեղակալ Արա Խզմալյանը, ՀՀ ԲՏԱ նախարարի տեղակալ Դավիթ Սահակյանը, «ՀայՓոստ» ՓԲԸ գլխավոր գործադիր տնօրեն Հայկ Կարապետյանը, Ա. Սպենդիարյանի տուն-թանգարանի տնօրեն Մարինե Օթարյանը, ՀՀ ֆիլատելիստների հայկական ասոցիացիայի նախագահ Հովիկ Մուսայելյանը:
Լուսանկարները` Տաթև Դուրյանի
Միջոցառման ավարտին Սպենդիարյանի «Գնչուհի» ստեղծագործությունը կոմպոզիտորի հուշասենյակում նրա դաշնամուրով առաջին անգամ կատարեցին «Մեկնարկ» տաղանդի զարգացման նպատակային ծրագրի անդամներ Էլեն Խաչիկյանը և Արթուր Գրիգորյանը:
