«Առաջին լրատվական»-ի հարցերին պատասխանում համաճարակաբան Մերի Տեր Ստեփանյանը։
– Տիկին Տեր-Ստեփանյան, արդեն մասնագետները նշում են, որ Հայաստանում գործ ունենք կորոնավիրուսի երրորդ ալիքի հետ, և 112 տոկոսով վարակի աճ կա: Ինչպե՞ս եք գնահատում իրավիճակը և ինչպե՞ս կարող ենք արագ վարակի տարածումը կանխարգելել:
– Ես չեմ կարող ասել, թե ինչի հետ գործ ունենք, որովհետև չկա այդ վերլուծությունը, թե այդ հիվանդացածները որ խմբում են, որ խումբն է ավելի շատ այս պահին ախտահարված Covid-ով: Այն, որ շփումներն ակտիվացել են և դրա հետ կապված աճը կա, սա միանշանակ է, բայց կա՞ արդյոք կրկնավարակ, շտամի փոփոխություն տեղի է ունեցել, թե ոչ, այդ հարցերին ես չեմ կարող պատասխանել: Իսկ դրանք կարևոր են համաճարակաբանական ավելի ճիշտ վերլուծություն անելու տեսանկյունից:
– Վարակի տարածումը պատվաստանյութերով կանխելը լավագույն տարբերա՞կն է:
– Միանշանակ, այո՛: Եթե ուզում ենք կառավարել վարակը, ապա, միանշանակ, պատվաստանյութը մեր զենքն է վարակի դեմ: Համաճարակաբանները այսպիսի մի արտահայտություն ունեն՝ կառավարելի վարակ: Այստեղ մենք նկատի ունենք սպեցիֆիկ պրոֆիլակտիկա, պատվաստանյութը, նաև պասիվ շփումը, որն այս դեպքում այդքան էլ արդյունավետ չէր:
– Ընդհանրապես, մարդկանց մոտ զգուշավորություն կա՞ Covid-ի դեմ պատվաստվելու առումով:
– Ճիշտն ասաց, այո՛, և այդ զգուշավորությունն ամբողջ աշխարհում կա, միայն Հայաստանում չէ: Դա ունի իր օբյեկտիվ և սուբյեկտիվ պատճառները: Նախ ասեմ, որ պատվաստանյութը շատ արագ ստեղծվեց: Բոլորը գիտեն, որ ցանկացած դեղամիջոց, որ պետք է ներմուծվի, տարիներով տարբեր փորձաշրջաններ է անցնում: Մարդկանց մոտ տարակուսանք է առաջացնում, թե մեկ տարվա մեջ ինչպես ստեղծվեց Covid-ի պատվաստանյութը: Այստեղ կարելի է ասել, որ պատվաստանյութը արագ ստեղծվեց, որովհետև շատ մեծ գիտական և նյութական ներուժ միաժամանակ զբաղված էին դրանով: Սա ձեռքբերում է գիտության համար և նաև պրակտիկ արժեք ունի այն առումով, որ մեզ օգնելու է կանխարգելել Covid-ը: Իսկ սուբյեկտիվ պատճառները բազմաթիվ են. մարդիկ ունեն տարակուսանքներ ընդհանրապես պատվաստանյութերի նկատմամբ: Ընդհանրապես, այդպիսի բան կա, երբ դեղամիջոցը տալիս են հիվանդին, ասում են՝ արդյունքը տեսնում ենք, հիվանդը բուժվեց, պատվաստանյութի արդյունքը այդքան տեսանելի չէ անմիջապես: Դու չես տեսնում, որ պատվաստանյութը ստացա և անմիջապես չհիվանդացա: Դրա համար մարդիկ թերահավատորեն են վերաբերում՝ մտածելով, որ գուցե պատվաստանյութ չստանային, չէին էլ հիվանդանալու:
– Այսօր աշխարհում կան տարբեր պատվաստանյութեր: Այստեղ քաղաքացին ինքը պետք է ընտրի՞, թե որ պատվաստանյութն է ցանկանում ստանալ՝ ռուսական, եվրոպական, թե ամերիկյան:
– Այս պահին քաղաքացին ընտրելու հնարավորություն չունի, որովհետև անգամ երկիրը այդքան մեծ ընտրելու հնարավորություն չունի: Պատվաստանյութերն առաջարկվում են ԱՀԿ-ի համապատասխան կազմակերպության կողմից, և երկիրը կարող է ընդունել կամ մերժել այդ առաջարկը: Սա է տարբերակը: Պատվաստանյութերի թիվն այս պահին այնքան չէ, որ մենք ունենանք այդ լայն ընտրության հնարավորությունը: Առաջիկայում դեռևս Հայաստանը ռուսական պատվաստանյութով կպատվաստի խիստ ռիսկային խմբերում ընդգրկվածներին, փոքր քանակով: Իսկ հետո, ինձ թվում է՝ մեկ ամսվա ընթացքում պարզ կլինի՝ ավելի լայնամասշտաբ պատվաստումները որ պատվաստանյութով կարվեն:
– Կարծում եք՝ պատվաստվելը միակ ե՞լքն է Covid-ի համաճարակից դուրս գալու համար:
– Եթե ասեմ, որ ես ինքս պատվաստվել եմ, ապա ինձ թվում է, որ դրանով ձեր հարցին պատասխանած կլինեմ՝ այո՛:
– Իսկ կողմնակի էֆեկտներ դուք զգացե՞լ եք:
– Կողմնակի էֆեկտը, որ պատվաստանյութից հետո հնարավոր է, շատ ավելի թեթև է, քան հիվանդության ընթացքը: Օրինակ՝ ես ունեցել եմ թեթև գլխացավ, մկանացավեր, բայց շատ արագ անցավ: Իսկ հիմա, համենայնդեպս, վստահությունը կա, որ չեմ հիվանդանա:
– Աշխարհի փորձն ի՞նչ է ցույց տալիս, պատվաստվելուց հետո բացառվո՞ւմ է Covid-ով հիվանդանալը:
– Եթե անգամ հիվանդանան, թեթև կտանեն: Սա ապացուցված է: Այսպիսի մի բան էլ ասեմ, մարդիկ մտածում են, որ պատվաստվեցին, հենց վաղվանից արդեն հակամարմիններ ունեն: Մի քանի դեպք եղել է, որ պատվաստվելուց հետո 1-2 շաբաթվա ընթացքում հիվանդացել են ու ասել են՝ պատվաստանյութը չազդեց: Իրականում պատվաստանյութն իր պիկին հասնում է պատվաստումից 3-4 շաբաթ հետո, այսինքն՝ այդ 3-4 շաբաթը մարդը դեռևս անպաշտպան է և վարակվելու դեպքում հնարավոր է նաև հիվանդության զարգացում, բայց ավելի թեթև տարբերակով, քան չպատվաստվելու դեպքում կլիներ:
– Հայաստանում խոսում են Covid-ի 3-րդ ալիքի մասին, Իրանում խոսում են 4-րդ ալիքի մասին, բայց պատվաստումների հետ անորոշություն կա: Օրինակ՝ Գերմանիան սառեցնում է AstraZeneca պատվաստանյութի օգտագործումը, ամերիկյանի նկատմամբ էլ մեծ վստահություն չկա, բայց Հայաստանը որոշել է չհրաժարվել ամերիկյան պատվաստանյութից: Այս տեսակ ինֆորմացիանե՞րն են խանգարում հանրությանը կողմնորոշվելու հարցում:
– Այո՛, դա էլ է խանգարում, որովհետև նույն AstraZeneca-ի դեպքում Եվրոպան ոչ թե մերժել է, այլ հապաղում է, դեռ սպասում է գիտական ապացույցի: 17 մլն պատվաստվածից 37-ի դեպքում արձանագրվել է թրոմբոէմբոլիա: Սա կապ ունի պատվաստանյութի հետ, թե չպատվաստվածների մոտ էլ հնարավոր էր այդ թվով թրոմբոէմբոլիաներ, այդ հարցի պատասխանին են սպասում, որպեսզի շարունակեն պատվաստումները: Այսինքն՝ չեն մերժել կտրականապես, ուղղակի հապաղում են այդ հարցի պատասխանը գիտականորեն ստանալու համար: Իսկ այս տիպի խոսակցությունները մարդկանց մոտ տարակուսանք են առաջացնում, հատկապես ոչ մասնագետների մոտ: Եթե բժիշկը դրա համար ապացուցողական հիմք է պահանջում, ոչ մասնագետները, կարդալով, որ պատվաստումից հետո թրոմբ է առաջանում, մտահոգվում են: Ես էլ եթե մասնագետ չլինեի և կարդայի, որ դա թրոմբ է առաջացնում, ես էլ կմտածեի՝ պատվաստվե՞լ, թե՞ ոչ: Բայց բժշկական, ապացուցողական հիմքը լրիվ ուրիշ է, այնպես որ սպասենք, թող գիտնականներն իրենց պատասխանը տան: Չնայած ԱՀԿ-ն պնդում է, որ պատվաստանյութի հետ դա կապ չունի:
