«Առաջին լրատվական»-I զրուցակիցն է ՀՅԴ Լիբանանի կենտրոնական կոմիտեի անդամ Հակոբ Հավաթյանը:
-Պարոն Հավաթյան, ինչպիսի՞ն է իրավիճակը Լիբանանում այսօր:
-Լիբանանում վիճակը քաղաքական կայունության առումով նույն տեղում է, անկայուն է, անորոշությունը տակավին համատարած է, նոր կառավարության կազմավորման գծով բեկումնային վիճակ չկա, շրջադարձ չկա, որ կարելի լինի ասել՝ այո, որոշակի հույսեր է ներշնչում։ Այսօրվա դրությամբ կարելի է ասել, որ տակավին սառած վիճակ է: Կուլիսների հետևում, բնականաբար, աշխատանքները շարունակվում են, միջազգային մեծ հետաքրքրություն կա Լիբանանի նկատմամբ: Ամեն օր զանազան պետությունների ներկայացուցիչներ՝ եվրոպական, ամերիկյան, արաբական, այցելում են Լիբանան՝ զորակցություն հայտնելու Լիբանանի աղետյալ ժողովրդին, անշուշտ, նաև ներկայացնելու իրենց քաղաքական առաջադրանքները, իրենց պատկերացումները, թե ինչպես են տեսնում այս երկրի առաջիկա քաղաքական գործընթացը՝ իհարկե ամեն մեկն իր շահերի տեսանկյունից: Հուսով ենք, որ այս բոլոր շահերը, բոլոր միջազգային ախորժակները ինչ-որ տեղ կբյուրեղանան: Իհարկե, լիբանանյան ներքին վիճակից շատ բան է կախված, որ հնարավոր լինի ձևավորել նոր կառավարություն, որը, անշուշտ, պետք է նկատի ունենա նաև անցնող ամիսների ընդհանուր հանրային ակնկալիքները, որպեսզի հնարավոր լինի որևէ կերպ վերականգնման գործընթացի մեկնակետը դնել: Այդ գործընթացը տակավին երկար կտևի, քանի որ այսօր բազմաթիվ են դժվարություններն ու մարտահրավերները, նաև ճգնաժամը բավական մեծ է:
Հետևաբար, այս բոլորը դիմագրավող կառավարության կարիք կա, ինչը կախված է բոլոր կողմերի ամբողջական զորակցությունից: Սա է կարևորը: հուսանք, որ շուտով կանաչ լույս կբացվի և կսկսվի կառավարության կազմավորման շուրջ համախոհություն առաջանալ: Մենք կարծում ենք, որ պետք է միշտ համախոհությունը, իրար հասկանալու, իրար հետ այս կացությունը, այս պատասխանատվությունը շալակելու խնդիրը հիմնականը դառնա, որովհետև գիտեք, որ համայնքային երկիր է և հայանքների համակեցությունը, համայնքների ընդհանուր իրավիճակն իր բաժինն ունի այս ընդհանուր կացության մեջ: Պետք է այդ իմաստով բոլորը հասկանան, որ այս ճգնաժամը հաղթահարելու համար պետք է զիջումներ անել հանուն Լիբանան հայրենիքի վերականգնման: Այս բոլորն ասում եմ, որովհետև մենք՝ որպես կուսակցություն, միշտ էլ ասել ենք, որ Լիբանանի մեջ հաղթող և պարտվող կողմերի հարց չկա, բոլորը պարտավորված են միասին աշխատելու: Կյանքը ցույց տվեց, որ անցնող 30 տարիներին ներքին առճակատումներից, քաղաքացիական պատերազմից տուժեց միայն երկիրն ու ժողովուրդը: Հետևաբար, մենք պետք է այս հանգամանքը նկատի ունենանք:
-Հայաստանի կառավարությունում քննարկվել է հայրենադարձության հարցը. նշվել է, որ մինչև սեպտեմբեր պատրաստ կլինենք լիբանանահայերին հատկացվելիք օգնությունների փաթեթ ներկայացնել: Այս փուլում լիբանանահայերն ի՞նչ են ակնկալում Հայաստանից:
-Անկեղծ ասած, հայրենադարձության օրակարգը անցնող երկու շաբաթներին բավական քննարկվեց: Այդ օրակարգը կենսական ու կարևոր և հրատապ օրակարգ է, սակայն մամուլում կամ սոցիալական ցանցերում տեղի ու անտեղի վերլուծություններն ու մեկնաբանությունները նպաստ չեն բերում այդ օրակարգի բյուրեղացմանը: Օրակարգը մեզ համար կարևոր է։ Մենք՝ իբրև կուսակցություն, այս իշխանությունների օրոք այդ օրակարգը բարձրացրել ենք, պահանջել ենք դրա ամբողջական բյուրեղացումը, օրենքների փաթեթի ամբողջական հստակեցումը, որի մեջ, բնականաբար, նաև Սփյուռքը պետք է մասնակցություն ունենա իր կենսափորձով, հայրենիքի հանդեպ իր ունեցած պարտավորություններով և իրավունքներով, ունենա իր ասելիքը: Նախ՝ հստակեցնենք, որ որպես այս ճգնաժամի արդյունք հայրենադարձություն ակնկալելու օրակարգ մենք չենք դնում: Պետք չէ այդպես լինի, դա պետք է դառնա ընդհանրապես ազգային, ռազմավարական հիմնախնդիր: Ճիշտ չէ, որ հայրենադարձությունը դառնա լիբանանահայության օրակարգ: Հայրենադարձության ընդհանուր կառուցվածքը, նրա օրենսդրական ամբողջ համակարգը պետք է հիմնվի նրա վրա, որ Հայաստանն ունի մեծ Սփյուռք և այդ Սփյուռքի ամբողջ ներուժը, նաև հայապահպանման գործընթացը, նաև հայրենադարձությունը պետք է ընդգրկի բոլորին: Այդ իմաստով առաջնային խնդիրը նախկին 20-25 տարիներին Հայաստանից հեռացածների, մեր հայրենակիցների վերադարձի համար անհրաժեշտ հիմքերի ստեղծումն է: Երկրորդ խնդիրն է սփյուռքահայի համար ստեղծել այնպիսի պայմաններ, որպեսզի նրանք իրենց տեղը գտնեն հայրենիքում: Սրանից առաջ էլ այդ օրակարգը դրված էր սեղանին, բայց միշտ էլ բյուրեղացման ընթացքում կիսատ էր մնում:
Մեր արդար ակնկալությունն է, որ այս հանգրվանին այս օրենսդրական փաթեթն ամբողջականանա, բյուրեղանա: Այս իմաստով նաև ասեմ, որ խուճապային մթնոլորտը որպես հայրենադարձության մշակման արդյունք հնարավոր չէ մշակել: Այսօր տեղափոխության խնդիր է, որ տեղի է ունենում: Այսինքն նման խուճապային վիճակներում բնական է, որ մարդիկ մտածում են, որ եթե ունեն հնարավորություններ կամ եթե անգամ չունեն հնարավորություններ, որոշ ապահովություն զգալու համար ուզում են տեղափոխվել Հայաստան: Սա չպետք է մեկնակետ ծառայի հայրենադարձության համար: Հայրենադարձությունն ավելի համապարփակ ծրագիր է: Նաև ասեմ, որ այսօր լիբանանահայ համայնքը կարողացել է հաղթահարել անցնող 30 տարիների բոլոր ճգնաժամերը: Այսօրվա համահայկական զորակցությունը, ընդհանուր օժանդակության մթնոլորտը, որ կա, նաև լիբանանահայության վճռականությունն ու կամքը անպայման ազդանշն կտա բոլորին, որ այս համայնքը ի վիճակի է անպայման ինքն իրեն գտնելու: Իհարկե, հարվածը մեծ է, իհարկե, աղետը իր ազդեցությունը կունենա առաջիկա զարգացումների վրա: Արդեն փաստը ցույց է տվել, որ մենք ունեցել ենք համայնքներ, որոնք ստացել են հարվածներ, բայց պահել են իրենց հավաքական կյանքի բոլոր ստորոգելիները, անշուշը հարաբերականորեն ավելի նվազ ուժականությամբ: Պետք է նկատի ունենալ լիբանանահայ համայնքի յուրահատկությունները այս իմաստով: Գիտեք, որ լիբանանահայ համայնքը Լիբանանի քաղաքական ընդհանուր կառուցվածքի մեջ ներգործուն մասնակից է՝ խորհրդարանա, կառավարության, այլ պետական հաստատություններ: Այն Լիբանանի 7 կարևոր համայնքներից մեկն է, որը իր ամբողջական իրավունքներն ու պարտավորություններն ունի: Հետևաբար, պետք է այս յուրահատկություններն էլ նկատի ունենալ և այս բոլորի հանրագումարը ամփոփելով պետք է ևս մեկ անգամ ասել, որ բնական է, որ մարդկանց տեղափոխում է տեղի ունենում: Մարդիկ իրենց ապահովության համար կարող են նման որոշում կայացնել, բայց հայրենադարձության ընդհանուր թեման պետք է դիտարկել ավելի համապարփակ, ազգային ու ռազմավարական խնդրի պարունակի մեջ:
-Ի՞նչ պետք է անի Հայաստանը, որ լիբանանահայերը գան հայրենիք ու հաստատվեն այստեղ: Արդեն իսկ մի քանի օդանավերով լիբանանահայերի են հասցրել Հայաստան: Արդյոք լիբանանահայերը շահագրգիռ են գալ Հայաստան, թե՞ կարող են օրինակ Հայաստանը դիտարկել որպես տարանցիկ երկիր և այստեղից մեկնել այլ երկրներ:
-Լիբանանահայերը, այո՛, ունեն ակնկալություններ, որոնք տարրական ակնկալություններ են՝ կենցաղային, բժշկական, կրթական, սոցիալական, առողջապահական: Այսինքն՝ այն բոլորը, որոնք արդեն իսկ ինքն իր այսօրվա կացությամբ ի վիճակի չէ անձնապես հոգալու: Հետևաբար, պետք է դրանք նկատի առնել: Դրանից զատ, եթե այդ հնարավորությունները ստեղծվեն և խոսվի ընդհանրապես այս օրակարգի մասին, նաև հարկերի իմաստով, այլ դյուրությունների իմաստով, որոնք պետության կողմից ծառայությունների բնույթ ունեն, պետք է այդ բոլորից օգտվեն այն անձինք, որոնք հաստատվում են հայրենիքում: Այստեղ մեկ այլ խնդիր է գալիս. Այդ անձը պետք է ունենա նաև աշխատելու հնարավորություն: Մենք որպես հայրենիք, չենք հասել այն աստիճանին, որ այդ հարցը ամբողջությամբ հնարավոր լինի լուծել, որովհետև դա ընդհանուր հարց է: Հայրենիքում աշխատանքի հնարավորություն ունենալու ընտրանքներ կատարելու մասին է խոսքը, ոչ թե պարտադրված աշխատանքի: Այսինքն մարդն իր մասնագիտությամբ կարողանա ավելի արմատանալ հայրենիքում և այս իմաստով բավական աշխատանք կա անելու:
Ինչ վերաբերում է Հայաստանը որպես տարանցիկ երկիր դիտարկելուն, ապա դա միշտ էլ եղել է այսպիսի ճգնաժամային պահերի ընթացքում: Մենք այդ իրականությունը տեսանք նաև սիրիահայության ժամանակ: Այս դեպքում էլ հնարավոր չէ մեկ բնորոշմամբ տալ արժևորումը, որովհետև կարող է մարդը որոշել է հաստատվել Հայաստանում, սակայն չկարողացավ գործ գտնելու, հնարավորություններ ունենալու, իր օրապահիկն ապահովելու: Որոշների համար էլ իսկապես Հայաստանը ժամանակավոր բնակավայր է, որպեսզի հասցնեն դիմել այլ երկրների քաղաքացիություն ստանալու և տեղափոխվելու համար: Իհարկե, նաև այնպիսիք, որոնք ցանկանում են Հայաստանը համարել վերջնական տուն և պատրաստ են ամեն տեսակի դժվարություններ դիմագրավել, կառչել հայկական հողին, արարել ստեղծագործել հայրենիքում: Այսինքն՝ տարբեր են բոլորը և հնարավոր չէ բոլորին մեկ արժևորման մեջ դնել:
