«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է Վաշինգտոնի Միջազգային խաղաղության Քարնեգի հիմնադրամի «Ռուսաստան և Եվրասիա» ծրագրի առաջատար գիտաշխատող Փոլ Սթրոնսկին (Paul Stronski):
Հարցազրույցի սկիզբը՝ այս հղումով:
– Պարոն Սթրոնսկի, հայաստանցի որոշ փորձագետներ կարծում են, որ Արցախին հատկացվող ամերիկյան ֆինանսական օգնությունը կրճատելու հնարավոր որոշումը կարող է կապված լինել նաև այն հարցի հետ, որ Հայաստանը, ի թիվս շատ այլ պետությունների, միջազգային հարթակներում չի աջակցել Թրամփի նախաձեռնություններին, որոշումներին: Օրինակ՝ ՄԱԿ-ում կողմ է քվեարկել Երուսաղեմը Իսրայելի մայրաքաղաք ճանաչելու Թրամփի հայտարարությունը դատապարտող բանաձևին: Այս հանգամանքը, Ձեր կարծիքով, ի՞նչ դեր է խաղացել:
– Ոչ, դժվար թե դա էական ազդեցություն ունեցած լինի: Ամերիկյան օգնությունը կրճատելու՝ ամերիկյան կառավարության որոշումը պայմանավորված է այն հանգամանքով, որ Հայաստանը որոշում կայացրեց ԱՄՆ-ի կողմից մարզված հայ ականազերծողներին ռուսական առաքելության շրջանակներում ուղարկել Սիրիա: Եվ այս որոշումը դրականորեն չընդունվեց Միացյալ Նահանգներում: ՄԱԿ-ում տարբեր քվեարկություններ են եղել: Հայաստանի նախկին կառավարությունը, օրինակ, դեմ քվեարկեց Ղրիմի անեքսիան դատապարտող բանաձևին, ինչը ևս շատ ոչ պոպուլյար քվեարկություն էր: Բայց Միացյալ Նահանգները չկրճատեց Հայաստանին հատկացվող օգնությունը: Ուստի, չեմ կարծում, թե այդ հանգամանքը լուրջ դեր է խաղացել:
– Այս համատեքստում էլ ավելի հետաքրքրական է այն տեղեկությունը, որ վերջին 2-3 տարիներին Միացյալ Նահանգների կողմից Ադրբեջանին հատկացված ռազմական օգնությունը անհամեմատ մեծ է Հայաստանին հատկացված օգնությունից: Մասնավորապես, ինչպես Հարավային Կալիֆոռնիայի հայազգի գիտաշխատող Էմիլ Սանամյանն է նշել իր հետազոտության մեջ, 2018 և 2019 ֆիսկալ տարիներին Միացյալ Նահանգները Ադրբեջանին հատկացրել է ընդհանուր առմամբ 102 մլն 577 հազար դոլար ռազմական և անվտանգության ոլորտում մի շարք խնդիրներ լուծելու համար: Մինչդեռ Հայաստանին 2018-ին հատկացվել է 4 մլն 172 հազար, 2019-ին՝ 2 մլն 800 հազար, իսկ 2020 թ. նախատեսվում է հատկացնել 2,1 մլն դոլար: Ընդհանուր առմամբ՝ մոտ 9 մլն դոլար: Մինչդեռ 2017-ին Ադրբեջանը ստացել էր ընդամենը 2 մլն դոլար: Այս գումարների մեծ մասն ուղղվելու է հանցավորության, թմրաշրջանառության, ահաբեկչության դեմ պայքարին, Ադրբեջանի պարագայում՝ նաև առափնյա և սահմանային անվտանգության ամրապնդմանը: Համաձա՞յն եք այն տեսակետի հետ, որ ամերիկյան ռազմական օգնության կտրուկ աճը Ադրբեջանին պայմանավորված է Թրամփի վարչակազմի հակաիրանյան արշավով:
– Այո՛, ակնհայտ է, որ դա Իրանի մասին է և կապված է Իրանի հանդեպ այս վարչակազմի դիրքորոշման հետ: Իրանը բարձր առաջնահերթություն է այս վարչակազմի համար, և Ադրբեջանին հատկացված ֆինանսավորումը հիմնականում կապված է Իրանի հարցի հետ:
– Նախորդ անգամ Դուք ասացիք, որ հայ-իրանական հարաբերությունները պոտենցիալ խնդիր են ԱՄՆ-Հայաստան հարաբերությունների համար: Դրանից շատ չանցած՝ Հայաստանի Ազգային ժողովի նախագահ Արարատ Միրզոյանը Վաշինգտոնում՝ Atlantic Council կենտրոնում հրավիրված քննարկման ժամանակ, հայտարարեց, թե «մենք կցանկանանք, որ ԱՄՆ-ը ճնշում չգործադրի Հայաստանի վրա՝ իրանական պատժամիջոցների օրակարգում ներգրավվելու համար: Հայաստանը չի կարող նման գին վճարել»: Սրանից պե՞տք է արդյոք եզրակացնենք, որ ամերիկյան կառավարությունն արդեն իսկ փորձում է ճնշումներ գործադրել մեզ վրա:
– Ճիշտն ասած՝ չգիտեմ: Կարծում եմ՝ պարոն Միրզոյանն ավելի շատ բան կիմանա այդ հարցի վերաբերյալ: Ամեն դեպքում կարծում եմ, որ ներկայիս վարչակազմը շատ է տարբերվում իր նախորդներից: Նախորդները՝ Բուշի վարչակազմը, Օբամայի վարչակազմը, պատրաստակամ էին աշխատելու Հայաստանի հետ պատժամիջոցների, առևտրի խնդիրների շուրջ և գտնելու լուծումներ: Իսկ այս վարչակազմը, մասնավորապես՝ ազգային անվտանգության հարցերի խորհրդական Ջոն Բոլթոնը և նախագահ Դոնալդ Թրամփը, այնքան էլ հակված չեն դա անելու: Ուստի, ենթադրում եմ, որ ձեր կառավարությունն իսկապես ճնշման տակ է: Ու նորից՝ ականազերծման հետ կապված որոշումն ընդունվել է ավելի լայն համատեքստում: Միացյալ Նահանգներում անհանգստություններ կան այս խնդրի կապակցությամբ: Նահանգներում դժվար թե անտեսեն նման քայլերը, եթե դրանք կապված են Սիրիայի հետ: Նրանք ուզում են, որ ամերիկացի հարկատուների փողերը ճիշտ նպատակին ծառայեն:
Բայց եթե այդ փողերով մարզված, պատրաստված մարդիկ ուղարկվում են Սիրիա՝ օգնելու Ասադի դաժան ռեժիմին, ապա դա լուրջ մտահոգություն կարող է առաջացնել: Ես Հայաստանի բարեկամն եմ ու փորձում եմ պաշտպանել Հայաստանին նման հարցերում: Ես լիովին հասկանում եմ ներկայիս հիասթափությունը Հայաստանում՝ կապված Արցախի ականազերծման խնդրի հետ, բայց կարող եմ նաև ավելացնել, որ Հայաստանի կառավարության որոշումը իսկապես դրականորեն չի ընդունվել Միացյալ Նահանգներում: Եվ այս պարագայում ինձ պես մարդկանց համար բարդ է պաշտպանել Հայաստանին, քանի որ դա դիտվել է որպես ոչ այնքան բարեկամական քայլ:
