Հայաստանում գործող ռուսական խոշոր ընկերությունները պարտադիր ֆինանսական աուդիտի անցկացման արդյունքում դրական եզրակացություն չեն ստացել: Մի քանի շաբաթ առաջ ֆինանսների նախարարության հրապարակած համապատասխան տվյալների համաձայն՝ աուդիտը անցել, բայց դրական եզրակացություն չի ստացել «Հայաստանի էլեկտրական ցանցեր» ընկերությունը: Հիշեցնենք, որ սա այն ընկերությունն է, որը էլեկտրաէներգիա է մատակարարում անմիջապես մեր քաղաքացիներին, և որը պայմանագիր է կնքել ՀՀ գրեթե բոլոր ընտանիքների ու տնտեսվարողների հետ:
ՀԷՑ-ն այնպիսի ընկերություն է, որի մատակարարած ապրանքը՝ էլեկտրաէներգիան, հասկանալի է, գնում են Հայաստանի գրեթե բոլոր ընտանիքներն ու տնտեսվարող սուբյեկտները: Եվ եթե որևէ մեկը երբևէ նույնիսկ մեկ օր վարձն ուշացնում է, տեսուչը հայտնվում և անջատում է նրա հոսանքը: Այնպես որ՝ յուրաքանչյուր ամիս քաղաքացիներն ու տնտեսվարողները պարտաճանաչորեն տասնյակ միլիոնավոր դոլարների հոսանքի վարձ են մուծում այս ընկերությանը:
ՀԷՑ-ը, սակայն, նույնքան պարտաճանաչ չէ մեր պետության նկատմամբ իր հաշվապահական և ֆինանսական գործունեության մեջ: Սա նաև նշանակում է, որ այդ ընկերությունը ստվերում է աշխատում: Բացի այն, որ ՀԷՑ-ի տեսուչները, իհարկե՝ ոչ առանց իրենց ղեկավարների իմացության, տարատեսակ մեքենայություններ անելով՝ խոշոր գումարներ կարող են շորթել իրենց բաժանորդներից, ընկերության ղեկավարությունն էլ առանձնապես չի մտահոգվում ճիշտ ֆինանսական հաշվապահություն վարելու և հարկային դաշտում աշխատելու համար: Համենայնդեպս, դա է վկայում ՀԷՑ-ում անցկացրած վերջին աուդիտի եզրակացությունը:
ՀԷՑ-ում աուդիտն անցկացրել է աշխարհում հայտնի ERNST &YOUNG ընկերությունը: Աուդիտի ընթացքում նախ հայտնաբերվել է, որ ընկերությունը չի կատարում իր վարկային պարտականությունները «Վերակառուցման և զարգացման եվրոպական բանկի» և «Վնեշէկոնոմբանկի» նկատմամբ, թեև, ինչպես վերևում նշեցինք, յուրաքանչյուր ամիս միլիոնավոր դոլարներ է ստանում իր բաժանորդներից: Մինչդեռ աուդիտի եզրակացության «Հատուկ ուշադրություն պահանջող հարցեր» վերնագրի ներքո նշված է, որ հայտնաբերված թերությունները «վկայում են էական անորոշության մասին, որոնք կարող են կասկածի տակ դնել Ընկերության՝ գործունեության շարունակական լինելու ունակությունը»:
Այս նախադասությունը ոչ ավել-ոչ պակաս կարող է նշանակել, որ ՀԷՑ-ը սնանկացել է՝ «բանկրոտ» է: Պարզապես աուդիտ անցկացնող ընկերությունը դրա ավելի քաղաքակիրթ ձևակերպումն է տվել: Իսկ թե ինչու է ՀԷՑ-ը հասել այդ վիճակին՝ կիմանան ընկերության ղեկավարներն ու Հայաստանում այն պատկան մարմինները, որոնք հետևում ու վերահսկում են այդ ընկերության գործունեությանը: Ինչու պետք է բավականաչափ թանկ գներով էլեկտրաէներգիա վաճառող և բավարար չափով ներդրումներ չանող ընկերությունը նման ֆինանսական ճգնաժամի մեջ հայտնվեր: Կարող է լինել երկու պատասխան՝ սեփականատերերն ու ղեկավարները կա՛մ ապաշնորհ են և չեն կարողանում էլեկտրաէներգիա վաճառող ընկերության ֆինանսական հաշվապահությունն ու շահութաբերությունը կարգավորել, կա՛մ պարզապես նստած «քյաշ» փողի վրա՝ թալանում են: Երկու դեպքում էլ ՀՀ իշխանությունները հավանաբար պետք է մտածեն ընկերությանը համապատասխան պատասխանատվության ենթարկելու մասին:
Ռուսական ընկերություններից ֆինանսական աուդիտի դրական եզրակացություն չի ստացել նաև «Էյ Ի ՋԻ Սերվիս»-ը՝ գազի ներտնային սպասարկմամբ զբաղվող ընկերությունը, որը տարին երկու անգամ բաժանորդի տուն այցելելու համար ՀՀ քաղաքացիներից կրկին յուրաքանչյուր ամիս միլիոնավոր դոլարներ է հավաքում: Այս ընկերությունը ստեղծվել է «ՀայՌուսգազարդ» ընկերության կողմից և աուդիտի դրական եզրակացությունը չստանալու պատճառով, կարելի է համոզված ասել, նույնպես ստվերում է գործում:
Այս երկու ընկերությունները Հայաստանի շուկայում ունեն մենաշնորհային կարգավիճակ, նրանց շահույթը նույնիսկ պահպանվում է ոչ միայն Ռուսաստանի, այլև Հայաստանի իշխանությունների կողմից, հավանաբար այդ պատճառով էլ հանդգնում են ՀՀ քաղաքացիներից ահռելի գումարներ ստանալ, ստվերում գործել ու նույնիսկ վնաս ցույց տալ:
Աուդիտի դրական եզրակացություն չի ստացել նաև Երևանի մաթեմատիկական մեքենաների գիտահետազոտական կենտրոնը, որը «Գույք պարտքի դիմաց» հայտնի ծրագրի շրջանակում տրվել է ՌԴ-ին:
