«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է փորձագետ, Գերմանիայի արտաքին հարաբերությունների խորհրդի Ռուսաստանի և ԱՊՀ-ի հետազոտական ծրագրի տնօրեն Ալեքսանդր Ռաարը
– ԱՄՆ պետքարտուղարի տեղակալ Ֆիլիպ Գորդընը ԱՄՆ արտաքին քաղաքականության բնագավառի առաջնահերթություններից առանձնացրել է նաև ԼՂ հարցը և նշել, որ ժամանակն է, որպեսզի կողմերը համաձայնության գան հիմնական սկզբունքների շուրջ և աշխատեն խաղաղ համաձայնագրի վրա: Պարոն Ռաար, Ձեր գնահատմամբ, այդ պահը եկե՞լ է:
– Շատ դժվար է ասել. բոլորն էլ ցանկանում են պրոցեսը տանել իրենց ցանկալի ուղղությամբ, բայց կան հազարավոր այլ հակամարտություններ, որոնք լուծվում են այս ընթացքում, Եվրոպան այսօր իր հիմնական ուշադրությունը սևեռել է Հյուսիսային Աֆրիկայի վրա, քննարկվում են ռուս-գերմանական հարաբերությունները, միջազգային հանրության ուշադրության կենտրոնում այսօր ավելի շատ մերձդնեստրյան հակամարտությունն է, քան ղարաբաղյան: Իհարկե, Հայաստանում և Ադրբեջանում կարծում են, որ ղարաբաղյան խնդիրը հետաքրքրում է ամբողջ աշխարհին, բայց դա այդպես չէ, այսօր Արևմուտքում շատ քչերն են զբաղվում և հետաքրքրվում այդ հակամարտությամբ:
– Իսկ կարելի՞ է ասել, որ ներկայիս ստատուս քվոյի պահպանումը ձեռնտու է միջազգային գերտերություններին, որը պահպանելով` նրանք զուգահեռ լուծում են իրենց հուզող այլ խնդիրներ:
– Եթե այդ ստատուս քվոն նշանակի, որ պատերազմ չի լինի, ապա, իհարկե, այն այս պահին ձեռնտու է, քանզի Հարավային Կովկասի տարածքով կարելի է անցկացնել Nabucco գազատարը: Այսօր շատ մեծ հույսեր են կապվում այդ գազատարի շինարարության հետ, քանզի այն մեծ ծավալների գազ է մատակարարելու, որի կարիքը մենք բոլորս ունենք: Գերմանիային այդ գազը շատ անհրաժեշտ է, քանզի մենք դադարեցնում ենք ատոմային էլեկտրաէներգիայի արտադրությունը: Մենք չենք ցանկանում գազ ստանալ միայն Ռուսաստանից, այլ նաև Ադրբեջանից, Թուրքմենստանից, ուստիև պետք է կառուցել Nabucco-ն, ինչը, սակայն, շատ դժվար կլինի, եթե Լեռնային Ղարաբաղի շուրջ անընդհատ լարվածություն, հակամարտ իրավիճակ լինի, և տարածաշրջանը կանգնած լինի պատերազմի եզրին: Իսկ քանի որ այս վիճելի հարցի լուծումն այս պահին գտնել հնարավոր չէ և այն պետք է հետաձգել մինչև ապագա ինչ-որ ժամանակ, պատերազմը բացառելու համար Արևմուտքը պետք է ձգտի ստատուս քվոն պահպանել: Արևմուտքը, միևնույն ժամանակ, հասկանում է, որ այս հակամարտությունը չի լուծվի, եթե ստատուս քվոն հավերժական լինի, այդ իսկ պատճառով ինչ-որ լուծում, այդուամենայնիվ, պետք է, որը, սակայն, այսօր չկա, որովհետև կան այլ լուրջ խնդիրներ:
– ՀԱՊԿ-ի գլխավոր քարտուղար Նիկոլայ Բորդյուժան Երևանում հայտարարել է, որ ԼՂ հակամարտությունը պետք է լուծվի ողջամիտ փոխզիջումներով և ընդգծել է, որ 2009թ. Աքվիլայում մշակված և կողմերի ընդունած բանաձևը` հիմնված Հելսինկյան եզրափակիչ ակտի երեք սկզբունքների վրա, հենց նման փոխզիջումներ է ենթադրում: Ձեր գնահատմամբ, Աքվիլայի բանաձևը կարո՞ղ է ողջամիտ լուծման տարբերակ հանդիսանալ:
– Կարծում եմ` փոխզիջումային որոշման հանգելու նախադրյալներ դեռևս չկան. ես դա չեմ տեսնում: Կան երկու տարբեր դիրքորոշումներ` Հայաստանի և Ադրբեջանի միմյանցից խիստ տարբերվող դիրքորոշումները, ինչը բնավ թույլ չի տալիս հասնել կոնսենսուսի: Իհարկե, պարոն Բորդյուժան ճիշտ է: Յուրաքանչյուր կոնսենսուս, յուրաքանչյուր փոխզիջումային լուծում պետք է ընդունելի լինի երկու հակամարտող կողմերի համար էլ, հակառակ դեպքում որևէ լուծում չի լինի և որևէ բանաձև չի ընդունվի: Ռուսաստանը, ինչպես և Միացյալ Նահանգները, Եվրամիությունը` Ֆրանսիան և Գերմանիան, ձգտում են որոշակի ազդեցություն ունենալ, որպեսզի փոխհամաձայնեցված որոշում կայացվի:
– Պարոն Ռաար, այս հայտարարություններն արվում են այն ժամանակ, երբ Հայաստանի արտգործնախարարն իրար հաջորդող այցեր է կատարում Ֆրանսիա և Միացյալ Նահանգներ: Ձեր կարծիքով, կա՞ այստեղ որևէ կապ և հնարավո՞ր է, որ Արևմուտքն, այնուամենայնիվ, ցանկանում է որևէ լուծման հասնել:
– Ամեն մի երկիր կարող է իր արտգործնախարարին տարբեր երկրներ ուղարկել, Ադրբեջանն էլ է իր նախարարներին ուղարկում արևմտյան երկրներ, բայց դա դեռ չի նշանակում, որ ինչ-որ բան կարելի է ակնկալել: Օրինակ` Արևմուտքն անցած տարի ցանկանում էր դրական ազդեցություն ունենալ Հարավային Կովկասի վրա` սկսելով հայ-թուրքական գործընթացը: Բայց դա չստացվեց, քանզի երկուստեք կային խնդիրներ` Հայաստանը պահանջում էր Հայոց ցեղասպանության ճանաչում, Ադրբեջանն էլ նեղացավ Թուրքիայից: Հայ-թուրքական սահմանի բացումն իրապես դրական կազդեր տարածաշրջանի վրա, և այլ իրավիճակ կստեղծվեր: Արևմուտքում շատ են զղջում դրա համար, քանզի իրավիճակը տարածաշրջանում նորից մնաց նույնը: Սակայն քանի որ Nabucco-ի հետ կապված լուրջ ծրագրեր կան, կարծում եմ, որ սահմանի բացումը և կողմերի դիրքորոշումների մեղմացումը առաջին պլան կմղվի: Վերադառնալով այդ այցելություններին և հանդիպումներին` պետք է նշեմ, որ դրանք արդեն 20 տարի է` շարունակվում են: Իհարկե, տարածաշրջանում հասկանում են, որ հարցի լուծման բանալին Միացյալ Նահագներում է, բայց լուծման կարելի է հանգել միայն փոխադարձաբար ընդունելի փոխզիջումների միջոցով: Միշտ էլ կարելի է մտածել, որ լուծման նոր բանալի կգտնվի, բայց այսօր տպավորություն է, որ դեռևս ստատուս քվոն պահպանվում է և խնդիրը դոփում է տեղում:
