«Առաջին լրատվականի» զրուցակիցն է Հայ ազգային կոնգրեսի իրավական աջակցության կենտրոնի ղեկավար, գլխավոր դատախազի նախկին տեղակալ` Գագիկ Ջհանգիրյանը
– Պարոն Ջհանգիրյան, ապրիլի 8-ի հանրահավաքում Կոնգրեսի առաջնորդ Լևոն Տեր-Պետրոսյանը նշեց, որ եթե մինչև հաջորդ հանրահավաքը երեք պահանջները չկատարվեն, ապա Կոնգրեսը` «սպառված համարելով երկխոսության հնարավորությունը, հարկադրված է լինելու կտրուկ փոխել իր մարտավարությունն ու գործողությունների բնույթը», և որ` «ապրիլի 28-ը պետք է դառնա կա՛մ երկխոսության սկզբնավորման, կա՛մ էլ՝ իշխանության ու հասարակության վերջնական ջրբաժանի օր»: Հանրահավաքում Դուք նշեցիք. «Եթե իշխանություններն էլի ականջալուր չլինեն ժողովրդի ձայնին, անտեսեն համաժողովրդական շարժման օրինական պահանջները և կամովին չհեռանան, մեղքը իրենց վիզը, մենք ոչ արաբից ենք վատ, ոչ էլ Մուբարաքից ու Քադաֆիից մեր բռնապետն է զորեղ»… Կարո՞ղ ենք ենթադրել, որ ապրիլի 28-ից նոր փուլ է մեկնարկելու, և Կոնգրեսը Ազատության հրապարակից այդ օրը հասարակությանը տուն չի ուղարկի:
– Համաժողովրդական շարժման նոր փուլը, կարծում եմ, մեկնարկել է ապրիլի 8-ին: Այդ օրը բազմահազարանոց հանրահավաքը առաջին անգամ վերջնաժամկետ սահմանեց Կոնգրեսի ներկայացրած երեք խնդիրների կատարման համար` զգուշացնելով, որ դրանց չկատարման դեպքում կտրուկ փոխելու է իր հետագա մարտավարությունն ու գործողությունների բնույթը: Իսկ թե ի՞նչ կոնկրետ քայլերի կդիմի ժողովուրդը ապրիլի 28-ին` կտեսնենք միասին:
– Պարոն Ջհանգիրյան, իշխանությունները ի՞նչ կշահեն երկխոսությունից: Ի վերջո, երեք պահանջների կատարման դեպքում նախևառաջ երկրի ներսում, ինչու չէ` երկրից դուրս, նրանք սեփական վարկանիշը կբարձրացնեն: Հետևաբար` ինչո՞ւ չկա դրա գիտակցումը իշխանության շարքերում:
– Երկխոսությունից ինչ կշահեն իշխանությունները` թողնենք նրանց, բայց որ այդ երկխոսությունից կշահի երկիրն ու ժողովուրդը` ինձ համար միանշանակ է: Պարզ է, թե ինչու իշխանությունը չի գնում երկխոսության, թե ինչու վարչախմբի մոտ երկխոսության անհրաժեշտության գիտակցումը բացակայում է: Նախ` այս իշխանությունը ժողովրդի կողմից ընտրված ու ձևավորված չէ, հետևաբար ժողովրդին հաշվետու ու պատասխանատու չէ նաև: Երկրորդ` Կոնգրեսի հետ ցանկացած երկխոսության պետք է նախորդի Ձեզ հայտնի պահանջների կատարումը, ինչը վարչախմբի մեկնաբանությամբ իր թուլության վկայություն կարող է դիտվել: Մի իշխանություն, որը չունի հասարակության վստահության որևէ պաշար, ու ամբողջովին հենված է վարչական, ուժային մարմինների, օլիգարխիայի վրա, նման թուլության ցուցադրումը, կարծում եմ, նրա համար մահացու վտանգավոր է, այն ուղղակի կկործանվի:
– Կոնգրեսի առաջնորդը նշեց, որ իր տպավորությամբ՝ «իշխանության և Կոնգրեսի միջև երկխոսությունը ձեռնտու չէ ոչ միայն ներքին, այլև արտաքին որոշ ուժերի, որովհետև այն, Հայաստանի իշխանություններին հանելով խոցելի վիճակից, կամրապնդի մեր երկրի դիրքերը միջազգային հարաբերություններում, մասնավորապես ղարաբաղյան կարգավորման գործընթացում»: Ձեր կարծիքով, արտաքին ո՞ր ուժերին նա նկատի ուներ, և բացի այդ, իրենք` իշխանությունները, ցանկանո՞ւմ են երկխոսության գնալ Կոնգրեսի հետ, միակ խոչընդոտողը` ներսի և դրսի ուժե՞րն են:
– Ըստ իս, ասվածը հավասարապես վերաբերում է արցախյան խնդրի կարգավորմանը մասնակից ու առնչություն ունեցող բոլոր երկրներին, մեկին ավելի շատ, մյուսին` քիչ: Իսկ հարցի երկրորդ մասին ես արդեն պատասխանեցի:
– Եթե Կոնգրեսի երեք պահանջները կատարվեն` ինչպե՞ս եք պատկերացնում ՀԱԿ-իշխանություն երկխոսությունը և իշխանափոխության իրականացումը: Չէ՞ որ որևէ իշխանություն կամավոր իշխանություն զիջող չի: Հավատո՞ւմ եք, որ Հայաստանը կարող է նման ճանապարհով հասնել իշխանափոխության:
– Հայաստանը մեր տունն է, մեր օջախը, մեր հայրենիքը, և շատ կցանկանայի, որ իշխանափոխությունը մեր երկրում խաղաղ ու անցնցում իրականացվեր: Դա նախևառաջ անհրաժեշտ է մեր երկրին, մեր պետությանը: Եթե կուզեք, ընդդիմությունից առավել դա ձեռնտու է իշխանությանը: Նրանք մի անգամ մարտի 1-ին արդեն անտեսել, արհամարհել են երկրի շահը. Երևանում հեղել են իենց հայրենակիցների արյունը: Երկրորդ անգամ նույնը կրկնելու ո՛չ ուժ ունեն, ո՛չ հնարավորություն: Վերջերս տապալված մի քանի բռնապետների ճակատագիրը նրանց պետք է լուրջ մտահոգի: Իշխանությունը կամավոր մինչև այժմ ոչ մի քայլ չի կատարել և առաջիկայում էլ չի կատարելու. եթե չլինի համաժողովրդական շարժման հզոր ճնշումը` այս վարչախումբը ոչ մի զիջման չի գնա: Իսկ մոլլայի ու դժոխքի պատմությունը, վստահ եմ, գիտեք: Այնպես որ, առանց ժողովրդի բազմահազարանոց հավաքների, երթերի, ի վերջո` հզոր ընդվզման, մենք հաջողության չենք հասնի:
– Հայտնի է, որ Կոնգրեսը առաջնորդվում է հետևյալ սկզբունքով` չանդրադառնալ իշխանություններից դուրս մյուս ուժերի կողմից Կոնգրեսի հասցեին հնչեցված քննադատություններին: Այնուամենայնիվ, Կոնգրեսին համակիր ուժերի կողմից հնչող քննադատություններին ինչպե՞ս եք վերաբերվում:
– «Երրորդ», «չորրորդ» և այլ ուժերի մասին ապրիլի 8-ի հանրահավաքում նախագահ Լևոն Տեր-Պետրոսյանը շատ հստակ է արտահայտվել, լիովին համամիտ եմ այդ կարծիքի հետ:
– Չենք կարող բացառել, որ ներքաղաքական կյանքում գործընթացները այնքան ձգվեն, որ հայտնվենք ԱԺ ընտրությունների նախընտրական փուլում: Եթե արտահերթ ընտրությունների գնալու խնդիրը չլուծվի` Կոնգրեսը պատրա՞ստ է ԱԺ ընտրություններում մեծամասնություն կազմելու համար անհրաժեշտ քարոզարշավի և մոբիլիզացման. այս հարցը քննարկվո՞ւմ է Կոնգրեսի կենտրոնական գրասենյակում:
– Մենք գնում ենք արտահերթ ընտրությունների, ընդ որում` նախ նախագահական, ապա նոր` խորհրդարանական ընտրությունների: Այդ իսկ պատճառով էլ մեր գրասենյակի քննարկումները նվիրված են արտահերթ ընտրության խնդիրներին: Շարժման ներկա հզոր ալիքը արտահերթ ընտրությունների վատ քարոզարշավ ու հավաքագրում չէ: Ասեմ նաև, որ արտահերթ նախագահական ու խորհրդարանական ընտրությունները իշխանափոխության սահմանադրական ճանապարհ են: Այդ երկու գործընթացներն էլ մեր Սահմանադրությունը հստակ կարգավորում է: Այնպես որ, այստեղ չկա որևէ հակասահմանադրական խնդիր:
– Մարդու իրավունքների պաշտպան Կ.Անդրեասյանը ԱԺ է ներկայացրել «ՀՀ ընտրական օրենսգիրք» ՀՀ օրենքի նախագծի վերաբերյալ մի շարք հայեցակարգային առաջարկություններ և դիտողություններ: Նա առաջարկում է վերանայել երկքաղաքացիություն ունեցող անձանց որպես թեկնածու առաջադրվելու իրավունքի սահմանափակումը` նկատի ունենալով, որ «երկքաղաքացիություն ունեցող անձինք չպետք է ունենան ավելի քիչ իրավունքներ, քան մյուս քաղաքացիները»: Խնդրում եմ, գնահատեք այս նախաձեռնության շարժառիթները և դրա կյանքի կոչման դեպքում` հնարավոր հետևանքները:
– Հարցին ավելի ընդհանուր պատասխանեմ: Ընտրական օրենսգիրքը չէ մեղավորը, որ ընտրությունները կեղծվում են, ընտրողներին ահաբեկում ու վախեցնում են, նրանց քվեն գնում ու վաճառում են: Ինչ տարբերություն` ընտրական ո՞ր օրենսգիրքը կխախտեն` հի՞նը, թե՞ նորը` փոփոխվածը: Հարյուրավոր անմեղ մարդկանց կալանել, դատել և դատապարտել են: Ի՞նչ է, դրանում մեղավորը գործող քրեական ու քրեադատավարական օրենսգրքե՞րն են: Որ մարդիկ ապօրինի զրկվում են գույքից, սեփականությունից, աշխատանքից, ի՞նչ է, մեղավորը քաղաքացիական ու աշխատանքային օրենսդրություննե՞րն են: Ցանակացած օրենք ու օրենսգիրք միշտ կարելի է բարելավել: Իշխանությունները վերջին 10-15 տարին հենց դրանով էլ միայն զբաղված են, բայց այդ օրենքները հարգող ու գործադրող է պետք: Իսկ մեր երկրում Սահմանադրությունն ու օրենքները չեն գործում: Պետական կառույցները, իրավապահ մարմիններն ու դատարանները շուրջ երեք ու կես տար է իրենց Սահմանադրությունից ու օրենքից դուրս են հայտարարել: Քաղաքական պատվերն է նրանց Սահմանադրությունն էլ, օրենքն էլ:
Այնպես որ, մեր երկրին ու ժողովրդին արժեքային, համակարգային փոփոխություններ, իշխանափոխություն է պետք և ոչ թե պաշտոնյաների ու օրենսգրքերի փոփոխություններ: