Հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովի նախագահ Ռոբերտ Նազարյանը այսօր հայտարարել է, որ էլեկտրաէներգիան կթանկանա, իսկ թե ինչքան՝ չի կարող ասել, քանի դեռ ուսումնասիրում են հայտերը: Նազարյանը հայտարարել է, որ երևի մեկ շաբաթ կամ տասն օր հետո կասեն իրենց որոշման մասին: Ռոբերտ Նազարյանը միայն հայտարարել է, որ էլեկտրաէներգիայի գնի մեջ հանձնաժողովը չի ներառի շքեղության այն ծախսերը, որ հայտի մեջ ներառել է ՀԷՑ-ը:
Ինչպիսի հերոսություն և մեծահոգություն Հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովի կողմից: Եվ ինչպիսի համեստություն, որ Ռոբերտ Նազարյանը դրա համար մեդալ չի ակնկալում: Խնդիրը այն է, որ այս հանձնաժողովի աչքի առաջ է Հայաստանի էներգետիկ ոլորտում տեղի ունեցել այն, ինչը հանգեցրել է մոտ 300 միլիոն դոլար պարտքի և ֆինանսատնտեսական ճգնաժամի: Խնդիրը լոկ թանկացումը չէ, և սա պարզ է արդեն բոլորի համար:
Խնդիրն այն է, որ Հայաստանի էլցանցերը կառավարվել են ծայրագույն անարդյունավետությամբ, և այս ամենը տեղի է ունեցել պետության լիակատար անտարբերության և ամենաթողության պայմաններում: Հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովը պետք է լիներ այն մարմինը, որը ձեռքը պահելով զարկերակի վրա՝ պետք է աչալրջորեն հսկեր, թե ինչով է զբաղված ՀԷՑ-ը, ինչպես է այն կառավարվում, ինչ արդյունավետությամբ: Հայաստանի պետությունը պետք է մանրադիտակով հետևեր ռազմավարական այս ոլորտում մենաշնորհ ունեցող կառույցի կառավարմանը:
Սրա փոխարեն՝ Հայաստանի պետական ֆունկցիան եղել է ընդամենը ՀԷՑ-ի ղեկավարության ներկայացրած հայտերը քննելն ու ինչ-որ, այսպես ասած, փոխզիջումային սակագին հաստատելը՝ իբր չեն թանկացնում այնքան, ինչքան ՀԷՑ-ն է ուզում, բայց միևնույն ժամանակ թանկացնում են այնքան, որքան պետք է շահութաբերության աճի համար:
Մնում է պարզել, թե ինչի՞ դիմաց է Հայաստանը որպես պետություն, այդ պետության անունից հանդես եկող իշխանությունը գնացել նման «ազատական» միջավայրի ապահովման ՀԷՑ-ի համար:
Սովորաբար նման դեպքերում լինում է բացատրության երկու տարբերակ: Եթե ակնհայտորեն աչք է փակվել անարդյունավետ կառավարման և, մեղմ ասած, մսխումների վրա, ապա դա նշանակում է կա՛մ պարզապես կառավարման լիակատար ապաշնորհություն, անգիտություն, անգրագիտություն, ինչը ենթադրում է ուղղակի կադրային ջարդ բոլոր այն օղակներում, որոնք պատասխանատու են ոլորտի քաղաքականության և կարգավորման համար, կա՛մ էլ դա նշանակում է հանցակցություն այն ամենին, ինչ կատարվել է էլցանցերում: Իսկ դա արդեն նշանակում է ուղղակի քրեական գործեր բոլոր այն չինովնիկների, բարձրաստիճան պաշտոնյաների նկատմամբ, որոնք ի պաշտոնե պարտավոր են եղել վերահսկել իրավիճակը, սակայն չեն կատարել իրենց պարտականությունը, այլ կերպ ասած՝ մատնվել են հանցավոր անգործության։
Թե հատկապես որն է այս երկու տարբերակներից՝ պետք է, բնականաբար, պարզեն իրավապահները՝եթե, իհարկե, Հայաստանն այդպիսի համակարգ ունի, որովհետև իրավապահ համակարգ ունենում են պետությունները: Սակայն էլեկտրաէներգիայի թանկացման և ՀԷՑ-երի ճգնաժամային վիճակի, 300 միլիոն դոլարի պարտքի պատմությունը վկայում է, որ պետություն Հայաստանում չկա: Պետություն լինելու պարագայում նման պատմություններ չեն լինում, բանը նման զարգացումների չի հասնում, իսկ եթե հասնում է, ապա իրավիճակի համար պատասխան են տալիս մեղավորները և ոչ թե շարքային քաղաքացիները՝ իրենց գրպանից վճարվող գումարներով:
Ահա այս իմաստով ՀԷՑ-ում տեղի ունեցողը այն ամենի ուղղակի ռենտգենային պատկերն է, ինչ կատարվում է Հայաստանում: ՀԷՑ-ի պատմությունը Հայաստանի պետական բնույթի ախտորոշումն է: Եվ այդ ախտորոշումը, մեղմ ասած, բավական վտանգավոր ու սարսափելի է պետության ապագայի տեսանկյունից, քանի որ ուղղակիորեն երևում է կոռուպցիոն այն ամբողջական ցանցը, որ քաղցկեղային մետաստազի նման տարածվել է Հայաստանի պետական օրգանիզմում: ՀԷՑ-ը դրա աղմկոտ և վառ մետաստազներից մեկն է, ինչպիսին է մեկ էլ, օրինակ, «Նաիրիտը», որոնց դեպքում «ցավային» ազդակները հասարակության համար լինում են շատ ավելի մեծ, քան այն համեմատաբար փոքր օջախների դեպքում, որոնց հասարակությունը նույնիսկ վարժվել է:
Ավելին՝ այսօր նմանօրինակ մեծ ցավերը հաճախակիանալու միտում ունեն նաև այն պատճառով, որ հասարակությունը թույլ տվեց իշխող համակարգին իրեն վարժեցնել ավելի փոքր կոռուպցիոն մետաստազներին, չընդդիմացավ դրանց այնպես, ինչպես կընդդիմանար պետական անվտանգության սպառնալիքներին: Արդյունքում սպառնալիքները սկսում են դառնալ ավելի մեծ ու ավելի ցավոտ: