«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է ԱԺ արտաքին հարցերով մշտական հանձնաժողովի նախկին նախագահ Հովհաննես Իգիթյանը:
– Պարոն Իգիթյան, վերջերս Հայաստանում էին ՀԱՊԿ քարտուղար Նիկոլայ Բորդյուժան և ՌԴ պաշտպանության նախարար Սերգեյ Շոյգուն: Մինչ այդ ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինը հրահանգել էր ՀՀ-ի հետ ռազմատեխնիկական համագործակցության շուրջ բանակցություններ սկսել: Իսկ անցած տարեվերջին էլ ՀՀ-ում տեղի ունեցավ ԵԺԿ, Արևելյան գործընկերության առաջնորդների երկրորդ գագաթնաժողովը: ՀՀ էին այցելել Եվրոպական կառույցների և մի շարք երկրների բարձրաստիճան պաշտոնյաներ, այդ թվում` Եվրահանձնաժողովի նախագահ Ժոզե Մանուել Բարոզուն: Ավելի ուշ վարչապետ Տիգրան Սարգսյանը այցելեց ԱՄՆ, հանդիպեց փոխնախագահ Բայդընի հետ: Ի՞նչ է նշանակում այս հերթագայությունը, ուժային կենտրոնները փորձում են հստակեցնե՞լ ՀՀ արտաքին կողմնորոշումը:
– Նախ` ես ընդհանուր հարթության վրա չէի դնի Եվրամիության կամ Արևմուտքի հետ Հայաստանի հարաբերություններն ու այն, ինչ կատարվում է ՌԴ կողմից: ՌԴ-ն ընդհանուր մի ռազմավարություն ունի թե Եվրասիական միության, թե նախկին ԽՍՀՄ-ի տարածքում ընդհանուր ակտիվություն ունենալու առումով, և դա շատ քաղաքականացված է: Այդտեղ տնտեսական բաղադրիչը շատ քիչ է: ՌԴ-ն ՀՀ-ի հետ ոչ թե բանակցություններ է տանում, այլ, ինչպես նկատելի է, ճնշում է կամ պայմաններ ներկայացնում: Իսկ ՀՀ իշխանություններին դժվար կլինի դրանցից խուսափել, որովհետև թույլ են: Բայց Հայաստանում դեռ չեմ տեսնում Մաքսային միության հետ կապված կառավարական, մասնագիտական, տնտեսական մակարդակով քննարկումներ:
– Իսկ Հայաստանը կկարողանա՞ դիմակայել ՌԴ-ի՝ Մաքսային միությանը և Եվրասիական միությանն անդամակցելու ճնշումներին:
– Հայաստան ասելով` այս դեպքում հավանաբար նկատի ունեք ՀՀ իշխանություններին: Ինձ թվում է, որ ՀՀ-ն չի էլ փորձում դիմակայել ՌԴ առաջարկին, և արդեն քանի տարի է` ՀՀ իշխանություններն այդքան թույլ են և այդ խնդրի հետ կապված իրենց շահերը կամ տեսակետներն ասելու բարդույթ ունեն: Դա սկսվել է դեռ այն ժամանակ, երբ ՌԴ-ն ՀՀ-ին ներկայացրել էր պարտքի դիմաց ոլորտներ ստանալու պահանջ: Այդ միության ֆորմատը ՌԴ համար դեռ պարզ չէ, այն գոյություն չունի, բայց ՀՀ-ում խոսվում է դրան անդամակցելու մասին: Իսկ ինչ վերաբերում է ԵՄ-ին, ապա ՀՀ-ն ինքն է ժամանակին ցանկություն հայտնել մեր երկիրը կառուցել եվրոպական արժեքներին համապատասխան, և անընդհատ ՀՀ-ն է դիմում ԵՄ-ին կամ Արևմուտքին թե ֆինանսական ու տնտեսական, և թե քաղաքական օգնության ակնկալիքով:
– Բայց ՀՀ իշխանությունները երբեմն հայտարարում են, որ ՀՀ արտաքին քաղաքական օրակարգում ԵՄ-ին անդամակցելու հարց չկա:
– Հենց դա եմ ասում: Եվ այնպես չէ, որ ԵՄ-ն ճնշում է ՀՀ-ին անդամակցելու, և ՀՀ-ն դիմադրում է: Հակառակը՝ ՀՀ-ն գոնե կառավարության հայտարարություններով անընդհատ դիմում է ԵՄ-ին, որ օգնի նորմալ երկիր կառուցել:
– ԱՄՆ դեսպան Ջոն Հեֆերնը օրերս լրագրողների հետ հանդիպման ժամանակ ասել էր, թե Խորը և համապարփակ ազատ առևտրի համաձայնագիրը շատ օգտակար կլինի ՀՀ-ի և ԵՄ համար, և այն շահեկան է նաև ԱՄՆ համար: Արդյոք այսպիսով Արևմո՞ւտքն էլ չի ցանկանում հստակեցնել ՀՀ կողմնորոշումը: Հիշեցնենք, որ ԱՄՆ պետքարտուղար Հիլըրի Քլինթընը հայտարարել էր, թե Եվրասիական միությունը ԽՍՀՄ-ը վերականգնելու փորձ է:
– Նախ, ես չեմ կարծում, որ Եվրասիական միությունը ԽՍՀՄ-ի վերականգնման փորձ է, դա ՌԴ ծրագիրն է իր ազդեցության ոլորտները և աշխարհագրությունը ցույց տալու համար: Իսկ Արևմուտք ասելով` կտարանջատեի ՀՀ-ի՝ ԱՄՆ-ի և ԵՄ-ի կամ եվրոպական կառույցների հետ ունեցած հարաբերությունը: Եթե դիտարկենք վերջին շրջանում ԱՄՆ-ՌԴ բանավեճը կամ մրցակցությունը, ապա կտեսնենք, որ միջազգային ոլորտում թե քաղաքական, թե ռազմական տեսակետից այն դառնում է կոնֆրոնտացիոն` պայմանավորված կոնֆլիկտներ ունեցող որոշ երկրների նկատմամբ նրանց կտրուկ տարբերվող դիրքորոշումներով: Եվ ցավոք, ԱՄՆ-ՌԴ այս մրցակցության կամ որոշ դեպքերում կոնֆրոնտացիայի մեջ ՀՀ-ն ներքաշվում է միակողմանիորեն, դա ես վտանգավոր եմ համարում: Բաներ կան, որ ՌԴ-ն, որպես մեծ տերություն, կարող է իրեն թույլ տալ, բայց դա ՀՀ-ի համար վտանգավոր է:
– Նախագահական ընտրություններից հետո Հայաստանի վրա կավելանա՞ն արտաքին ճնշումները:
– Ռուսաստանի կամ որևէ այլ երկրի ու կառույցի կողմից ճնշում կամ նման ցանկություններ, իհարկե, լինելու են: Եվ այդտեղ ամեն ինչ պայմանավորված է այն հանգամանքով, թե ՀՀ իշխանությունները որքան են ուժեղ: Եթե ՀՀ իշխանությունները կամ նախագահն ինքը կհամարվի զուտ հասարակությունից անջատված անհատ, իհարկե, նրան ճնշելը շատ հեշտ է: Բայց եթե նա ներկայացնում է հասարակությունը, ապա հասարակությանը ճնշել հնարավոր չէ: Օրինակ` Իսրայելը: Եթե այդ երկրի վրա ճնշումները ուժեղանում են, և եթե իշխանություններն այդ ճնշմանը չեն դիմանում, հրաժարական են տալիս, որովհետև հասարակությունը ըմբոստանում է ոչ թե ճնշման, այլ իշխանությունների դեմ: ՀՀ-ում մեզ անհրաժեշտ է երկու բան՝ հասարակության կողմից ձևավորված ուժեղ իշխանություն և պետության մի այնպիսի մոդել, որը կայուն է, ժողովրդավարական և տնտեսապես ուժեղ է: Այսօր տեսնում ենք առանց ներքին տնտեսական զարգացած մոդելի, թույլ, որոշ դեպքերում հարմարվող, ոչ լեգիտիմ իշխանություն: Նման իրավիճակում ՀՀ-ին շատ դժվար է դիմակայել տարբեր ճնշումների:
– Դուք դրական էիք վերաբերվել Հրանտ Բագրատյանի առաջադրմանը, թեև Կոնգրեսը նրան չի պաշտպանում:
– Ես տեսնում եմ Հ. Բագրատյանի ջանքերը և ցանկությունը ՀՀ-ում առնվազն տնտեսական մոդել ստեղծելու ուղղությամբ: Այսինքն` մարդը ներկայացնում է քաղաքական և տնտեսական այս ճգնաժամից դուրս գալու ծրագիր: Անկախ այն հանգամանքից՝ այս ընտրությունները ֆարս են, թե ոչ, մենք տեսնում ենք մի զարգացած քաղաքական գործչի, բարձր մասնագիտական չափանիշներով տնտեսագետի, ով իր մտահոգությունը ծրագրի տեսքով ներկայացնում է հասարակությանը:
– Կոնգրեսը ճի՞շտ վարվեց, որ նրան չպաշտպանեց:
– Ես գտնում եմ, որ քաղաքական ուժերը պետք է ակտիվ մասնակցեն և նախագահական ընտրություններում թեկնածու ունենան:
– ԲՀԿ ղեկավար Գագիկ Ծառուկյանը իշխանական ճնշումների ազդեցության արդյունքում հրաժարվեց մասնակցել նախագահական ընտրություններին: Նախագահական ընտրություններից հետո այդ կուսակցությունը կմտնի կոալիցիա՞, թե՞ ընդդիմության հետ կհամագործակցի:
– Ճիշտն ասած` ես ԲՀԿ-ին ընդդիմություն չեմ համարում: Եվ նորից եմ կրկնում, որ ՀՀ-ում ամեն մի քաղաքացի խոցելի է, առավել ևս՝ գործարարը: Նա շատ խոցելի է, և ընդդիմադիր կեցվածք ընդունելուց հետո այս իշխանությունները կվերացնեն նրա բիզնեսը: Հավանաբար սա է հիմնական պատճառը, որ ԲՀԿ-ն չի կարող ընդդիմադիր կեցվածք ընդունել: Իսկ ՀՀ ընդդիմությունը պետք է փորձի հասարակության դժգոհ, ըմբոստ մասի ներկայացուցիչը լինել: Փորձել ավելի ուժեղացնել հասարակության հետ իր կապը:
– Իսկ ինչպե՞ս եք գնահատում ընտրությունների և քաղաքական գործընթացների նկատմամբ Հայաստանում գոյություն ունեցող հասարակական անտարբերությունը: Արդյոք այն անդո՞րր է փոթորկից առաջ:
– Քաղաքական ուժերի հանդեպ անվստահություն եմ տեսնում, բայց դա չի նշանակում, որ այդպիսով հասարակությունը դարձավ իշխանամետ: ՀՀ-ում առկա հիմնական խնդիրն այն է, որ հասարակության զգալի մասը, եթե չասենք մեծամասնությունը, դժգոհ է իշխանություններից և առկա իրավիճակից: Ու դրան որպես հետևանք ուղղակի արտագաղթ կա: Բայց շատ ավելի բարձր է պոտենցիալ արտագաղթողների թիվը: Ամենահամեստ հաշվարկներով ՀՀ քաղաքացիների 50-60 տոկոսը պատրաստ է հնարավորության դեպքում լքել Հայաստանը: Իշխանությունն այս խնդրի մասին պետք է մտածի:
