«Առաջին լրատվական»-ի Real Politik հաղորդաշարիհյուրնէ«Կովկաս» ինստիտուտի ղեկավար, հեղինակավոր քաղաքագետ Ալեքսանդր Իսկանդարյանը:
-Շփման գծում լարված է իրավիճակը, և այսօր արդեն տարբեր երկրների ԱԳ նախարարներ, Մինսկի խմբի, Մինսկի կոնֆերանսի անդամ երկրներ իրենց անհանգստությունն են հայտնել ստեղծված լարված իրավիճակի կապակցությամբ: Ի՞նչ է տեղի ունենում և որքանո՞վ է սահմանային տարբեր հատվածներում առկա լոկալ լարվածությունը կապված ավելի խոշոր խաղի հետ:
-Իսկապես, այն, ինչ տեղի ունեցավ վերջին մի քանի օրերի ընթացքում, բավականին անսովոր է, եթե հաշվի առնենք զոհերի քանակի, լարվածության սրության մակարդակը: Իրենց մասշտաբով նման բախումներ եղել են, եթե չեմ սխալվում, 2008թ. մարտ ամսին: Իսկ նման բան չի եղել սկսած 1994-ից: Ես հոռետեսորեն եմ վերաբերվում զոհերի մասին թվային տվյալներին, որոնք ներկայացնում է ադրբեջանական կողմը: Հայկական կողմում զոհերի թիվը սովորաբար չի թաքցվում, իսկ ադրբեջանական կողմից իրապես շատ ավելի շատ զոհեր են եղել: Ադրբեջանը սովորաբար ավելի փոքրացնում է զոհերի թիվը և մահացությունները ներկայացնում այլ պատճառների ներքո:
-Ինչո՞ւ, որովհետև մենք ավելի պրոֆեսիոնալ ենք, որովհետև մենք ավելի պատրաստ ենք այս լարվածությանը:
– Սա պարզապես վերջին օրերի երևույթ չէ, դա այդպես է: Նրանց երկիրն ու ԶԼՄ դաշտն այլ կառուցվածք ունի, նրանք կարողանում են հեշտությամբ թաքցնել, ճնշել, վերահսկել իրավիճակն այնպես, ինչպես այստեղ դա չի ստացվում: Քաղաքագիտական լեզվով ասած՝ նրանք Կովկաս չեն, այլ Միջին Ասիա:
Այս մասշտաբը հատուկ է, ակնառու, բայց այն, որ իրավիճակը թեժանում էր սահմանին, նոր երևութ չէ: Սկզբում կրակոցների թիվը մեծացավ և այդպես շարունակ: Ու ինչ-որ պահի հայկական կողմերը պետք է որ արձագանքեին շատ կտրուկ կերպով: Դա տեղի ունեցավ: Սա է նորություն, իսկ ընդհանրապես սկզբնական փուլում ղարաբաղա-ադրբեջանական հակամարտ զորքերի շփման գծում, հետո հայ-ադրբեջանական սահմանին, հետո Նախիջևանի ուղղությունից, որը շատ վաղուց տեղի չէր ունեցել, հետո հայկական արձագանքն այդ ուղղությամբ, որը ևս նորություն էր և ահա տեղի ունեցավ սա: Այսինքն՝ ես կրկնում եմ, սա անսովոր իրավիճակ է, բայց տեղավորվում է ինչ-որ տրամաբանության մեջ: Ես չեմ կարծում, թե այս ամենում կա գլոբալ որևէ ենթատեքստ այն իմաստով, որ ինչ-որ սարսափելի ուժեր նստել են և կազմակերպել այս լարվածությունը: Այն, որ սա կարող էր տեղի ունենալ Ուկրաինայի Հարավ-արևելքի, Իսրայելի ու Գազայի իրադարձությունների ֆոնին, որպես պատճառ կարելի է դիտարկել, բայց այն, որ Ադրբեջանին անհրաժեշտ չէր ինչ-որ հատուկ անհանգիստ իրավիճակ, աղմուկ տարածաշրջանում՝ լարվածության մակարդակը բարձրացնելու համար, հստակ է: Իմ կարծիքով՝ տրամաբանությունը տարածաշրջանային է, բայց ոչ գլոբալ:
-Բայց ԱՄՆ-ն Ուորլիքի հայտնի ելույթից հետո կարծես նոր ֆազա էր ուզում սկսել հատկապես ռուս-ուկրաինական պատերազմին զուգահեռ այստեղ Ղարաբաղյան ճակատում համագործակցության նոր ձևաչափ Ռուսաստանի և իր գործընկեր ԵՄ-ի հետ: Գոնե Արևմուտքն այդպիսի տրամադրության մասին իմացնել տվեց՝ հիշատակելով Մադրիդյան սկզբունքների, կողմերի միջև ձեռք բերված պայմանավորվածությունների մասին, որից հետո Օլանդը գալիս է Հայաստան և Ադրբեջան, որտեղ խոսում է նախագահների հետ Ֆրանսիայում հնարավոր հանդիպում կազմակերպելու մասին, ապա նույնիսկ ասվեց, որ հանդիպումը կարող է կայանալ ԱՄՆ-ում, և հանկարծ մի քանի օրվա ընթացքում սահմանային բախումներ տարբեր հատվածներում, և հնարավորություն է ընձեռվում Ռուսաստանի համար արագ կազմակերպել Սոչիում հանդիպում Պուտինի միջնորդությամբ, և խնդրի կարգավորման ամբողջ իրավիճակը ռուսներն իրենց վրա վերցրին: Հնարավո՞ր է, որ սա իսկապես հրահրված լինի միջազգային հանրությանը ցույց տալու համար, որ, այնուամենայնիվ, այս հակամարտությունը շարունակում է մնալ բացառապես ռուսական տիրապետության տակ:
-Ես դավադրական տեսությունների մեծ կողմնակիցը չեմ: Այն, ինչ ասաց Ուորլիքը Կարնեգի կենտրոնում, նոր չէր, նորը միայն այն էր, որ նա դա ասաց Կարնեգիում: Իսկ հակամարտությամբ զբաղվող որևէ մեկի համար դա գաղտնիք չէր: Դա մի եղանակ էր Ադրբեջանի նկատմամբ ազդեցություն ունենալու, ճնշելու. ի դեպ՝ Ադրբեջանը բավականին վիրավորվեց: Ես սա նմանեցնում եմ նրան, ինչ պատահեց ռուս-վրացական պատերազմից հետո, այսինքն՝ Մայնդորֆը: Միջազգային քաղաքական շուկայում Ռուսաստանի հեղինակությունը ոչ այնքան լավ վիճակում է, Ռուսաստանին անհրաժեշտ է ցույց տալ, որ ինքը լավն է, բացի Ուկրաինայի Հարավ-արևելքից, զբաղված է այլ հարցերով ևս: Մայնդորֆն ավելի կապ ուներ ռուս-վրացական պատերազմի հետ, քան Ղարաբաղյան հակամարտությանն իրականում: Նույնը նաև այս դեպքում է: Փորձ է եղել ցույց տալ այն, որ Ռուսաստանը կարողանում է ստիպել նախագահներին գալ հանդիպել, Ռուսաստանն ունի հնարավորություններ: Լավ գործ է, իսկապես, դրանից ավելի վատ չի լինի:
Առաջարկում ենք մանրամասներին ծանոթանալ տեսանյութի միջոցով:
