Սեպտեմբերին տեղի է ունենալու Հայաստան-Սփյուռք վեցերորդ համաժողովը, որի դատին Հայաստանի իշխանությունը ներկայացնելու է Համահայկական խորհրդի ստեղծման առաջարկը: Ավելորդ է ասել, որ այդ գաղափարի տակ այսպես ասած համահայկական ներուժի ավելի արդյունավետ օգտագործելու նպատակադրումն է, ինչպես համահայկական ցանկացած գաղափարի տակ: Բայց որքան ավելանում են, շատանում են այդ գաղափարները, այնքան նվազում է համահայկական ռեսուրսի արդյունավետությունը, այնքան նվազում է Հայաստանի Հանրապետության հանդեպ Սփյուռքի վստահությունը, որը պայմանավորված է Հայաստանի իշխող համակարգի բնույթով և դրանից բխող կառավարման անարդյունավետությամբ: Բայց համահայկական գաղափարները շարունակում են համառորեն առաջ քաշվել, ինչի պատճառը, անկասկած, ի վերջո ամենաօպտիմալ և անհրաժեշտ գաղափարը գտնելը չէ, այլ այն, որ այդ գաղափարները կամ նախաձեռնություններն իրենց ավելի խոր հիմքում ունեն քաղաքական շարժառիթներ և կասկած չկա, որ Համահայկական խորհուրդ կոչված կառույցի խորքում էլ նույնն է: Այդ գաղափարը լինելու է ներիշխանական պայքարի տարր, որ սկսվել է 2018-ին ընդառաջ՝ երբ Սերժ Սարգսյանը վայր կդնի նախագահական լիազորությունը, և անկասկած շարունակվելու է հետագա տարիներին, երբ իշխանության ներսում ընթանալու է թե նոր մոդելի, թե հարաբերությունների նոր տրամաբանության պայմաններում ներիշխանական նոր ստատուս-քվոյի ձևավորում:
Ի վերջո, Հայաստանի իշխանությունը գտնվում է մեծ «վերբեռնման»՝ ռեսթարթի փուլում, քանի որ նախորդ փուլն ալևս սպառել է իրեն բոլոր առումներով՝ թե՛ օբյեկտիվ, թե՛ սուբյեկտիվ գործոնների բերումով: Նախորդ փուլն ավարտվում է տոտալ ճգնաժամով, որն անխուսափելի էր լինելու անգամ արտաքին կոնյուկտուրայի բարենպաստ ռեժիմի առկայության պայմաններում: Անբարենպաստ ռեժիմը էլ ավելի արագացրեց ու խորացրեց ճգնաժամը, այդպիսով առավել սուր դարձնելով ներիշխանական վերադասավորման և վերամոդելավորման գործընթացը: Կան մի շարք գործոններ, որոնք Հայաստանի ներքաղաքական կարևոր հանգրվաններում միշտ ունեցել են իրենց առանձնահատուկ նշանակությունը: Օրինակ՝ ղարաբաղյան խնդիրը ինքնին որպես աշխարհաքաղաքական գործոն, օրինակ, «կռված տղերքի» գործոնը, և, օրինակ, Սփյուռքի գործոնը:
Հատկապես 1998-ի ներիշխանական թավշյա հեղաշրջումից հետո իշխանությունը շատ մեծ ուշադրություն է դարձրել այդ գործոնին: Իսկ ներկայումս այն ուղղակիորեն մասնակից է, գրեթե սուբյեկտային կարգավիճակով, որովհետև Հայաստանի իշխանության համար, կամ իշխանության հսկիչ, գերակա փաթեթի համար պայքարում առկա է մի թև, որը թեև հայաստանյան ծագումով, բայց գործնականում ներկայացնում է ռուսաստանյան Սփյուռքը: Խոսքը Կարեն և Սամվել Կարապետյանների մասին է, որոնց դեպքում, իհարկե, Սփյուռք ասվածը պայմանական է, սակայն առանցքային, քանի որ նրանց ռեսուրսները, որոնք թույլ են տալիս ներկայումս հավակնել Հայաստանի իշխանության, ձևավորվել են առավելապես Սփյուռքում՝ Ռուսաստանում: Միևնույն ժամանակ, բավական բաց տեքստով է ներկայացվել նրանց հավակնության բազան՝ Հայաստանի ներդրողների ակումբը, որի անդամ են մոտ երեք տասնյակ ռուսաստանահայ գործարարներ: Միևնույն ժամանակ, հիշարժան է նաև Կարեն Կարապետյանի կոչը սփյուռքահայությանը՝ գալ և մասնակցել Հայաստանի փոփոխություններին:
Այս պայմաններում, Համահայկական խորհրդի ձևավորման Սերժ Սարգսյանի գաղափարը այդ իրողություններին հակակշռելու, դրանք վերահսկողության տակ վերցնելու, այսպես ասած՝ «յուրացնելու» նախաձեռնություն է: Սերժ Սարգսյանը ոչ միայն փորձում է դրանով ձևավորել իր իշխանական հավակնության սփյուռքյան բազան, այլ գործնականում ստեղծել մի կառույց, որը կլինի գերակա, որի տակ կմտնի այսպես ասած ամբողջ սփյուռքյան ռեսուրսը: Այսինքն՝ Սարգսյանը այդպիսով փորձում է իրեն ենթարկեցնել նաև այն նախաձեռնությունները, որոնք իրենց բազա են փորձում դիտարկել Կարապետյանները: Ակնառու է նաև, որ Սարգսյանն իր այդ մտադրությունում հաջողության կարող է հասնել միայն այսպես ասած արևմտյան Սփյուռքի միջոցով, որովհետև ռուսական Սփյուռքը՝ առավելապես իհարկե կապիտալի կրող, նրա համար այլևս, երևի թե, կորսված ռեսուրս է և գրեթե անիրականանալի է թվում այն վերականգնելը:
Ինչ կարող է ստացվել արևմտյան Սփյուռքի մասով, դժվար է ասել, քանի որ այստեղ, իհարկե, իրավիճակն առավել հուսադրող չէ և վստահության բավականաչափ պաշարներ են մսխված անցնող տարիների ընթացքում: Մյուս կողմից, սակայն, այստեղ հետաքրքրական է աշխարհաքաղաքական որոշակի ենթատեքստը, որ առկա է չնայած զուտ ներհայկական շրջանակին: Ի վերջո, Հայաստանում ԱՄՆ դեսպանները պարբերաբար հանդիպումներ են ունեցել և ունենում հենց ամերիկահայ համայնքի ներկայացուցիչների հետ, Հայաստանի հետ կապված ծրագրեր քննարկելով և նրանց ներդրումային ակտիվություն խթանելու փորձերով: Այստեղ առանցքային նշանակություն է ստանում այն, թե օրակարգային ինչ շեշտադրումներ են նշմարվելու Համահայկական խորհրդի առաջ և ինչպիսի հարաբերակցության մեջ են դրանք լինելու պաշտոնական Երևանի օրակարգի, ու միջազգային հարաբերությունների միտումների հետ:
