«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է Հարավային Կովկասում և Կենտրոնական Ասիայում ՆԱՏՕ-ի գլխավոր քարտուղարի հատուկ ներկայացուցիչ Ջեյմս Ապատուրայը:
– Պարոն Ապատուրայ, հունիսի 12-ին Երևանում կայացած մամուլի ասուլիսի ընթացքում ասել էիք, որ ՆԱՏՕ-ի դաշնակիցները մտահոգված են Հարավային Կովկասում սպառազինությունների ծավալի աճով և Ղարաբաղում ստեղծված իրավիճակով: Ինչպե՞ս եք մեկնաբանում այս հայտարարությունը, այն հասցեագրված է հակամարտող երկրներին՝ Հայաստանին ու Ադրբեջանին, թե՞ ավելի շատ այդ սպառազինությունները մատակարարող հիմնական պետությանը՝ Ռուսաստանին:
– Դաշնակիցները, ինչպես և բոլորը տեսնում են, որ բռնության մակարդակը Ղարաբաղյան հակամարտության գոտում աճել է, և ապրիլյան իրադարձություններն իսկապես անակնկալ էին մեզ համար: Կարծում եմ, որ դրանք անակնկալ էին նաև շատերի համար Հայաստանում: Բայց դրանից հետո բռնության մակարդակը շարունակել է հետևողականորեն աճել: Սա մտահոգության լուրջ առարկա է: Հիմնախնդրի կարգավորմանն ուղղված քաղաքական գործընթացին, կարծես թե, չի հաջողվում նվազեցնել բռնության մակարդակը կամ հասնել որևէ էական, կոնկրետ լուծման, չնայած որ պարբերաբար տեղի են ունենում բարձր մակարդակի հանդիպումներ կողմերի միջև:
Երեկ ես Հայաստանի արտաքին գործերի նախարարի հետ քննարկում էի այն, թե ինչպես են ընդհանրապես ընթանում բանակցությունները: Իհարկե, ՆԱՏՕ-ն չի ուզում միջամտել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի գործընթացին: Մենք աջակցում ենք խաղաղության գործընթացին, աջակցում ենք համանախագահներին, բայց ամեն դեպքում լուրջ մտահոգություն կա բռնության բարձր մակարդակի կապակցությամբ: Դա ոչ թե իմ, այլ Մինսկի խմբի լիազորությունն է ասել, թե ով ինչի համար է պատասխանատու: Մենք այդ գործը պիտի նրանց թողնենք: ՆԱՏՕ-ն չունի դիտորդներ հակամարտության գոտում, բայց, այո, իրավիճակը մտահոգիչ է:
– ՆԱՏՕ-ն որևէ պատասխանատվություն չի՞ զգում այս տարածաշրջանում անվտանգության վիճակի համար:
– Կա բանակցային կոնկրետ ձևաչափ, որը համաձայնեցվել է բոլոր կողմերի միջև՝ ներառյալ ՆԱՏՕ-ի երկու անդամ պետությունները, որոնք նաև ՄԱԿ-ի Անվտնգության խորհրդի անդամներ են: Ուստի այս երկրները չեն ուզենա և կարծում եմ՝ ոչ ոք չի ուզենա, որ ՆԱՏՕ-ն ակտիվ դեր խաղա այս հարցում: Բայց մենք՝ որպես դաշինք, մտահոգված ենք այս տարածաշրջանի անվտանգությամբ և կայունությամբ: Մենք ամուր երկկողմ կապեր ունենք Հարավային Կովկասի բոլոր երեք երկրների հետ,և ինչպես բոլորը, օրինակ, ինչպես բոլոր հայերը, այնպես էլ մենք ուզում ենք, որ խնդիրը լուծվի խաղաղ ճանապարհով, և այդ լուծումը գոհացնի բոլոր կողմերին: Անշուշտ, մենք չենք ուզում անվտանգության վիճակը վատանա այստեղ, որովհետև մեզ համար ակնհայտ է՝ նույնիսկ եթե ՆԱՏՕ-ն ներգրավված չէ այս գործընթացին, ամեն դեպքում հակամարտությունն այստեղ բացասական հետևանքներ կունենա այս տարածաշրջանի սահմաններից շատ հեռու գտնվող երկրների համար և կազդի նաև ՆԱՏՕ-ի վրա:
– Դուք ասում եք, որ Ձեր կողմից կոռեկտ չի լինի գնահատականներ տալ հակամարտության կամ որևէ կողմի պատասխանատվության մասին: Ամեն դեպքում սպառազինությունների կուտակումը հակամարտող երկրների կողմից, Ձեր կարծիքով, կարո՞ղ է հանգեցնել լայնածավալ պատերազմի:
– Ես չգիտեմ, թե ինչ տեղի կունենա: Պարտադիր չէ, որ սպառազինությունների մրցավազքը հանգեցնի զինված հակամարտության: Ի վերջո, միշտ էլ ամեն ինչ վճռում են քաղաքական որոշումները: Սառը պատերազմի տարիներին Միացյալ Նահանգները և Ռուսաստանը հսկայական ծավալների սպառազինություն էին կուտակել, բայց նրանք այդպես էլ պատերազմ չսկսեցին միմյանց դեմ: Ուստի հնարավոր է, որ զենքերի քանակն ավելանա, բայց կռիվ չլինի: Սակայն երբ դրա հետ միասին շարունակվում են ցածր մակարդակի, իսկ երբեմն էլ ոչ ցածր մակարդակի ռազմական բախումները, և կիրառվում է բավական մտահոգիչ քաղաքական հռետորաբանություն, այդ դեպքում, իհարկե, սպառազինությունների մրցավազքը դառնում է խնդրի մի մասը, ինչը մտահոգիչ է: Ուստի մենք կուզենայինք, և կարծում եմ, որ դա բոլորի ցանկությունն է, որ կրճատվեր սպառազինությունների քանակը, մեղմացվեր հռետորաբանության տոնը և կոնկրետ առաջընթաց լիներ քաղաքական բանակցությունների դաշտում:
– Ինչպե՞ս կբնութագրեք Հայաստան-ՆԱՏՕ հարաբերությունները՝ հաշվի առնելով Հայաստանի անդամակցությունը ՀԱՊԿ-ին:
– Ես կառանձնացնեմ երկու հանգամանք: Հայաստանը պարզապես ՀԱՊԿ-ի անդամ չէ, այլև Ռուսաստանի դաշնակից պետությունը, և չնայած դրան՝ ՆԱՏՕ-ն և Հայաստանը երկար տարիների շատ լավ, հուսալի և գործնական համագործակցության պատմություն ունեն: Առաջին խոսքը, որ ասել եմ նոր դեսպանին, երբ նա ժամանեց, հետևյալն էր՝ «մեր միջև որևէ խնդիր չկա, և ես չեմ ակնկալում որևէ խնդիր Հայաստանի և ՆԱՏՕ-ի միջև»: Կարծում եմ, որ սա նաև լավ ազդակ է ուղարկում բոլորին այն մասին, որ Հայաստանը կարող է լինել ՆԱՏՕ-ի վստահելի գործընկերը և միաժամանակ՝ ՀԱՊԿ-ի լիարժեք անդամ, կարող է մասնակցել ՆԱՏՕ-ի գործողություններին Աֆղանստանում և Կոսովոյում, բայց նաև մասնակցել ՀԱՊԿ-ի գործընթացներին: Կարծում ենք, որ սա շատ կարևոր կամրջող ուղերձ է այն մասին, որ համագործակցությունը հնարավոր է, և կարիք չկա խիստ վերաբերվելու ինքնիշխան պետությունների քաղաքական որոշումներին:
