«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է ազատամարտիկ, նախկին քաղբանտարկյալ Մյասնիկ Մալխասյանը:
– Պարոն Մալխասյան, ընդդիմադիր ուժերից մի մասը կտրուկ դեմ են սահմանադրական փոփոխություններին, որոշ ուժեր մեղմ դիրքորոշում ունեն: Ձեր կարծիքով՝ աշնանը պայքար կձևավորվի՞ այդ փոփոխությունների դեմ:
– Ես կարծում եմ, որ կձևավորվի պայքարող ուժ՝ ժողովրդի այն հատվածը, որը դեռ չի հուսալքվել ու հանձնվել, և որն իր երկրի ապագայի նկատմամբ հույսեր ունի, կհամախմբվի: Պետք է գիտակցել, որ չպետք է հանձնվել հանրապետականների տարածած այն տեսակետներին, թե իրենք ամենազորեղն են, որ ինչպես ուզեն՝ կձևեն Սահմանադրությունն ու օրենքները: Դրա արդյունքում մեր երկիրը անկում է ապրում, մենք ետ ենք ընկնում մեր հարևաններից: Առողջ ուժերը սա պետք է գիտակցեն և թույլ չտան անցկացնել սահմանադրական փոփոխությունները:
– Սահմանադրական փոփոխությունների պատճառով տեսաք, թե փետրվարին քաղաքական դաշտում ինչ տեղի ունեցավ՝ «Բարգավաճ Հայաստան» կուսակցությունը տրոհվեց, նրա հիմնադիր Գագիկ Ծառուկյանը հայտարարեց, որ դուրս է գալիս քաղաքականությունից: Արդյունքում քանդվեց նաև ոչ իշխանական եռյակը: Այդպիսով չե՞ք կարծում, որ ոչ իշխանական դաշտի ոչ բոլոր ուժերը կպայքարեն սահմանադրական փոփոխությունների դեմ:
– Կարծում եմ, որ եռյակից ՀԱԿ-ը մնում է իր դիրքերում և սկզբունքորեն պայքարում է: Եվ կարծում եմ, որ այն այսօր միակ ընդդիմադիր առողջ ուժն է, որն իր պայքարով նպաստում է հասարակական-քաղաքական զարգացումներին: Ինչ վերաբերում է թույլ լինելուն, ապա 2008թ. էլ այն տպավորությունն էր, որ ամեն ինչ ոչնչացված է, ժողովուրդը հուսալքված , պատրաստ չէ պայքարի, բայց Լևոն Տեր-Պետրոսյանի գլխավորությամբ ստեղծվեց մի հզոր շարժում: Ճիշտ է, հաղթանակ չգրանցվեց, բայց այդ պայքարի շարունակականության արդյունքում իշխանություններն այսօր միջազգային արենայում ցույց են տալիս, թե ՀՀ-ն ժողովրդավար երկիր է, և ի տարբերություն Ադրբեջանի՝ կան նման շարժումներ: Պարզապես այս իշխանությունը ցանկանում է ժողովրդի մեջ հույսի վերջին կաթիլն էլ ոչնչացնել: Միայն ՀԱԿ-ը չէ, նաև այլ ուժեր կամ առանձին շարժումներ կան: Եվ այս ուժերը պետք է համախմբվեն սահմանադրական փոփոխությունների դեմ, որպեսզի կարողանան հաջողություններ ունենալ:
– Ամեն դեպքում չե՞ք կարծում, որ ընդդիմադիր ուժերը փետրվարյան իրադարձություններից հետո թուլացել են և միգուցե չկարողանան արդյունավետ պայքարել:
– Շատ վատ բան եք ասում: Չեմ ուզում նման բան մտածել, ուզում եմ, որ Հայաստանում ընդդիմադիր ուժերը շատ ուժեղ լինեն: Ցանկացած երկիր եթե չի ունենում ուժեղ ընդդիմություն, սկսում է միայն իր շահի մասին մտածել: Մեր իշխանությունները դա չեն գիտակցում, ամեն ինչ անում են, որ քանդեն: 2008 թվականից ամեն ինչ ներդնում են, որ ընդդիմությանը ոչնչացնեն: Երկրի համար որքան կարևոր է իշխանական համակարգը, նույնքան էլ կարևոր է ընդդիմությունը: Դուք տեսաք, թե Ադրբեջանը ԵԽԽՎ ամառային նստաշրջանում ոչ հայանպաստ ինչ վտանգավոր փաստաթուղթ էր ցանկանում անցկացնել, բայց դա չստացվեց: Անգամ պատվիրակության իշխանության ներկայացուցիչներն էին խոստովանում, թե այն ձախողելու համար որքան մեծ է եղել ՀԱԿ անդամ Լևոն Զուրաբյանի աշխատանքը: Եվ ի վերջո՝ մենք չպետք է հավերժ պայքարենք, մենք էլ պետք է ապրենք: Ի՞նչ է այս երկրի վիճակը, իրենք կերուխումների մեջ են, ժողովուրդն էլ թշվառության մեջ է ապրում: Իսկ ով այս մասին բարձրաձայնի, նրա գլուխը պտի կտրեն: Կամ՝ ասում են, թե արի քեզ մի թուլափայ գցենք, ձենդ կտրի: Ես նմաններին չեմ ընդունում: Եվ խրախուսում են նրանց, ովքեր դավաճանում են իրենց սկզբունքներին: Ազատամարտիկները դուրս եկան պայքարի, նրանց դեմ շանտաժ, ծեծուջարդ սկսեցին: Հո նրանք էլ քաղաքական չէին, ընդամենը ցանկանում էին երկիրն այս թշվառ վիճակից հանել: Պատերազմի տարիներին մեր տնտեսությունը Ադրբեջանի տնտեսությանը համաչափ էր զարգանում, մի բան էլ առաջ էր անցել: Հիմա հակառակն է, և դա վտանգավոր է: Իսկ սահմանադրական փոփոխությունների վրա ծախսվող գումարով մի լավ բան կարող եք անել, մի երկու գյուղի ճանապարհ ասֆալտապատեք, որ գյուղացիները չլքեն երկիրը. մնան իրենց գյուղերում:
– Ձեր կարծիքով, այնուամենայնիվ, ի՞նչ խնդիր է հետապնդում սահմանադրական փոփոխությունների նախագիծը:
– Կարծում եմ, որ այս պահին սահմանադրական փոփոխությունների անհրաժեշտություն բոլորովին չկա, որովհետև չկա այնպիսի խնդիր, որը գործող Սահմանադրության շրջանակներում լուծում չունենա: Հատկապես, որ մենք գտնվում ենք կիսապատերազմական իրավիճակում, որի դեպքում կիսանախագահական համակարգը ամբողջությամբ բավարարում է: Իհարկե, կան երկրներ, որտեղ նախագահական համակարգն է արդարացված, կան երկրներ, որտեղ կիսանախագահական կամ խորհրդարանական համակարգերն են արդարացված կամ ձախողված են:
– Այդ դեպքում, ի՞նչ նպատակ են հետապնդում այդ փոփոխությունները նախաձեռնողները:
– Կարծում եմ՝ վերարտադրության նպատակ են դրել:
– Իշխանություններն ասում են, որ իրենք կարող են վերարտադրվել նաև գործող Սահմանադրությամբ, և իրենց ոչինչ չի խանգարում, որ նորից հաղթեն: Իսկ Սերժ Սարգսյանն էլ հայտարարել է, որ փոփոխություններից հետո նախագահ, վարչապետ կամ Ազգային ժողովի նախագահ չի ցանկանում դառնալ:
– Ասում են, բայց նախկինում էլ շատ բաներ են ասել, որոնք հետո իրականություն չեն դարձել: Կարող ենք սկսել 1998 թվականից, երբ Ռոբերտ Քոչարյանն ասում էր, թե ինքը Հայաստանի նախագահ դառնալու ցանկություն չունի: Պայմանավորվածություն կար, որ Գագիկ Հարությունյանն է լինելու նախագահը, բայց իրադարձություններն այնպես զարգացան, որ Քոչարյանը դարձավ, ՀՀ քաղաքացիություն չունեցող անձը դարձավ ՀՀ նախագահ: 2008թ. մարտի 1-ի իրադարձություններից հետո Ս. Սարգսյանն ասում էր, թե եկեք քանդենք չհասկացվածության պատը: Մենք էլ հավատում էինք դրան, բայց մինչև հիմա այդ չհասկացվածության պատն այդպես էլ չի քանդվում, երկրի վիճակը օր օրի վատանում է, ժողովուրդն էլ արտագաղթում է: Այսօր մեզ համար ամենակարևորն այն է, որ երկրի տնտեսությունը զարգանա, բանակը զորանա, մարդիկ չարտագաղթեն, որ մեր երկիրը տարածաշրջանում իր տեղն ունենա: Մնացած հարցերը սրանց ածանցյալ են:
– Ս. Սարգսյանի ասածներին չե՞ք հավատում, որ չի ցանկանում զբաղեցնել երկրի առաջին երեք բարձր պաշտոնները:
– Այո, ասել է: Բայց հետո էլ կարող է ասել, թե Հանրապետական կուսակցության գործադիր մարմինը, խորհուրդը, ժողովուրդը խնդրեցին, պահանջեցին:
– Կարծում եք, որ եթե Սահմանադրությունը չփոխեն, իշխանությունները չե՞ն կարողանա վերարտադրվել:
– Հավանաբար ինչ-որ դրույթներ կան, որոնք ձեռնտու չեն իշխանություններին: Իհարկե, կարող են վերարտադրվել: Չէ՞ որ ամեն ինչ՝ իշխանությունը, զորքն էլ, զենքն էլ իրենց ձեռքում է: 2008թ. ինչպես արեցին: Սահմանադրությամբ արգելվում է, որ բանակը միջամտի ներքին խնդիրներին, բայց հետո դա օրինականացրեցին: Իսկ այս փոփոխությունների ամենավտանգավոր դրույթն այն է, որ ցանկանում են ստեղծել միակուսակցական համակարգ՝ Ազգային ժողովի ընտրություններում երկրորդ փուլի մեխանիզմ են ցանկանում ներդնել: Աշխարհում նման պրակտիկա գոյություն չունի:
