2022-ի փետրվարի 1-ից, Հրազդանի ՋԷԿ-ի 5-րդ էներգաբլոկի կայուն շահագործումը ապահովելու համար հայկական կողմը ռուսական «Գազպրոմ» ընկերությանը տարեկան կտրամադրի 31,79 մլն դոլարի չափով դրամական միջոցներ:
Հայաստանը պարտավորություն է ստանձնել վերադարձնել «Գազպրոմ»-ի կողմից Հրազդանի ՋԷԿ-ի 5-րդ էներգաբլոկում կատարված ներդրումները և ապահովել ներքին եկամտաբերությունը։ Բայց ներդրումները չեն վերադարձվել, ավելին՝ ավելացել են կայանի վերակառուցման համար գոյացած վարկային պարտավորությունները։
Այս խնդիրը լուծելու համար Հայաստանի և Ռուսաստանի կառավարությունները համաձայնության են եկել, որ 10 տարի շարունակ՝ 2022-ի փետրվարի 1-ից, «Հրազդան-5» կայանի կայուն շահագործումը ապահովելու համար, հայկական կողմը ընկերությանը տարեկան կտրամադրի 31,79 մլն դոլարի չափով դրամական միջոցներ, այսինքն ընդհանուր 300 մլն դոլարից ավելի: Այդ համաձայնագրի շրջանակներում առաջիկա 10 տարիների ընթացքում հնարավոր է դառնում ունենալ ռուսական գազի կայուն գին՝ 165 դոլար 1000 խմ-ի համար:
Այս ամենի «հիմքը» խայտառակ պայմանագիրն է, որ Հայաստանին դե ֆակտո պարտադրվեց 2013 թվականի դեկտեմբերին՝ Պուտինի Հայաստան այցի ընթացքում:
Պայմանագրով «Գազպրոմը» Հայաստանի հանդեպ այսպես ասած գազային մոնոպոլ իրավունքներ ստացավ մինչև 2043 թվական, Հայաստանը ստաձնեց որոշակի շահութաբերություն ապահովելու պարտավորություն: Այս թեմայի վերաբերյալ «Առաջին լրատվական»-ի հետ զրույցում Գործատուների հանրապետական միության նախագահ Գագիկ Մակարյանը նշեց, որ իր կարծիքով, այս գործարքը կարող է ոչ այնքան տնտեսական, որքան քաղաքական որոշման արդյունք լինել. «Մեր նկատմամբ Ռուսաստանի ամենաարդյունավետ ու ազդեցիկ գործիքներից մեկը միշտ էլ եղել է գազի մատակարարման խնդիրը: Մենք հիշում ենք, որ 2013-ին կնքվեց գազի վերաբերյալ պայմանագիր մինչև 2043 թվականի համար: Այսինքն պատերազմից հետո ստեղծված իրավիճակում այս պայմանագիրը որոշակի քաղաքական ենթատեքստ ունի: Տնտեսական առումով, սա այնքան էլ հասկանալի չէ, որովհետև մենք կարող էինք այդ գումարները ծախսել օրինակ, արևային էներգետիկայի զարգացման վրա, որով Հայաստանն ուժեղ է որպես արևային պետություն:
Արևային էներգետիկան հիմա էժանանում է, որովհետև արևային պանելների համար բջիջների արտադրությունն աշխարհում էժանացել է: Հայաստանում մի քանի կազմակերպություններ կան, որոնք այդ բջիջների հիման վրա պանելներ են արտադրում: Այսինքն մենք կարող էինք խթանել արևային էներգետիկան և ունենալ ավելի էժան երաշխավորված էներգետիկ ռեսուրսներ»,-ասաց Մակարյանը՝ հավելելով, որ իհարկե, մտահոգիչ է այս գործարքը, քանի որ հարկադրված ենք որոշակի քաղաքական ճնշումների մեջ ընկնել:
Հարցին, թե կարո՞ղ ենք արձանագրել, որ 2013-ին կնքված ամոթալի պայմանագիրը ական է Հայաստանի տնտեսության տակ դրված, նա պատասխանեց. «Ես կարծում եմ՝ արդեն ոչ: Եթե այն ժամանակ համարում էինք ական, որովհետև այն ժամանակ արևային էներգետիկան քիչ էր մուտք գործել Հայաստան, նաև թանկ էր, ապա հիմա էականորեն էժանացել է: Եթե Հայաստանը մտածում է, որ ինքը պետք է գազի այն մասը, որն օգտագործում է էներգետիկ ռեսուրսների վրա, փոխարինի արևային էներգետիկ ռեսուրսներով, այդ դեպքում արդյունաբերության մեջ, փողոցներում, շատ տներում հոսանքի մատակարարումը կապահովի արևային էներգետիկայով: Գազը կմնա միայն որպես ջեռուցման կամ կենցաղում օգտագործվող ռեսուրս: Եթե մենք էլեկտրական հոսանքն էժանացնենք և ստեղծենք այլ աղբյուրներով, մենք կարող ենք գազի դերակատարությունը նվազեցնել: Մենք կարող ենք 2-3 տարում 50 տոկոսով նվազեցնել գազի կիրառումն արդյունաբերության համար՝ այդ փոխարինելով արևային էներգետիկայի ռեսուրսներով, իսկ մի քանի հետո նույնիսկ 30 տոկոսի հասցնել գազի օգտագործումը: Այսինքն արևային էներգետիկայի զարգացման շնորհիվ գազի դերակատարությունը կնվազի և այլևս դա ական չենք կարող համարել: Բացի այդ, արևային էներգետիկան տեխնոլոգիապես ավելի մաքուր է»:
Գագիկ Մակարյանը համոզմունք հայտնեց, որ Հայաստանը պետք է մտածի արևային էներգետիկան զարգացնելու ուղղությամբ. «ՀԷԿ-երի դերակատարությունը Հայաստանում արդեն բավականին նվազել է, քանի որ շոգի պատճառով ջրային ռեսուրսները նվազում են, գետերը ցամաքում են, ՀԷԿ-երը ամռան ամիսներին վնասով են աշխատում: Ատոմային էներգետիկան մեզ մոտ դժվար է զարգացնել, որովհետև լուրջ ռեսուրսներ են պահանջվում ԱԷԿ կառուցելու համար: Մյուս այլընտրանքը մնում է արևային էներգետիկան»,-ասաց նա:
