Տավուշյան իրադարձությունների և դրանց հաջորդած զարգացումների ֆոնին առաջացած քննարկումներում ամենից հաճախ հարցադրումներից մեկը վերաբերում է կարգավորման խաղաղ գործընթացի ապագային: Հայաստանն ու Ադրբեջանը այս օրերին կիրառել են այնպիսի հռետորաբանություն, որը գործնականում անհնար է դարձնում բանակցություն պատկերացնելը: Այդ արձանագրումն անում են շատերը, բայց այստեղ թերևս հարկ է խոսել մեկ այլ բանի մասին: Իսկ մինչ այդ որևէ մեկը կարծում էր, թե կա՞ բանակցություն:
Դարձյալ թերևս պետք է գալ բավականին տաղտկալի դարձած ձևակերպմանը, թե բանակցության բացակայությունը պատերազմ է, թե ավելի լավ է բանակցել, քան պատերազմել: Այդ ամենը տեսականում իհարկե այդպես է, սակայն այդօրինակ հայտարարությունները տրաֆարետ են, երբ կտրված են կոնկրետ խնդրից և իրողություններից: Իսկ արցախյան գործընթացում կոնկրետ իրողությունը բացարձակապես այլ է և բոլորովին ենթակա չէ տրաֆարետային ձևակերպումների: Որովհետև ժամանակը, փորձը ցույց է տվել, որ Ադրբեջանը կարող է մի ձեռքով բանակցության տպավորություն թողնել, մյուս ձեռքով շանտաժել ու սպառնալ պատերազմով:
Տարիներ շարունակ եղել է իբրև բանակցություն, բայց իրականում ակնհայտորեն հասունացել է պատերազմ: Ըստ այդմ՝ երբ խոսվում է բանակցություն, թե պատերազմ, պետք է հստակ պատկերացնել, որ իրադրությունն արցախյան հարցում բոլորովին այլ է, և պատերազմ կարող է լինել բանակցությանը զուգահեռ, ու միաժամանակ կարող են չլինել թե՛ պատերազմ և թե՛ բանակցություն: Ասել կուզի՝ դրանք փոխադարձաբար միմյանց պայմանավորող հասկացություններ չեն, որովհետև արցախյան հարցի խորությունն ու առանձնահատկությունն այլ են: Այստեղ չկա պարզապես հակամարտություն, այստեղ ռեգիոնալ անվտանգության ռազմաքաղաքական համակարգի, աշխարհակարգի ռեգիոնալ կառուցվածքի հարց է, ըստ այդմ՝ պատերազմն էլ, բանակցությունն էլ ունեն չափման բոլորովին այլ կատեգորիաներ:
Բանակցությունը չէ, որ զսպում է Ադրբեջանին, այլ ռազմաքաղաքական բալանսը, որը պետք է հիմնված լինի նախ՝ հայկական պետականության ուժի և դրա շուրջ խմբված համահայկական ներուժի վրա և հետո նաև՝ հայկական պետականության արտաքին գործընկերային ու դաշնակցային շրջանակը հնարավորինս ընդլայնելու վրա: Իսկ դրա համար բնականաբար անհրաժեշտ են բովանդակային աշխատանք համաշխարհային և ռեգիոնալ ուժային կենտրոնների հետ, ընդհանուր բովանդակային գաղափարական, հայեցակարգային դաշտի ձևակերպում, արժեհամակարգային և մշակութային տարբերությունների համադրման կարողություն:
