Թեև Հայոց ցեղասպանության 100-րդ տարելիցի առիթով Հայաստան ժամանած նախագահները չորսն էին՝ ավելի քան 60 պատվիրակությունների շարքում, սակայն հասկանալիորեն առանձնակի ուշադրությունը նրանց երկուսի վրա էր՝ Ֆրանսիայի և Ռուսաստանի նախագահների:
Այս տեսանկյունից հետաքրքրական էր Ծիծեռնակաբերդի զոհերի հուշահամալիրում կազմակերպված արարողությանը նրանց ելույթները՝ պատկերացնելու համար, թե ինչ մեսիջներով կամ առաքելությամբ էին եկել երկու նախագահները Երևան՝ բացի, իհարկե, այն խնդիրներից ու հարցերից, որ նրանք պատրաստվում են Երևանում քննարկել արդեն կուլիսային հանդիպումներում:
Պուտինի և Ֆրանսուա Օլանդի ելույթներն ըստ էության կարելի է միմյանց հակապատկեր համարել: Նախ և առաջ հատկանշական է, որ Ռուսաստանի նախագահը Ծիծեռնակաբերդում հնչեցրած իր ելույթում «Ցեղասպանություն» բառը չօգտագործեց, իսկ ահա Ֆրանսուա Օլանդը այս առումով միանգամայն հստակ էր և կոնկրետ:
Այս նրբերանգներից զատ՝ բովանդակային մեսիջների առումով ակնհայտ էր մի բան՝ Ռուսաստանի նախագահը երևանյան հուշահամալիրի ամբիոնը օգտագործեց ավելի շատ «սեփական» խնդիրները հրապարակելու և որոշակիորեն նաև սպառնալից տոնայնությամբ մեսիջներ հղելու աշխարհին՝ այն դեպքում, երբ Ֆրանսիայի նախագահի մեսիջը կարծես թե այն էր, որ Հայոց ցեղասպանության խնդիրը պետք է օգտագործել ընդհանրապես միջազգային քաղաքականության փոփոխությունների համար:
Պուտինը Հայոց ցեղասպանությունից եկավ դեպի ռուսոֆոբիա, հետո էլ սպառնալից տոնով հայտարարեց, թե որևէ բան անելուց առաջ պետք է մտածել հետևանքների մասին:
Առաջին հայացքից սա իսկապես կարևոր է, սակայն մյուս կողմից՝ Ռուսաստանը փաստորեն այդպիսով որոշակիորեն սպառնում է, որ Մոսկվան պատրաստ է նույնն անել ցանկացած դեպքում, ինչը որ արեց Ուկրաինայում: Իսկ Երևանում հնչած նրա այդ հայտարարությունները առանձնակի նրբերանգներ են ստանում այն տեսանկյունից, որ հնչում են մի երկրից, որը գտնվում է աշխարհաքաղաքական մրցակցության կարևոր տարածաշրջանում, և որտեղ առկա է ռուսական ռազմակայան:
Այս տեսանկյունից ակնհայտ դարձավ, որ Ռուսաստանի նախագահի այցի բուն նպատակը Հայոց ցեղասպանության ոգեկոչումը չէր, այլ ցույց տալը, թե ում վերահսկողության գոտին է Հայաստանը:
Խնդիրն այն է, որ Հայոց ցեղասպանության 100-րդ տարելիցի համաշխարհային արշավը ըստ էության ստեղծել էր հետաքրքրական միջազգային մթնոլորտ, երբ միջազգային հանրությունը, Եվրամիությունը, Վատիկանը մի շարք կարևոր ժեստեր արեցին Հայաստանի ուղղությամբ: Եվ եթե չլինեին այդ ժեստերը, ապա, ամենայն հավանականությամբ, Պուտինը կարիք չէր ունենա գալ Հայաստան: Եվ սա է նաև պատճառը, որ նա բավական երկար ձգձգեց իր այցի մասին վերջնական որոշման վերաբերյալ հայտարարությունը: Ի վերջո նա որոշեց գալ և հայտարարել, որ այստեղ իր տարածքն է, և հետևանքների մասին պետք է մտածել: Սա էր Պուտինի ելույթի ֆունդամենտալ, առանցքային տարբերությունն ու նշանակությունը՝ Օլանդի ելույթի համեմատ, և ընդհանրապես հարյուրամյակի ողջ այս գործընթացի կոնտեքստում:
Պուտինը սույնով ըստ էության եզրափակեց գործընթացի քաղաքական մասը կամ առնվազն ակնհայտորեն կատարեց այդ փորձը՝ հատկապես այն ֆոնին, որ Միացյալ Նահանգները գործընթացի քաղաքական մասով նախընտրեց չանել որևէ բեկումնային քայլ և աչքի չընկնել որևէ ոչ ստանդարտ պահվածքով:
Այս տեսանկյունից ՌԴ նախագահի ելույթը ըստ էության ելույթ էր իրադարձությունները դարձ ի շրջանս յուր բերելու կամ, այսպես ասած, հարյուրամյակի առիթով Հայաստանի ազատ խաղի հնարավորության ավարտն ազդարարելու:
Ըստ այդմ, իրական գործընթացները ըստ էության մեկնարկում են ապրիլի 25-ից սկսած, կամ՝ ապրիլի 25-ից սկսած վերադառնում է իրականությունը:
