«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է փիլիսոփայության դոկտոր, պրոֆեսոր Լյուդմիլա Հարությունյանը…
– Տիկին Հարությունյան, այսօր ՀՀ անկախության 20-ամյակն է, որո՞նք են, Ձեր կարծիքով. մեր անկախության ձեռքբերումներն ու կորուստները:
– Ամեն պետություն էլ ձգտում է անկախության, մաքրման, որ իր ժողովրդի ու իր ազգի շահերը պաշտպանի: Ես բարձր եմ գնահատում հայկական պետության գոյությունը և գտնում եմ, որ մեր ամենամեծ ձեռքբերումը հենց դա է, եթե հաշվի առնենք, որ դարեր շարունակ մենք ցանկացել ենք ունենալ սեփական պետություն, ոչ թե լինել ուղղակի տարածք, և այժմ մենք դա ունենք: Ես անկախության ձեռքբերում եմ համարում Ղարաբաղի անկախությունը, մենք անվտանգության գոտի ստացանք:
Մենք բազում կորուստներ ենք ունեցել. հողի սխալ ռեֆորմի պատճառով մենք մեր գյուղն ենք կորցրել, այժմ էլ միգրացիոն քաղաքականություն չունենալով` մենք մեր գյուղացուն, մեր բնակչությունն են կորցնում, և վերջապես, մենք մեր ինքնության խնդիրն ունենք, որը կարող էինք նաև չունենալ: Բայց նաև պետք է հաշվի առնել, որ կայսրություն է փլուզվել, իսկ նման դեպքերում այն պետությունները, որոնք այդ կայսրության մաս են կազմել, և ձեռքբերումներ են ունենում, և կորուստներ: Ես չեմ ուզում մաքսիմալիստ լինել` Խորհրդային Միության փլուզման պարագայում մենք այսքանը կարող էինք ստանալ:
– Այսօր շատ է խոսվում այն մասին, որ մենք` հայերս, չենք կարողանում արժևորել մեր անկախությունը: Ձեր գնահատմամբ` դա այդպե՞ս է:
– Ամեն մի բարիք մարդը գնահատում է մեկնելով իր անձից, իր ընտանիքից, և եթե քաղաքացու կենսամակարդակը չի աճել, եթե քաղաքացու իրավիճակը չի բարելավվել, ապա նա չի կարող աբստրակտ գնահատել անկախությունը: Այդ իսկ պատճառով անհնարին է պահանջել ժողովրդից արժևորել այն աբստրակտ քաղաքական արժեքը, ինչպիսին է անկախությունը: Մենք չենք կարող ժողովրդին ասել` դու քեզ մոռացի, մոռացի, որ քո երեխան սոված է պառկում քնելու, մոռացի, որ քո զավակը հայրենիքից հեռու է և աբստրակտ գնահատի անկախությունը: Չի կարելի մարդուց պահանջել աբստրակտ գործողություններ, և այդ առումով ես գտնում եմ, որ մենք ավելի ենք արժևորում անկախությունը, քան կարող էինք:
– Իսկ քաղաքական էլիտան, իշխող վերնախավն ինչքանո՞վ է արժևորում անկախությունը:
– Էլիտան նախ ինքն իրեն չի արժևորում: Ես կարծում եմ, որ էլիտան ինքը գլխի չէ, որ ինքն էլիտա է, քանզի այն իրեն որպես պետության տերը չի զգում, չի զգում իրեն որպես առկա խնդիրների տերը: Այդ առումով էլիտան չի կարող գնահատել անկախությունը, քանի որ ինքն իրեն չի գնահատում որպես էլիտա:
– Տիկին Հարությունյան, իսկ արդյոք անկախությունը չարժևորելով չէ՞ պայմանավորված, որ Հայաստանի անկախության 20-ամյակին նվիրված զորահանդեսին մասնակցելու են ռուսական զորամիավորումները: Ձեր կարծիքով` ինչքանո՞վ է դա նորմալ:
– Եթե մենք հիշենք, որ մենք ավտորիտար պետություն ենք, որ մենք տոնահանդեսին զենք ենք ցույց տալիս և ցուցադրում ենք մեր պաշտպանվածությունը, ապա պարզ կդառնա, որ ռուսական զորքի ցուցադրումը մեր պաշտպանվածության ցուցադրության մասն է: Եթե մենք համաձայն ենք, որ պետությունը ցույց տա իր պաշտպանվածությունը, ապա պետք է անկեղծ լինենք և թույլ տանք, որ պետությունը նաև ցինիկ լինի: Սա կարելի է դիտել որպես ցինիզմ, կարելի է նաև դիտել որպես նայիվություն` ով չգիտի, որ Հայաստանի անվտանգությունն ապահովում են նաև ռուսները: Վերջին հաշվով, ես ուզում եմ, որ պետությունն անկեղծ լինի, քանզի ինձ ավելի է ջղայնացնում այն փաստը, երբ Հայաստանի սահմանն անցնելուց իմ անձնագիրը կնքում է ռուս սահմանապահը, և այս առումով, երբ ռուսական զենքն է ցուցադրվում, ես համարում եմ, որ պետությունն անկեղծ է: Սակայն այստեղ կարևոր է նաև այն հանգամանքը, որ ռուսական զենքի ցուցադրությունից ոչ թե մեր ժողովուրդը վախենա, այլ թշնամին: Սա ավտորիտար պետության վարվելակերպն է, երբ ասում է` ժողովուրդ, դու նայի ու ծափահարի, սակայն ես կուզենայի, որ մեր ժողովուրդը լիներ այս ամենի դերակատարը, ոչ թե հանդիսատեսը: Ռիտուալների այսպիսի թանձրությունը չի խոսում երկրի բարգավաճման մասին, մենք սովետից ենք գալիս և մենք տեսել ենք, թե ինչպես էր այդ երկիրը ռիտուալով խեղդել մեզ բոլորիս: Ես այսօր ուզում եմ, որ ռիտուալը փոխարինվի ճշմարտության պահով, որովհետև ժողովուրդը դրան է սպասում, ժողովուրդը չի մասնակցում այդ խրախճանքին, և որ մասնակցեր ոչ թե որպես հանդիսատես, այլ որպես մասնակից և իրականում վայելող: Բավարար է հանդիսատես լինել, այժմ ժամանակն է, որպեսզի ժողովուրդն իրեն մասնակից ու տեր զգա: Ինձ համար առավել ցանկալի կլիներ, որ պետությունը չլիներ ավտորիտար ու զենք ցուցադրեր, այլ ցուցադրեր ժողովրդավարություն, որովհետև մեր իրական պաշտպանությունը ժողովրդավարությունն է, մեր ամենամեծ զենքը ժողովրդավարությունն է: