«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է ՄԱՀՀԻ ասոցացված փորձագետ, քաղաքագետ Դավիթ Ստեփանյանը։
-Պարոն Ստեփանյան, ՌԴ ԱԳՆ պաշտոնական ներկայացուցիչ Մարիա Զախարովան նշում է, որ կարևոր է, որ Երևանը ներդրում ունենա Լաչինի միջանցքի շուրջ ստեղծված իրավիճակի հանգուցալուծման որոնման գործում։ Ի՞նչ է ակնկալում Ռուսաստանը Հայաստանից, ո՞րն, ըստ իրենց, պետք է լինի Երևանի անելիքը։
-Զախարովան որևէ նոր բան չասաց, ակնկալիքների մասին իրենք նախկինում էլ են խոսել։ Մոսկվան ակնկալում է Լաչինի միջանցքի դիմաց ստանալ «Զանգեզուրի միջանցք»։ Երբ նրանք ասում են, որ Երևանն էլ պետք է ջանքեր գործադրի, խոսքը հենց սրա մասին է։ Նա չի կարող դա ուղիղ ասել, բայց բազմիցս Մոսկվայից տարբեր մակարդակներով ասել են, որ իրենց ակնկալիքը դա է։ Ռուս-ադրբեջանական, ռուս-թուրքական համագործակցության մեխն այս փուլում «Զանգեզուրի միջանցք» բացելն է՝ էքստերիտորիալ հիմունքներով, որտեղ իշխելու է ռուսական ՖՍԲ-ն, դրա դիմաց ժամանակավոր բացել Լաչինի միջանցքը՝ նորից ռուսների վերահսկողության տակ։ Այսինքն՝ մենք դրանից որևէ բան չենք ստանա, նույնիսկ արցախցիները չեն ստանա, որովհետև թիվ մեկ թիրախը Հայաստանն ու Արցախն է։
Եվ եթե նույնիսկ Լաչինի միջանցքը բացվի դրա արդյունքում, դա լինելու է ժամանակավոր, օրերից մի օր նորից է փակվելու։ Վստահ եմ՝ հսկիչ-անցագրային կետը չի էլ հանվելու, միշտ էլ գործելու է, ուղղակի եթե մենք «Զանգեզուրի միջանցք» տանք թուրքին, այդ անցակետում լինելու են ոչ միայն ադրբեջանցիներ, այլ նաև ռուսներ։ Մենք պետք է հասկանանք ինչքանով է դա մեզ ձեռնտու, կարծում եմ՝ բոլորովին էլ ձեռնտու չէ, որովհետև էքստերիտորիալ միջանցքն ու Արցախին կապող ճանապարհը որևէ ձևով հավասար լինել չեն կարող։ Մենք միանշանակ կտուժենք, եթե դա անենք։ Մեզ համար դա կարմիր գիծ է, ինչքանով ես հասկանում են՝ դա ՀՀ ղեկավարության դիրքորոշումն է, հուսով եմ դրանից հետ չեն կանգնի։
-ՀՀ ղեկավարությունը մեկ նշում է, որ Լաչինի միջանցքում բացի Ռուսաստանից որևէ մեկը չի կարող վերահսկողություն ունենալ, մյուս կողմից էլ՝ միջազգային փաստահավաք առաքելություն ենք պահանջում։ Սա իրար չի՞ հակասում։
-Հայաստանի ղեկավարությունը նշում է, որ որևէ մեկն այնտեղ այսօր վերահսկողություն չունի։ Իսկապես այնտեղ միայն ռուսներն են, թուրքերին չհաշված… դրա համար հիմա պահանջում են, որպեսզի գա միջազգային փաստահավաք խումբ, նոր խաղացող լինի, որն Ադրբեջանի անօրինական գործողությունները կփորի սանձել, որովհետև ռուսները չեն սանձում։ Ասեմ ավելին՝ այս ամենը ռուս-ադրբեջանական պայմանավորվածությունների արդյունք է։
-Փաշինյանը բառացի նշում է, որ Լաչինի միջանցքում Ռուսաստանից բացի որևէ մեկը վերահսկողություն չպետք է իրականացնի, ի՞նչ է սա նշանակում։
-Կա նոյեմբերի 9-ի թղթի կտոր, որտեղ բառացի այդ ամենը գրված է՝ Ռուսաստանն է վերահսկողություն իրականացնում։ Փաշինյանը որևէ նոր բան չի ասել։Իրականում հետաքրքիր մի բան է տեղի ունեցել։ ՀՀ իշխանությունները ուղիղ կերպով ասում են, որ իրականում այն Արցախը, որը մնացել է, որտեղ ապրում են հայեր՝ գտնվում է Ռուսաստանի վերահսկողության տակ։ Այնպես որ բացվում են փակագծեր, թե ինչ է գրված նոյեմբերի 9-ի թղթում։ Փաստսացի՝ այդ թուղթն Արցախի հանձման-ընդունման ակտ է եղել, որում Հայաստանն Արցախը հանձնել է ռուսներին։ Մնացած մասն էլ ռուսները կիսել են թուրքերի հետ։ Որևէ նոր բան այստեղ չկա։
-Ի՞նչ ավարտ կունենան Ռուսաստանի ջանքերը՝ ամերիկացիներից հանդիպումների անցկացումը խլելու հետ կապված։
-Հուսով եմ, որ չի ունենա ավարտ։ Այսինքն ռուսներն իրենց նպատակին չեն հասնի։ Մենք տեսնում ենք՝ ինչպես են ռուսները գործում Արցախում, տեսնում ենք «փառուխացումը», որն Արցախից դուրս է եկել, հասել Հայաստան։ Հիշենք Տեղ գյուղում կատարվածը, որտեղ ռուսները հերթական անգամ հանձնցին մեր դիրքերը ադրբեջանցիներին, դրա մասին մեզ նույնիսկ տեղյակ չպահելով։ Ռուսների վերադարձը բանակցային պրոցես՝ Հայաստանի ու Ադրբեջանի միջև, նշանակում է, որ մենք ունենում ենք բանակցություններում երկրորդ հակառակորդ կողմ, այսինքն՝ Ադրբեջանին գումարվում է նաև Ռուսաստանը։
