«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է ՄԱՀՀԻ ասոցացված փորձագետ, իրանագետ Էմմա Բեգիջանյանը:
Տիկին Բեգիջանյան, Իրանի էներգետիկայի նախարարը ժամանում է Հայաստան՝ տնտեսական համագործակցության հայ-իրանական համատեղ հանձնաժողովի նիստին մասնակցելու համար: Ինչպե՞ս եք գնահատում այս այցը և ինչ ակնկալել դրանից:
Շատ լավ կլինի, մենք իրենց հետ կարող ենք շատ լավ համագործակցել, բայց մինչև օրս խոսքից այն կողմ քայլ չի արվել: Դա է ամբողջ խնդիրը: Տեսեք, հիմա Իրանը շահագրգիռ է մեզ հետ համագործակցությամբ: Իրանն իր շահերից ելնելով, միջանցքի հարցը ասպարեզից հանելու համար պատրաստ է ինչ-որ բաներ անել մեզ հետ, մեզ համար: Իսկ մենք որքանով դա կանենք, որքանո՞վ ենք ակտիվ, սա է ամբողջ հարցը: Խոսում են, խոսում են ու ոչինչ: Իրենց խոսքը լսելիս ոգևորվում ես, հետո ոչինչ տեղի չի ունենում: Մենք Իրանի հետ բազմաթիվ համաձայնություններ, փոխըմբռնման հուշագրեր, պայմանագրեր ունենք, մի ամբողջ տրցակ, բայց դրանցից ոչ մեկից մենք չենք օգտվել: Ես ուզում եմ հավատալ, որ այս անգամ այդպես չի լինի, որովհետև դա նաև մեր ազգային շահերից է բխում: Հիմա մեր շահերը համընկնում են և ցանկացած հայ-իրանական համագործակցության քայլ ողջունում ու ուրախանում եմ, բայց եթե խոսքից անցնեն գործի:
Այսինքն հնարավոր է, որ սա հերթական համագործակցության քայլը լինի, որը կհամալրի թղթի վրա գրված նախորդ համաձայնությունները, բայց որոնք չէր իրագործվել:
Այո, ինչպես միշտ, այցելում ենք իրար, ասում ենք, որ մենք ոչ մի խնդիր չունենք, բարեկամ երկրներ ենք, չնայած կրոնը տարբեր է, բայց մենք շատ լավ հարաբերություններ ունենք, և ի՞նչ: Տեսնում ենք, Իրանի տնտեսական իրական համագործակցություն իրենց այլ հարևանների հետ, իսկ մերը մնում է թղթի վրա: Ես հիշում եմ, որ Լևոն Տեր-Պետրոսյանի ժամանակներից ես միշտ ասում էի, որ Իրանի հետ հարաբերությունները կարևոր են, պետք չի դրանք սահմանափակել Արևմուտքի գործոնի պատճառով: Այն ժամանակ Ռուսաստանը չկար, որ մի որևէ կերպ խոչընդոտ լիներ: Հետո արդեն ասում էի, որ ավելի լայն խողովակաշար կառուցեն իրանական գազի համար: Իրանն էլ միշտ փորձել է այնպես անել, որ Ադրբեջանին չվիրավորեն, իսկ այօր արդեն Թուրքիան բացահայտ գնում է դեպի համաիրնկան կոալիցիա: Թուրքիան հակաիրանականությունը դարձրել է իր համար խաղաքարտ, գնում է Սաուդյան Արաբիա և ասում՝ Իրանը պակայունացնող տարր է այս տարածաշրջանում: Իսրայելի նախագահն է այցելում Թուրքիա ու դրա նախօրեին իրանական լրտեսական խումբ է ձերբակալում: Հետո հայտարարում է, որ տարածաշրջանը հենց Իրանն է ապակայունացնողը: Իրանի կողմից ես դեռ լուրջ պատասխան չեմ տեսել: Ու բնական է, որ եթե Թուրքիան այդպիսի կեցվածք է որդեգրել, ապա Ադրբեջանն իր հետ է, որովհետև Ադրբեջանն անկախ չէ, Ադրբեջանը Թուրքիայի մի մաս է ընդամենը:
Հայ-իրանական հմագործակցության ավելի շատ գործնական հուն մտնելու հարցում ավելի շատ իրանական կողմն է դանդաղո՞ւմ, թե՞ հայկկան:
Սկզբում մենք դանդաղում էինք և դա Իրանին ձեռնտու էր, որովհետև Ադրբեջանն անընդհատ Իրանին ասում էր՝ դուք Հայաստանի հետ եք համագործակցում, որը մեր թշնամին է: Որպեսզի Ադրբեջանին բերանը փակեն, Իրանը մեզ ասում էր՝ եթե դուք քայլ չեք անում, մենք էլ չենք անի: Բայց կլինեն դեպքեր, երբ մենք քայլ անում ենք և ստիպում ենք, որ դուք էլ քայլ անեք: Ոնց որ Ադրբեջանն է Իրանի հետ անում: Եվ միշտ նույն պատճառաբանությամբ Հայաստանը հապաղել է, Իրանն էլ ասել է՝ չեք ուզում, չենք անի: Բայց հիմա Իրանն իսկապես շահագրգիռ է, որ մենք փոխհարաբերություններն ամրապնդենք: Անգամ եթե ինչ-որ տեղ պետք է փոխզիջումների գնալ ապա պետք է գնալ: Մենք պետք է համագործակցենք՝ անկախ ամեն ինչից: Հիմա մեզ մոտ այս տարածաշրջանում Ռուսաստանն իր գործերով է զբաղված, և մենք միայն Իրանի հետ համագործակցությամբ կարող ենք մեր շահերից բխող քայլեր անել: Մենք պետք է համագործակցենք, որ իրանցիները Սյունիքում ներդրումներ անեն, տարբեր ծրագրեր իրականացնեն, մենք ճանապարհների կառուցումն արագացնենք, որը կարող է լրջորեն փակել միջանցքի օրակարգը: Ցանկության դեպքում այդպիսի հնարավորություն կա: Տեսեք, մենք Իրանից Հայաստն գազատարի համաձայնագիրը ստորագրել ենք 1992-ին, և միայն 2012-ին դա ունեցանք: Թուրքիան 1996 թվականին կնքեց նմանատիպ համաձայնագիր ավելի մեծ մասշտաբի, և 2000-ին արդեն հանձնեցին շահագործման: Դա նշանակում է, որ և Հայաստանի, և Իրանի կողմից այդ ուղղությամբ քայլեր չեն արել; Հիմա մենք պիտի քայլ անենք, մենք պիտի ցույց տանք, որ Իրանը մեզ հետ է: Ադրբեջանը աշխատում է ցույց տալ, որ Իրանը Հայաստանի հետ չի, իսկ մենք պետք է ցույց տանք, որ Իրանը մեզ հետ է:
