«Առաջին լրատվական»-ի հարցերին պատասխանել է ԱԺ տնտեսական հարցերի հանձնաժողովի փոխնախագահ Բաբկեն Թունյանը
Պարոն Թունյան, երեկ ԱԺ–ում քննարկում էիք կազմակերպել թուրքական ծագման ապրանքների ներկրման արգելքի վերաբերյալ: Փոքր–ինչ կպարզաբանե՞ք՝ որն էր քննարկման նպատակը, ինչ եզրահանգման եկաք:
Ինչպես հիշում եք, 44-օրյա պատերազմի օրերին որոշում ընդունվեց արգելել թուրքական ծագման ապրանքների ներկրումը: Որոշումն ուժի մեջ մտավ հունվարի 1-ից, 6 ամիս ժամկետով, որովհետև ԵԱՏՄ կանոններով դրանից ավելի երկար ժամկետով չենք կարող արգելք սահմանել: Հետո այդ արգելքը ևս 6 ամսով երկարացվեց նոր որոշմամբ: Դեկտեմբերի 31-ին կլրանա նաև այդ երկրորդ 6 ամիսը, և եթե նոր որոշում չլինի, ապա արգելքը ավտոմատ կվերանա: Այժմ ցանկանում ենք հասկանալ, թե այս ընթացքում թուրքական ապրանքների ներկրման արգելքը ինչ ազդեցություն է ունեցել մեր տնտեսության վրա, և երկարացնելու դեպքում՝ տնտեսական առումով ինչ հետևանք կունենա:
Որքան հիշում եմ, այդ արգելքը քաղաքական որոշում էր՝ պայմանավորված կոնկրետ Թուրքիայի ակտիվ միջամտությամբ պատերազմին: Հիմա ստացվում է՝ արգելքը շարունակել–չշարունակելը տնտեսական շահերից ելնելո՞վ է որոշվելու:
Այո, ճիշտ եք հիշում, ես ինքս էլ ասել եմ, որ դա ոչ թե տնտեսական, այլ քաղաքական որոշում էր՝ ժեստ՝ ի պատասխան Թուրքիայի վարքագծի: Այսինքն, սա տնտեսական հովանավորչություն չէր՝ ի շահ մեր տեղական արտադրողների: Ճիշտ է, կային ակնկալիքներ, որ թուրքական ապրանքների բացը կլրացվեր տեղականով: Բայց դա ինչ մասշտաբներ կունենար, ինչ այլ էֆեկտներ կային, պարզ չէր. Այն ժամանակ անգամ մեծ ցանկության դեպքում հնարավոր չէր նման վերլուծություն անել: Ակնհայտ էր, որ Թուրքիան մեր այդ քայլը տնտեսական առումով կարող է անգամ չնկատել, որովետև Հայաստանը Թուրքիայի արտահանման մեջ չնչին կշիռ ունի: Սակայն մենք դրանով մեր վերաբերմունքը արտահայտեցինք: Սակայն այժմ էկոնոմիկայի նախարարության մեր գործընկերները գտնում են, որ նաև տնտեսակա՛ն առումով է պետք արգելքը երկարաձգել, քանի որ դա նպաստում է տեղական արտադրությանը: Քննարկման նպատակն էլ հենց դա հասկանալն էր՝ տնտեսապես դա մեզ ինչ է տալու:
Ե՞վ, ի՞նչ հասկացաք և ինչ որոշեցիք:
Որոշում դեռ չկա, որոշում ընդունողն էլ կառավարությունն է: Այս պահին դեռ քննարկումներ են ընթանում… Վերջնական բան դեռ չկա:
Սակայն էկոնոմիկայի նախարարությունում կարծես հստակ որոշում կա: Վահան Քերոբյանը ասել է, որ իրենք ամեն ինչ անում են, որ թուրքական ապրանքների ներմուծումը չթույլատրվի: Իսկ նրա տեղակալ Արշակ Ասլանյանն էլ «Արմենպրեսի» հետ զրույցում նշել է, որ էկոնոմիկայի նախարարությունը կառավարությանն առաջարկել է դեկտեմբերի 31-ից հետո կրկին երկարաձգել թուրքական ծագման վերջնական սպառման ապրանքների՝ Հայաստան ներկրման արգելքի գործողության ժամկետը:
Կրկին ընդգծեմ. որոշումը ընդունելու է կառավարությունը, ոչ թե էկոնոմիկայի նախարարությունը: Նախարարությունն առաջարկել է, իսկ առաջարկը կարող է ընդունվել կամ չընդունվել: Հաշվի առնելով ոչ միայն տնտեսական, այլ նաև այլ գործոններ:
Նախարարը նաև նշել էր, որ թուրքական ապրանքների արգելքը երկարաձգելը մեր տնտեսության, տեղական արտադրության վրա դրական էֆեկտ է ունեցել ու կարող է ունենալ, համոզված է, որ դրա վերաբերյալ նորմալ վերլուծություն հասարակությանը կներկայացվի:
Ես միայն ուրախ կլինեմ, եթե նման վերլուծություն ներկայացվի:
Այսինքն ձեզ չի՞ ներկայացվել նման վերլուծություն:
Դեռ ոչ:
Փոխնախարար Արշակ Ասլանյանը նույն հարցազրույցում ասել է, որ իրենց գերատեսչությունը քննարկել է, վերլուծություն կատարել, թե արգելքը որքանով է տնտեսապես արդյունավետ, ինչպիսի բարդություններ և հնարավոր դրական արդյունքներ կան դրանից: Ի դեպ, եթե չեմ սխալվում, հենց նա էլ մասնակցել է ձեր քննարկմանը: Եթե նման վերլուծություն են արել, ինչո՞ւ ձեզ հետ չեն կիսվել:
Ես չգիտեմ ինչ է ասվել հարցազրույցում, սակայն ի պատասխան մեր հարցին՝ կա՞ վերլուծություն թուրքական ապրանքների ներմուծման արգելքի մասով, պատասխանը եղել է՝ վերլուծություն, որպես այդպիսին, չկա:
Այդ դեպքում ինչի՞ հիման վրա նախարարությունը պնդում, որ դա մեր տնտեսության, տեղական արտադրության վրա դրական ազդեցություն է ունեցել:
Կարծում եմ ճիշտ կլինի այդ հարցը ուղղեք հենց Էկոնոմիկայի նախարարությանը: Ես կարող եմ ասել, որ ԱԺ-ում տեղի ունեցած քննարկման ընթացքում նախարարության մեր գործընկերները նշեցին, որ 8-9 ամիսը բավարար չէ նման գնահատական տալու համար:
Սակայն հայտարարվում է, որ հիմնվել են արտադրություններ, հագուստի արտադրության ծավալն աճել է…
Չեմ վիճում՝ աճել է: Սակայն դա որքանո՞վ է թուրքական ապրանքների ներմուծման հետևանք: Երևի կզարմանաք, եթե ասեմ, որ 2019, 2018 և նախորդ տարիներին նույնպես հագուստի արտադրությունն աճել է, ընդ որում՝ ավելի բարձր տոկոսով: Այդ տարիներին էլ հո արգելք չկա՞ր: Վերլուծությունը հենց այն է, որ ցույց է տալիս պատճառահետևանքային կապը:
Բայց առանց վերլուծության էլ կարելի է պնդել, որ արգելքը տեղական արտադրողներին ձեռնտու է. նրանք կարող են լրացնել շուկայի այդ տեղը:
Նախ, ձեր ասածը դասական պրոտեկցիոնիզմն է՝ հովանավորչությունը: Երբ դու արհեստականորեն փակում ես ներմուծումը, խոչընդոտներ ստեղծում, որպեսզի քո արտադրողը կարողանա աշխատել: Իմ համոզմունքն այն է, որ պրոտեկցիոնիզմը մրցունակ տնտեսություն ունենալու ամենալավ ձևը չէ: Բնականաբար, իմ համոզմունքը կարող է տարբերվել այլոց կարծիքից: Սակայն չի կարելի մոռանալ նաև սպառողի մասին: Կոշտ հովանավորչությունը սահմանափակում է սպառողի ընտրությունը, հանգեցնում գների աճի:
Բնականաբար, ցանկացած երկրի տեղական արտադրողի դա ձեռնտու է, սակայն պետական քաղաքականությունը պետք է հավասարակշռված լինի:
Դուք հիմա դասագրքային ճշմարտություններ եք ասում, սակայն չէ՞ որ մեր դեպքը այլ է՝ խոսքը վերաբերում է Թուրքիային: Այսինքն, միայն տնտեսական գործոնները չեն դեր խաղում:
Միանգամայն ճիշտ եք: Այդ մասին զրույցի սկզբում խոսեցինք: Հիմա եկեք հստակեցնենք, հարցը դիտարկում ենք Էմոցիոնա՞լ, քաղաքակա՞ն, թե՞ տնտեսական տեսանկյունից:
Եթե էմոցիոնալ, ապա ինձ հետաքրքիր է՝ որքանո՞վ է նվազել թուրքական ապրանքների նկատմամբ պահանջարկը: Կհիշեք՝ մեկ տարի առաջ բոլորը կոչ էին անում բոյկոտել թուրքականը: Հիմա՞ ինչպիսին է հասարակության տրամադրվածությունը: Չէ՞ որ եթե թուրքական ապրանքների նկատմամբ պահանջարկը մոտեցած լիներ զրոյին, ոչ ոք չէր էլ ներմուծի, արգելքի հարցը քննարկելն էլ անիմաստ կդառնար: Կա՞ նման վերլուծություն: Ցավոք, ոչ (որքանով ես եմ տեղյակ):
Բացի այդ, պետք չի մոռանալ, որ մենք արգելել ենք առավելապես վերջնական սպառման ապրանքների ներկրումը, իսկ միջանկյալ սպառման ապրանքները (հումք և այլն), թույլատրել ենք: Թուրքական հագուստ ներկրելն արգելել ենք, սակայն թուրքական կտորն ու պարագաները, որից այստեղ հագուստ է կարվում՝ թույլատրել: Եթե միայն էմոցիոնալ դաշտում դիտարկեինք, ասել է թե՝ ոչ մի դեպքում չենք հարստացնում թուրքերին, ուրեմն ի՞նչ տարբերություն՝ հագուստ, թե հագուստի կտոր. բոլորից պետք է արգելվեր: Սակայն պետությունը չի կարող էմոցիաներով կառավարվել:
Տնտեսականի և քաղաքականի մասի՞ն ինչ կասեք:
Մեր զրույցի առանցքում հենց տնտեսական ասպեկտն էր: Այնպես որ, եթե ամփոփեմ, ներմուծման արգելքի տնտեսական օգուտները ինձ այնքան էլ պարզ չեն, փոխարենը՝ խնդիրները ակնհայտ են (գների աճ, ռեսուրսներ մաշեցնող վարչարարություն և այլն):
Եթե խոսում ենք քաղաքական կամ տեսանկյունից, ապա դա արդեն այլ թեմա է: Պարզապես նշեմ, որ մենք խոսել և խոսում ենք ապաշրջափակման, հարաբերությունների կարգավորման և խաղաղ զարգացման ժամանակաշրջանի մասին, ինչը, համաձայնեք, չի ենթադրում առևտրային սանկցիաներ քաղաքական պատճառներով:
Ի վերջո, արգելքը կշարունակվի, թե ոչ:
Չեմ կարող ասել, ոչ թե նրա համար որ չեմ ուզում, այլ որովհետև հարցը դեռ քննարկվում է: Ամեն դեպքում, պետք է ընդունվի այնպիսի որոշում, որն առավելագույնս է բխում մեր երկրի շահերից:
Լուսանկարը՝ panorama.am-ի
