Հայաստանի նախկին իշխանությունը, նաև նախագահ Սերժ Սարգսյանը որևէ կերպ չհերքեցին Արցախի ԱԺ նախագահ Արթուր Թովմասյանի այն հայտարարությունը, որ 2016-ի հուլիսին Սերժ Սարգսյանն Արցախի խորհրդարանի պատգամավորների և արցախյան առաջին պատերազմի ակնառու վետերանների հետ հանդիպմանն ասել է, որ պետք է վերադարձնել տարածքները, այլապես վաղը «Կարս-Կարս երգի օրինակով կարող ենք երգել Ստեփանակերտ-Ստեփանակերտ»: Անցել են ամիսներ, բայց որևէ մեկը չի ասել, թե չեն հնչել այդպիսի խոսքեր: Իհարկե հարց է, թե ինչու՞ է Արցախի ԱԺ նախագահը ներկայումս՝ 44-օրյա պատերազմից հետո միայն բարձրաձայնում այդ մասին, այլ ոչ թե 2016-ին, 2017-ին, 2018-ին:
Բանն այն է, որ Սերժ Սարգսյանը փաստորեն դրանով ասել է, որ՝ տարածքները չվերադարձնելու դեպքում կլինի պատերազմ: Իհարկե, շատ ավելի թափանցիկ տեքստով Սարգսյանը պատերազմի անխուսափելիության մասին խոսել է 2018-ի ապրիլի 17-ի խորհրդարանական իր ելույթում, բայց այդ ժամանակ արդեն հանրապետությունում այլ իրավիճակ էր: Բայց, այստեղ թերևս առաջանում է մեկ այլ էական հարց: Իսկ արդյո՞ք այդ այլ իրավիճակը հետևանքը չէր այն լռության, որ հաջորդել էր 2016-ի հուլիսի ստեփանակերտյան հանդիպմանը: Դա հասկանալու համար թերևս պետք է ստանալ հարցի պատասխան, թե ի՞նչ է արձագանքել այդ ժամանակ լսարանը Սերժ Սարգսյանին: Բայց, հարցը միայն լսարանը չէ, այլ ընդհանրապես Հայաստան-Արցախ ամբողջ կառավարող տնտեսա-քաղաքական համակարգը: Ընդ որում, համակարգը ոչ միայն ՀՀԿ իմաստով, այլ իր տարբեր իշխանական և այսպես կոչված ոչիշխանական թևերի: Նրանք հայտարարել են, որ պետք է պահել տարածքներն ու պատրաստվել պատերազմի՞, թե՞ պարզապես հրաժարվել են ստանձնել որևէ դիրքորոշման պատասխանատվություն, այն ամբողջապես թողնելով Սերժ Սարգսյանի վրա: Իսկ Սերժ Սարգսյանը հիանալի գիտեր, պատկերացնում էր, որ հարձակվողը չէր լինելու միայն Ադրբեջանը, այլապես չէր խոսի «Ստեփանակերտ-Ստեփանակերտ» երգելու մասին: Նա պատկերացնում էր, որ հարձակվողը լինելու է Թուրքիան, իսկ Ռուսաստանը պայմանավորվելու է նրա հետ: Բայց, մյուս կողմից էլ առաջանում է հարց՝ իսկ Սերժ Սարգսյանը 2016-ի հուլիսին քաղաքական որոշման հանգելու առարկայականությամբ և կոնկրետությամբ որևէ բան առաջարկե՞լ է կառավարող համակարգին, թե՞ պարզապես ասել է, որպեսզի հետո արդեն որոշակի իրավիճակներում կարողանա մատնացույց անել, որ ինքը բաց ներկայացրել է իրավիճակը, չի թաքցրել ոչինչ, հետևաբար միակ պատասխանատուն չէ:
44-օրյա պատերազմի հանգամանքների ուսումնասիրությունը պետք է սկսի նվազագույնը 2016-ից, հասկանալու համար, թե ինչ հնարավորություն ուներ Հայաստանը և ինչ արդյունավետությամբ է օգտագործվել կամ խաղաղ կարգավորման, կամ պատերազմի պատրաստվելու հնարավորությունը, ինչու՞ է 2017-ի խորհրդարանի ընտրությանն ընդառաջ առաջին նախագահ Տեր-Պետրոսյանը հայտնել հարցը փոխզիջումով կարգավորելու Սերժ Սարգսյանի պատրաստակամությանն իր աջակցությունը, և ինչու է խորհրդարանի ընտրությունից առաջ երկրորդ նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանը հայտարարել ըստ էության «ձեռքերը լվանալու» մասին:
