«Առաջին լրատվական»-ի հարցերին պատասխանել է ԱՄՆ–ում բնակվող արվեստագետ Սասուն Քոսյանը
Պարոն Քոսյան, Սփյուռքի գլխավոր հանձնակատարը կոչ է անում Սփյուռքին՝ անկախ Հայաստանը ձեզ սպասում է այստեղ՝ իր ներկայի մեջ: Եկե՛ք հայրենիք, տեղում փոխեք ու կերտեք ձեր երազած Հայաստանը: Հայրենադարձվեք ու այդպես հզորացրեք մեր պետությունը: Ինչպե՞ս է արձագանքում հայրենադարձության կոչերին։
Գլխավոր հանձնակատարի կոչը ողջունելի է և անհրաժեշտ: Նա նաև իր օրինակով է այդ կոչը անում: Միևնույն ժամանակ քչերն են ի վիճակի նման քայլ անել, և անշուշտ փոքրաթիվ մարդիկ վերադառնում են՝ և այսպիսի կոչերի շնորհիվ, և իրենց իսկ նախաձեռնությամբ: Բայց կան նաև բազմաթիվ օբյեկտիվ և սուբյեկտիվ դժվարություններ, որոնց պատճառով մեծ մասը չեն կարող և չեն ցանկանում վերադառնալ, հատկապես այս հետպատերազմյա շրջանում: Անձամբ ես նույնպես կանգնած եմ այդ խնդրի առաջ և շատ լավ եմ պատկերացնում դժվարությունները:
Այնուամենայնիվ, նման կոչերը պետք է հնչեն ավելի հաճախակի և զուգորդվեն կոնկրետ առաջարկներով, որքանով որ դա հնարավոր է: Օրինակ՝ կարիք ունենք այսպիսի մասնագիտությունների, վերադարձեք և կունենաք աշխատանք: Կամ մեկ այլ օրինակ՝ փոքր բիզնեսներին այսպիսի օժանդակություն և արտոնություններ ենք ապահովում՛ այսինչ այսինչ ոլորտներում կան լավ հնարավորություններ՝ վերադարձեք և ունեցեք ձեր բիզնեսը Հայաստանում: Կարծում եմ կոնկրետ ծրագրերով, կոնկրետ առաջարկներով նման կոչերը ավելի իրատեսական կլինեն և ավելի շատ սփյուռքահայեր կվերադառնան:
Ինչպե՞ս եք գնահատում Հայաստանում տեղի ունեցող զարգացումները։ Հատկապես Սյունիքում կատարվող իրադարձությունները։
Հայաստանը փորձում է հաղթահարել պատերազմի հետևանքները և դիմակայել հետպատերազմյա մարտահրավերներին: Իշխանությունը հայտարարել է խաղաղ զարգացման ժամանակաշրջան, սակայն մեր հարևանները թույլ չեն տալիս այն իրագործել, քանի որ ունեն չիրականացված պահանջներ՝ Մեղրիի միջանցք, խաղաղության պայմանագիր Արցախի լիակատար կորստով և այլն: Գորիս-Կապան ճանապարհը և գերիների առկայությունը պատրաստի լծակներ են Ադրբեջանի ձեռքում՝ ճնշում գործադրելու Հայաստանի վրա: Առայժմ դա արդյունքներ չի տվել և Հայաստանը պնդում է, որ Արցախը պետք է ունենա կարգավիճակ և բացառում է որևէ միջանցք: Ամիսների ընթացքում կունենանք այլընտրանքային ճանապարհ և Ադրբեջանը կզրկվի այդ մի լծակից, սակայն գերիներին հենց այնպես չի վերադարձնելու:
Այս պահին Հայաստանին իրոք անհրաժեշտ է խաղաղություն ոտքի կանգնելու, զարգանալու և բանակը զարգացնելու համար: Իհարկե, այդ խաղաղությունը չպետք է լինի լրացուցիչ զիջումների պայմանով, որոնք Ադրբեջանը և Թուրքիան պահանջում են:
Եթե մենք ուզում ենք, որ Արցախը մնա հայկական, պետք է պատրաստ լինենք այն հետ վերցնել: Այս պահին աշխարհաքաղաքական պայմանները և ուժերի հարաբերակցությունը դա թույլ չեն տալիս, և ավելի նպատակահարմար է ունենալ խաղաղություն, զարգացնել տնտեսությունը և բանակը: Այն պահին, երբ աշխարհաքաղաքական դասավորվածությունները կլինեն մեր օգտին և մենք տնտեսապես և ռազմականորեն պատրաստ կլինենք, կլուծենք և Արցախի հարցը, և Սյունիքի: Դրա համար կարող է պահանջվել 10-20 տարի կամ ավելի, իսկ մինչ այդ մենք խաղաղություն ենք ուզում և պետք է գտնենք արժանապատիվ խաղաղության հասնելու տարբերակ:
Միացյալ Նահանգները և Ֆրանսիան բավականին ակտիվ են վերջին շրջանում, անընդհատ խոսում են Մինսկի խմբի հանձնառության մասին։ ԻՆչպես եք գնահատում նրանց ջանքերը։
Այդ ջանքերը համընկնում են մեր շահերին, սակայն Ադրբեջանը հրաժարվում է վերադառնալ ու բանակցել: Այստեղ կարևոր դեր ունի Ռուսաստանը՝ եթե այն նույնպես միանա ջանքերին, ապա միգուցե Ադրբեջանը չկարողանա շարունակել համառել: Մինչև պատերազմը Մինսկի խումբը առաջարկում էր Հայաստանին վերադարձնել տարածքները և հետո խոսել Արցախի կարգավիճակի մասին: Հիմա մենք տարածքները վերադարձրել ենք: Ինչպիսի՞ կարգավիճակ են պատկերացնում համանախագահները, մասնավորապես Ֆրանսիան և ԱՄՆ: Մեզ համար կարևոր է դա պարզել: Ինչ վերաբերվում է Ռուսաստանին, այս պահին այն չի ցանկանում Արցախի կարգավիճակով զբաղվել իր իսկ շահերից ելնելով: Ռուսաստանի նպատակը ոչ թե Արցախի հիմնախնդիրը լուծելն է, այլ այն օգտագործել որպես ազդեցության լծակ: Հնարավոր է, որ Ադրբեջանի վրա ճնշում գործադրելու նպատակով Ռուսաստանը նույնպես միանա ԱՄՆ և Ֆրանսիայի ջանքերին:
Հայ–թուրքական հարաբերությունների զարգացման ինչպիսի հեռանկար եք տեսնում այս փուլում։ Էրդողանը հայտարարում է, որ Վրաստանի վարչապետի միջոցով Փաշինյանը ցանկություն է հայտնել հանդիպելու։
Դա բարդ խնդիր է: Մենք փաստացի պատերազմում էինք Թուրքիայի դեմ և կրել ենք մեծ կորուստներ: Բայց նաև դատապարտված են ունենալ այդ հարևանին: Թուրքիան ներկայացրել է իր պահանջները, որոնք բոլորը մեզ համար անընդունելի են: Սակայն մյուս կողմից էլ հարկավոր է ինչ որ հարաբերություններ ունենալ Թուրքիայի հետ, որը կարող է փոքր ինչ թուլացնել թշնամությունը, կարող է և ոչ: Վարչապետը պատասխանատվություն է վերցրել այդպիսի հարաբերություններ հաստատել և նա հավանաբար կտանի այդ գիծը, բայց պետք չէ մեծ սպասելիքներ ունենալ: Նշանակալի է, որ Փաշինյանը անտեսեց ռուսական միջնորդության առաջարկը Թուրքիայի հետ հարաբերությունները բարելավելու և փոխարենը Վրաստանի միջոցով է դա փորձում անել: Հայաստանը չափազանց մեծ կախվածություն ունի Ռուսաստանից: Այս քայլը թերևս փորձ է գոնե այս մեկ դրվագում անկախ գործել Ռուսաստանից:
