Կառավարության ծրագրի խորհրդարանական քննարկումներում, եթե իհարկե հնարավոր է դրանք համարել քննարկում, կար մի մեծ բացակա՝ Սփյուռքը: Խոսքն իհարկե ոչ թե ֆիզիկական, այլ բովանդակային բացակայության մասին է, թեև բովանդակային առումով բացակայում էր գրեթե ամեն ինչ, հայտնի գործողությունների ֆոնին: Այդուհանդերձ, անգամ բովանդակային բացառություններում Սփյուռքը ներկայացված էր շատ քիչ, որպես ուղղություն, որպես թեմա, որպես ուղենիշ: Դա այն դեպքում, երբ խոսքը ոչ թե պարզապես բարոյահոգեբանական կամ սոցիալ-տնտեսական ռեսուրսի մասին է, այլ Հայաստանի պետականության զարգացման համար կարևորագույն մի բաղադրիչի, իր գործնականում ամենատարբեր բնույթի նշանակությամբ:
Ինչպես է Հայաստանի նոր կառավարությունը պատրաստվում աշխատել Սփյուռքի հետ, ինչ նորարար մոտեցումներ են դիտարկվում այդ ուղղությամբ: Անկասկած է, որ եղած կոմունիկացիաները մեղմ ասած բավարար չեն Սփյուռքի ներուժը հայկական պետականության պաշտպանությանն ու զարգացմանը ծառայեցնելու համար: Իհարկե կասկածից վեր է նաև, որ այստեղ պահանջվող աշխատանքի մի զգալի մասը չի կարող լինել անընդհատ տեսանելիության և հանրայնացման դաշտում, այդ թվում նաև որոշակի այսպես ասած խորհրդապահական անհրաժեշտությունից ելնելով: Բայց, աներկբա է, որ Հայաստան-Սփյուռք հարաբերությունն ունի հիմնարար վերբեռնման և վերափոխման կարիք, հաշվի առնելով թե այն նոր իրողությունները, որում ապրում է Հայաստանը, թե համաշխարհային զարգացումները՝ իրենց բարդ աշխարհաքաղաքական շերտավորումներով, որոնք անկասկած չեն կարող ազդեցություն չթողնել նաև համահայկական ռեսուրսի վրա, և թե հաշվի առնելով սփյուռքի քաղաքական, հասարակական, ընդհուպ քաղաքացիական և մշակութային բազմազանությունն ու բազմաշերտությունը:
Եվ մի բան հստակ է, որ այստեղ հիմնարար վերբեռնումը չիրագործելու և գործնականում նոր փոխհարաբերության չհասնելու պարագայում հայկական պետականության մեջ ընդունվող կառավարության ցանկացած ծրագիր բավարար չի լինելու այդ պետականության ամենատարբեր մարտահրավերները սպասարկելու և խնդիրները ռազմավարական հեռանկարում լուծելու համար: Հարկավոր է արձանագրել, որ մեր խնդիրները, ռիսկերը, սպառնալիքները շատ ավելի են, քան միլիոն Հայաստանի օբյեկտիվ ներուժը, անգամ ամենաարդյունավետ կառավարման պարագայում: Հետևաբար, հայկական պետականությունն ունի համահայկական ներուժի առավելագույն գործնականացման և ներառման կարիք:
