Պատերազմից հետո, նաև այս օրերին ավելի հաճախ խոսվում է այն մասին, որ մենք Արցախի հարցում ունենք առավելագույնը հինգ տարի ժամանակ՝ մեր դիրքերի ամրության հարցեր լուծելու համար, քանի որ այդքան է Արցախում ռուս խաղաղապահների տեղակայման ժամկետը, որից հետո Ադրբեջանը կարող է և չշարունակել, չտալ շարունակության համաձայնություն: Առաջին հայացքից պարզ մաթեմատիկական կամ տրամաբանական հաշվարկ թվացող այդ եզրահանգումը իրականում կարող է լինել ուղղակի ինքնախաբեություն: Մենք չունենք հինգ տարի ժամանակ, և չպետք է մտածենք ընդհանրապես, թե ժամանակ ունենք: Մենք 30 տարի, կամ մոտ 30 տարի կորցնելով ժամանակ առաջին հաղթանակից հետո, այս ծանր պարտությունից հետո առավել ևս չունենք իրավունք առաջնորդվելու տրամաբանությամբ, թե դեռ ժամանակ ունենք՝ ինչ-որ ժամանակ ունենք, լինի դա հինգ տարի, տասը տարի, թե հինգ ամիս: Մենք ժամանակ չունենք, և սա պետք է լինի հայկական պետական, անվտանգային, զարգացման ռազմավարության հիմքը: Մենք ժամանակ չունենք և մեր ամեն անարդյունավետ, անպտուղ օրը ժամանակի կորուստ է: Այս հարցը որոծշակիորեն զգայական կամ հոգեբանական տիրույթի հարց չէ միայն:
Եվ բանն այն էլ չէ լոկ, որ մենք առաջնորդվելով «ժամանակ չունենք» տրամաբանությամբ կամ նշանաբանով, ինքներս մեզ պետք է խթանենք անընդհատ աշխատանքի: Մենք հինգ տարի ժամանակ չունենք, որովհետև մեզ այդ ժամանակի մասին խոսելու հիմք չի տալիս նաև աշխարհաքաղաքական միջավայրը: Այդ միջավայրում տեղի են ունենում արագ և խորքային շարժեր, փոփոխություններ, ուժերի բալանսի վայրիվերումներ, որոնք մեզ կարող են տալ լավատեսական սցենարների հիմք, սակայն ոչ պակաս նաև՝ հոռետեսական: Առավել ևս, որ ռուս խաղաղապահների ինքնին ներկայությունը դեռ բացարձակ երաշխիք չէ, որ Արցախում ամեն ինչ կլինի նրանց կառավարելիությամբ պայմանավորված անվտանգության սահմանում: Ռուս խաղաղապահները կարող են ֆիզիկապես մնալ անգամ տասը տարի, բայց դա ինքնաբերաբար չի կարող նշանակել նույնքան տարի երաշխավորված անվտանգություն: Թեկուզ այն պարզ պատճառով, որ խաղաղապահները աշխարհաքաղաքական ազդեցության, այլ ոչ թե որևէ ժողովրդի անվտանգության միջոց են, կամ այդ անվտանգությունը կարևոր է տվյալ ուժերի համար այնքանով, որքանով էական նշանակություն ունի աշխարհաքաղաքական ազդեցության համար անհրաժեշտ բաղադրիչ: Կարող ենք թվարկել բազմաթիվ գոտիներ, որտեղ կան տարբեր խաղաղապահ առաքելություններ, սակայն չկա անվտանգություն այդ հասկացության թե լայն, թե լոկալ իմաստով: Հետևաբար, մենք չգիտենք, թե ինչքան ժամանակ ունենք, հետևաբար առավել ռացիոնալ է գիտենալ՝ որ մենք ժամանակ չունենք, ըստ այդմ մենք պետք է շտապենք Հայաստանի և Արցախի անվտանգային համակարգի վերակառուցման գործում, հաշվի առնելով թե ժամանակ չունենալու, թե նաև այլընտրանք չունենալու հանգամանքը:
Ըստ այդմ, մենք պետք է մտածենք այլընտրանքների մասին, միաժամանակ այնպես, որ խուսափենք «ընտրանքն» ու «այլընտրանքը» միմյանց հակադրելուց: Որովհետև մենք չգիտենք ոչ միայն մեր ունեցած կամ չունեցած ժամանակի սահմանը, այլ չգիտենք նաև, թե այդ համատեքստում ու՞մ հետ կպայմանավորվի Բաքուն, կամ ովքե՞ր կպայմանավորվեն միմյանց հետ «Բաքվում»: Դա կարող են անել թե ռուսները, ինչ որ գնի դիմաց ևս հինգ տարով լուծելով հարցը, ու այդ գինը ևս մեկ անգամ կարող ենք լինել մենք, դա կարող է անել նաև որևէ այլ համաշխարհային ուժային կենտրոն, որտեղ գինը դարջյալ կարող ենք վճարել մենք, եթե պայմանավորվում են ոչ թե մեզ հետ, այլ մեր թշնամու:
Հետևաբար, մենք չունենք ժամանակ՝ այսօրվանից իսկ աշխատել համաշխարհային ուժային կենտրոնների հետ առավելագույնս լայն ճակատով և առավելագույնս երկարաժամկետ պայմանավորվածությունների օրակարգ ձևավորելու ուղղությամբ աշխատանքի համար, դրան զուգահեռ աներկբայորեն աշխատելով համահայկական ռեսուրսը Հայաստանի անվտանգային ներուժի բազմապատկման հարցում առավելագույնս կոնսոլիդացնելու ուղղությամբ: Սրա համար իհարկե առանցքային նախապայման է, որ չնայած միմյանց հանդեպ չափազանց սուր պայքարին, Հայաստանում քաղաքական հավակնություն ունեցող խմբերը այդուհանդերձ կարողանան գոնե այդ հարցում գալ որոշակի ընդհանուր հայտարարների և հավաքականորեն վերահսկվող մի մեխանիզմի, որի հիմքում կդրվի վերքաղաքական մի գաղափարականություն: Միաժամանակ, կարևոր է, որպեսզի այդ իրողությունը ուղեկցվի տեղեկատվա-քաղաքական համոզիչ մեխանիզմով՝ թույլ չտալով դրա հաշվին որևէ առանձին ուժի քարոզչություն: Սրանք բարդ, ոչ ստանդարտ մոտեցումներ և լուծումներ պահանջող հարցեր են: Մյուս կողմից իհարկե կա ստանդարտ մոտեցումների ճանապարհը, որտեղ էլ առկա է ձևակերպումը, որ մենք ունենք հինգ տարի ժամանակ: Ամբողջ հարցն այն է, որ ներկայիս ծանր հանգրվանին «հասած» Հայաստանը մոտ երեք տասնամյակ ապրեց ու իր շուրջ աշխարհը չափեց հենց այդ ստանդարտներով:
